دکتر رنجبر در همایش «حکمرانی علم و فناوری در انسجام ملی» تشریح کرددکتر رنجبر، رئیس دانشگاه آزاد اسلامی با بیان اینکه وجود نظرات مختلف امری طبیعی است، تصریح کرد: «داشتن انسجام ملی به معنای نداشتن اختلافنظر، یکنواختی فکری و سکوت انتقادی نیست؛ اینگونه نیست که اگر هیچ یک از این موارد را نداشته باشیم، انسجام ملی خواهیم داشت.»
علم و فرهنگ توأمان کلید طلایی انسجام ملی
فرهیختگان: همزمان با چهلمین سالگرد تأسیس شورایعالی انقلابفرهنگی امروز با حضور حجتالاسلام خسروپناه، دبیر این شورا، محمدرضا مخبر دزفولی، رئیس فرهنگستان علوم، علیرضا کاظمی، وزیر آموزشوپرورش و جمعی از مسئولان حوزه علم و آموزش کشور به میزبانی فرهنگستان علوم برگزار شد. یکی از رویدادهای مهم این مراسم، رونمایی از پیشنویس نسخه روزآمد سند نقشه جامع علمی کشور بود؛ سندی که قرار است بهعنوان قطبنمای علمی ایران در دهه آینده، مسیر حرکت نظام علموفناوری کشور را ترسیم کند. این سند با درنظرگرفتن تحولات جدید علمی و فناورانه در سطح ملی و بینالمللی، بخشهای گستردهای از نوآوریها و فناوریهای نوظهور را در بر میگیرد و تلاش دارد پیوندی مؤثر میان علم، فناوری و حل مسائل واقعی کشور ایجاد کند. رونمایی از این پیشنویس، گامی مهم در جهت تقویت مرجعیت علمی و جهتدهی هدفمند به فعالیتهای پژوهشی و فناورانه کشور به شمار میرود.
دکتر رنجبر، رئیس دانشگاه آزاد اسلامی در ابتدای سخنان خود با بیان اینکه وجود نظرات مختلف امری طبیعی است، تصریح کرد: «داشتن انسجام ملی به معنای نداشتن اختلافنظر، یکنواختی فکری و سکوت انتقادی نیست؛ اینگونه نیست که اگر هیچ یک از این موارد را نداشته باشیم، انسجام ملی خواهیم داشت.»
رئیس دانشگاه آزاد انسجام ملی در معنای دقیق تمدنی را توان یک ملت برای ایستادن منسجم در شرایط فشار حداکثری خواند و افزود: «در روزهای عادی ما اختلافات و نظرات خودمان را داریم؛ اما در شرایط فشار حداکثری و در لحظههای بحران اگر یک ملت یکپارچه بایستد، این به معنای انسجام ملی است.»
دکتر رنجبر ادامه داد: «در ادبیات جدید سیاستگذاری جهانی، انسجام ملی دیگر صرفاً سرمایه اجتماعی نرم نیست، بلکه بخشی از معماری امنیت ملی است. انسجام ملی صرفاً یک مقوله اخلاقی نیست، بلکه جزئی از زیرساختهای امنیت ملی است.» دکتر رنجبر در ادامه با اشاره به بیانات رهبر انقلاب گفت: «از ابتدای انقلاب اسلامی، دشمنان همواره تلاش کردهاند با ایجاد شوکهای ترکیبی، این انسجام را مخدوش کنند و این روند بهتدریج پیچیدهتر نیز شده است.»
رئیس دانشگاه آزاد اسلامی به نقش علم و فرهنگ در ایجاد انسجام ملی اشاره کرد و با طرح این سؤال که آیا علم یا فرهنگ بهتنهایی میتواند انسجام ملی ایجاد کند، توضیح داد: «علم بهتنهایی میتواند انسجام عملکردی به وجود بیاورد. علم، کارآمدی را تولید میکند و قابلیت پیشبینی میدهد و توان حل مسئله ایجاد میکند؛ بنابراین در سطح ملی، علم مولد انسجام عملکردی است؛ یعنی نهادها درست عمل میکنند، تصمیمها مبتنی بر داده و پاسخ به بحرانها هماهنگ است.»
او در ادامه تصریح کرد: «بهترین مثال جنگ تحمیلی دوازدهروزه است؛ آنچه در لایه نخست کشور را حفظ کرد، علموفناوری بود. سامانههای پیچیده دفاعی، هماهنگی اطلاعاتی و زنجیره تصمیمگیری مبتنی بر تحلیل و توان مهندسی بومی بود که حاصل احساسات یا شعار نبود، بلکه نتیجه انباشت علم، فناوری و عقلانیت نهادی بود. این همان مفهومی است که در دکترینهای دفاعی ناتو و آمریکا شناخته میشود؛ عملکرد منسجم سیستم، مستقل از هیجانات اجتماعی.» دکتر رنجبر با بیان اینکه ما در دانشگاه، علم را تزیینی نمیبینیم؛ علم را مؤلفه قدرت میدانیم، ادامه داد: «رهبر معظم انقلاب بارها به روایت «العلم سلطان» استناد میکنند. دانش مایه اقتدار است؛ ثروتآفرین بوده و قدرت نظامی و قدرت سیاسی ایجاد میکند. علم قدرت است؛ اما این قدرت دو وجه دارد: اگر علم داشته باشید، دست برتر خواهید داشت؛ اگر نداشته باشید، وضعیت میانهای وجود ندارد. کسی که علم دارد دست برتر را خواهد داشت و در سرنوشت شما دخالت خواهد داشت. پس انسجام علمی در دنیای مدرن بدون اقتدار علمی ممکن نیست. کشوری که از علم تهی باشد، ناچار تابع اراده دیگران میشود و در نتیجه انسجام آن شکسته خواهد شد.»
رئیس دانشگاه آزاد در ادامه گفت: «ایران اسلامی در این مسیر حرکت کرده است، اما باید در علم پیشرو و جلودار باشد. البته علم در جهان به حوزههای خطرناکی نیز وارد شده است. چند سال پیش آقای پوتین مطرح کرد اتفاقی در حال وقوع است که از بمب اتم خطرناکتر است؛ اینکه در آینده، انسان ساخته شود. پیشبینی میشود تا سال ۲۰۴۰ انسان ساخته خواهد شد، انسانی که مشخص نیست چه ویژگیها و مؤلفههایی خواهد داشت. این موضوع میتواند مسائل جدی ایجاد کند؛ چراکه آنها موضوع معناگرایی را در نظر نمیگیرند.» او در ادامه با طرح این سؤال که وظیفه ما در چنین شرایطی چیست، تصریح کرد: «ما باید به این علم مسلط شویم. باید علم را با فرزانگی در اختیار بگیریم. اما آیا علم بهتنهایی میتواند انسجام اجتماعی ایجاد کند؟ خیر. علم سیستم حکومت، دولت و ملت را کارآمد میکند، اما وفادار نمیکند. آقای نیکلای بردیایف (فیلسوف) میگوید ملتها با فناوری و اقتصاد زنده نمیمانند بلکه با معنایی زنده میمانند که از آن دفاع میکنند و حاضرند برای آن بایستند. همین موضوع را در اندیشه غربی هم میبینیم.» دکتر رنجبر در ادامه با اشاره به فرمایشات رهبر معظم انقلاب در تبیین تمدن نوین اسلامی گفت: «ایشان همواره بر یک تفکیک راهبردی تأکید دارند: تمدن دارای دو لایه است؛ یک لایه ابزاری و سختافزاری که همان علم، فناوری و قدرت است و یک لایه حقیقی و نرمافزاری که شامل فرهنگ، معنا، سبک زندگی و باورهاست.»
رئیس دانشگاه آزاد خاطرنشان کرد: «اگر علم فقط بگوید «میتوان»، اما فرهنگ نگوید «باید»، تمدن نه ایستادگی دارد و نه استقرار. رهبری تأکید کردند هدف ملت ایران و هدف انقلاب اسلامی، ایجاد تمدن نوین اسلامی است. این تمدن نوین دو بخش دارد؛ یک بخش ابزاری که همان علم، صنعت و سیاست است و یک بخش حقیقی که متن زندگی ما را تشکیل میدهد، یعنی سبک زندگی که در واقع بخش اصلی است.» او با طرح این سؤال که آیا فرهنگ میتواند بهتنهایی انسجام ملی ایجاد کند، توضیح داد: «فرهنگ میتواند انسجام عاطفی بدون قابلیت خلق کند. معنا تولید کند، رنج را قابلتحمل و فداکاری را مشروع کند.»
رئیس دانشگاه آزاد با اشاره به جلوههای همبستگی مردم در طول جنگ 12 روزه تأکید کرد: «همه وارد میدان شدند؛ محصول چه بود؟ محصول، فرهنگ تاریخی مقاومت هشت سال دفاع مقدس بود که آثار خود را بجا گذاشته است. این جنگ هشت ساله یک فناوری بود؛ حافظه جمعی و روایت مشترک. به زبان ساده اگر علم سیستم، حکومت و دولت را نگه داشت، فرهنگ ملت را حفظ کرد.»
او در ادامه اظهار کرد: «اما فرهنگ بهتنهایی کافی نیست. فرهنگ بدون علم در بحرانهای طولانی فرسوده میشود و در برابر فناوری مدرن آسیبپذیر است. ممکن است انسجام مقطعی بیاورد، اما توان بقا ایجاد نمیکند.»
دکتر رنجبر با بیان اینکه انسجام نیازمند علم و فرهنگ توأمان است، ادامه داد: «در جنگ دوازدهروزه دیدیم که نه علم بهتنهایی کافی بود و نه فرهنگ بهتنهایی؛ بلکه همزمانی و همراستایی این دو عامل بود که انسجام ملی پایدار را رقم زد. انسجام ملی زمانی پایدار میشود که علم امکان ایستادن را فراهم کند و فرهنگ، ایستادن را معنادار سازد. در این جنگ، علم میگفت «میتوان ایستاد» و فرهنگ میگفت «باید ایستاد». این «میتوان» به اضافه «باید»، ملت را به کنش واحد رساند.»
رئیس دانشگاه آزاد با طرح این سؤال که ترکیب طلایی علم و فرهنگ چگونه حاصل میشود، گفت: «باید از مدیریت جزیرهای به سمت حکمرانی یکپارچه بگذریم. ما سالها گرفتار یک خطای راهبردی شدیم و گفتیم علم فقط کار دانشگاه است. یا تصور میکنیم فرهنگ فقط مربوط به آقایان فرهنگی و دستگاههای فرهنگی است. اما حکمرانی علم وفرهنگ، یعنی این حقیقت که هیچ مسئلهای در سطح ملی صرفاً فنی نیست و هیچ مسئلهای هم صرفاً فرهنگی نیست. حکمرانی علم و فرهنگ یعنی سیاستگذاری برای همراستا کردن قدرت ابزاری علم با قدرت معنایی فرهنگ. وحدت علم و فرهنگ تلاشی است برای مهندسی یک سیستم اجتماعی که در آن قوانین ترمودینامیک رشد با قوانین اخلاقی هدایت میشوند.»
مطالب پیشنهادی
.gif?v=0)
