دکتر رنجبر تشریح کردهمایش وحدت حوزه و دانشگاه با حضور آیتالله دکتر شاهرخی، نماینده ولیفقیه در استان لرستان و دکتر رنجبر، رئیس دانشگاه آزاد اسلامی در پردیس فرهنگیان استان لرستان برگزار شد.
پروژهای تمدنی برای تحقق دانشگاه حکمتساز
دکتر رنجبر، رئیس دانشگاه آزاد اسلامی با ابراز خرسندی از حضور در این نشست، اظهار کرد: «بسیار خوشحال هستم که به دعوت عالم ربانی و دانشمند فرزانه، حضرت آیتالله دکتر شاهرخی، در این جمع حضور پیدا کردم. حضور حضرت آیتالله شاهرخی در استان لرستان نعمتی بسیار بزرگ برای این استان است.»
وی با قدردانی از دستاندرکاران برگزاری این برنامه افزود: «از عزیزانی که در دبیرخانه حوزه و دانشگاه فعالیت دارند تشکر میکنم و همچنین از سرکار خانم دکتر چنگایی و همه یاران و همکاران ایشان که زحمت کشیدند و این نشست را فراهم کردند، صمیمانه قدردانی میکنم. طبیعتاً باید از همکاران دانشگاه آزاد اسلامی نیز که در این جمع حضور دارند تشکر کنم و بابت اینکه امروز با دعوت حضرت آیتالله دکتر شاهرخی حضور پیدا کردم و فرصت نشد در دانشگاه آزاد حضور داشته باشم و مستقیم بازمیگردم، عذرخواهی میکنم.»
رئیس دانشگاه آزاد اسلامی با اشاره به مناسبت این نشست، خاطرنشان کرد: «یاد حضرت آیتالله شهید دکتر مفتح را گرامی میداریم و همچنین یاد شهدای جنگ تحمیلی ۱۲ روزه را گرامی میداریم؛ جنگی که متأسفانه در آن سرداران و فرماندهان بزرگی را از دست دادیم، دانشمندان برجستهای به شهادت رسیدند و بسیاری از مردم شریف ما، از جمله زنان و کودکان، جان خود را از دست دادند. یاد همه این شهدا را بهویژه رئیس فقید شهید دانشگاه آزاد اسلامی، شهید دکتر محمدمهدی طهرانچی را گرامی میداریم.»
وحدت حوزه و دانشگاه؛ مسیر تحقق «دانشگاه حکمتساز»
وی با اشاره به موضوع وحدت حوزه و دانشگاه تصریح کرد: «در این زمینه مطالبی را آماده کرده بودم و به نظر خودم آنچه باید از وحدت حوزه و دانشگاه بیرون بیاید، شکلگیری یک نوع دانشگاه است. از دل این وحدت باید دانشگاهی به دست بیاید که میتوان از آن با عناوینی همچون «دانشگاه حکمتساز»، «حکمتآفرین» یا «حکمتبنیان» یاد کرد. در ذهن خودم بیشتر مفهوم «دانشگاه حکمتساز» مطرح بود.»
رئیس دانشگاه آزاد اسلامی ادامه داد: «میدانیم که در دوره درخشان تمدن اسلامی، نهادهایی مانند نظامیهها و «بیتالحکمه» و دارالحکمهها وجود داشتند که نقش بسیار مهمی ایفا میکردند. برخی از دانشگاههای اروپایی امروز، الگو گرفته از همان دانشگاهها و مراکز علمی دوران شکوفایی تمدن اسلامی هستند.»
وی با اشاره به پیشینه مرجعیت علمی ایران گفت: «ما حتی پیش از اسلام نیز مرجعیت علمی در جهان داشتیم؛ انجمنهای علمی مغان را داشتیم، پیش از آتن مرجعیت علمی داشتیم، جندیشاپور را داشتیم. این مرجعیت پس از اسلام شکوفاتر شد و مرجعیت علمی ما در جهان افزایش یافت، اما با حمله مغول، گرچه در دوره ایلخانی شاهد رشدهایی بودیم، بهتدریج این مرجعیت از دست رفت، بهویژه در دوران سلسلههای منحوس قاجار و پهلوی که عملاً مرجعیت علمی کشور از بین رفت و به مقلد تبدیل شدیم.»
رئیس دانشگاه آزاد تأکید کرد: «پس از پیروزی انقلاب اسلامی، بحمدالله یک رستاخیز و انقلاب علمی در کشور شکل گرفت.» وی با اشاره به احیای مرجعیت علمی در کشور اظهار کرد: «در سال ۱۳۸۴، به فرمان مقام معظم رهبری، برای اولینبار تصمیم گرفته شد تا مرجعیت علمی در ایران احیا شود. حضرت آقا هم در این زمینه، پژوهش را بر دو محور اصلی خلاصه کردند؛ مرجعیت علمی و حضور در جمع سرآمدان جهان و حل مسئله. این مسیر، راهنمای حرکت ماست و از بحث وحدت حوزه و دانشگاه باید بهره کافی برده شود. در واقع دانشگاه و حوزه، دو منبع در یک میدان هستند.»
وی افزود: «اگر جامعه را بهعنوان یک سیستم ترمودینامیکی باز ببینیم -چون بههرحال در ترمودینامیک سیستم بسته، ایزوله و باز داریم- جامعه یک سیستم باز است؛ چراکه تبادل ماده و انرژی در آن صورت میگیرد و برای حفظ بقا، پویایی و رشد نیازمند ورود مستمر انرژی و سازماندهی ساختاری است.»
وی ادامه داد: «در این سیستم دو نهاد حیاتی وجود دارد؛ دانشگاه بهعنوان منبع «علموفناوری» و حوزه بهعنوان «منبع معرفت دینی و حکمت سنتی». دانشگاه انرژی سازماندهیشده (تکنولوژی، دانش فنی و سازماندهی ساختاری) خود را در قالب قوانین و روابط علتومعلولی مادی به سیستم تزریق میکند، درحالیکه حوزه انرژی معنایی و جهتدهنده را فراهم میآورد و این انرژی به سیستم هدف و غایت میبخشد و مسیر حرکت آن را مشخص میکند.»
رئیس دانشگاه آزاد اسلامی با بیان اصول فیزیکی در این زمینه خاطرنشان کرد: «اگر دو نیروی همجهت به یک جسم وارد شوند، برآیند آنها افزایش یافته و حرکت سامانمند ایجاد میشود. اما اگر این دو منبع همجهت نباشند، برآیندشان به سمت صفر میل میکند؛ انرژی موجود در جهتهای متضاد یا غیرمرتبط عمل میکنند و این انرژی هدر رفته و توسعه نامتوازن میشود. در این شرایط، انرژی بهجای سازماندهی، صرف تضاد و اصطکاک بین دو بخش اصلی جامعه یعنی (علم و ایمان) میشود و جامعه به سمت فروپاشی ساختاری و از دست دادن معنا سوق مییابد.»
وی با اشاره به هشدارهای فکری اقبال لاهوری اضافه کرد: «اگر علم دانشگاهی، هرچند توانایی محاسبه و خلق نیرو داشته باشد، اما فاقد «سوز درون» و یا همان جهتگیری متعالی باشد، این علم بدون سوخت معنوی، نور نیست، صرفاً یک گرمای سوزاننده و مخرب است.»
علم محض بدون اتصال به هستیشناسی میتواند ابزار ظلم شود
رئیس دانشگاه آزاد با تأکید بر اهمیت پیوند علم و معرفت دینی اظهار داشت: «علم محض بدون اتصال به هستیشناسی عمیق، میتواند به ابزار ظلم و انحراف تبدیل شود. سخن از وحدت در واقع تلاشی برای تزریق این سوز دل به موتورخانه علموفناوری است، در غیر این صورت، علم به ناکجاآباد خواهد رفت.»
دکتر رنجبر در توضیح مفهوم وحدت حوزه و دانشگاه افزود: «آیا این وحدت یک پروژه ناتمام است؟ خیر اینگونه نیست. اگر وحدت حوزه و دانشگاه، صرفاً یک توصیه فرهنگی یا آرمانگرایی خوشبینانه بود، تکرار مداوم آن در طول دههها، بیمعنا بود. تداوم این پرسش نهتنها نشان از ناکامی در اجرای کامل آن دارد، بلکه بیانگر یک ضرورت ساختاری است. ما با یک پروژه ناتمام مواجه نیستیم که با امضای چند تفاهمنامه حل شود. ما با یک «تحول تمدنی هنوزآغازنشده» روبهرو هستیم که پیشنیاز آن، یکپارچگی در بنیانهای معرفتی جامعه است.»
وی با اشاره به پیام رهبر معظم انقلاب به مناسبت برگزاری سمینار هفته وحدت حوزه و دانشگاه، گفت: «ایشان میفرمایند: روشن است که وحدت، یک ارزش اجتماعی و قبل از آن یک ضرورت و نیاز اجتماعی است، بهویژه در جامعهای که راه تحول را میرود، اما دیدیم و شنیدیم که حتی قبل از پیروزی انقلاب نیز شعار روحانی-دانشجو پیوندتان مبارک در راهپیمایی عظیم و میلیونی مردم انقلابی کشور ما یکی از شعارهای اصلی و اساسی بود.» رئیس دانشگاه آزاد با اشاره به تاریخچه این شعار تصریح کرد: «حتی پیش از پیروزی انقلاب، شعار «روحانی-دانشجو پیوندتان مبارک» یکی از شعارهای اصلی مردم انقلابی در راهپیماییهای میلیونی بود؛ هرچند آن زمان حوزه و دانشگاه اجازه نداشتند کنار هم جمع شوند.»
علت ناتمامماندن پروژه وحدت حوزه و دانشگاه «دوگانگی معرفتی» است
وی با تأکید بر اینکه علت ناتمامماندن پروژه وحدت حوزه و دانشگاه، نه کمبود منابع مالی است و نه ضعف مدیریتی یا کمبودهای تکنیکی، بلکه «دوگانگی معرفتی» است، توضیح داد: «دانشگاه میگوید من تنها میتوانم چگونگی رسیدن به فضا را بیاموزم و حوزه میگوید من تنها میتوانم چرایی رفتن به فضا را توضیح دهم. این دوگانگی معرفتی باعث میشود که افق حکمی در هدایت علم شکل نگیرد و علم به ابزاری تبدیل شود که میتواند در خدمت هر غایتی قرار گیرد، چه الهی باشد و چه سلطه مادی محض.»
رئیس دانشگاه آزاد اسلامی با یادآوری تأکید حضرت امام خمینی رحمتالله علیه افزود: «امام خمینی(ره) با درک این دوگانگی بنیادین، وحدت را یک نیاز روشنفکرانه نمیدانست، بلکه یک ضرورت برای بقای انقلاب و تحقق تمدن اسلامی میدانست.»
رئیس دانشگاه آزاد با تأکید بر نقش حضرت امام خمینی رحمتالله علیه در وحدت حوزه و دانشگاه اظهار داشت: «حضرت امام صرفاً یک فقیه نبود، بلکه فیلسوف انقلاب بود و مراد ایشان از وحدت حوزه و دانشگاه، صرفاً تدریس دروس مشترک نبود.»
وی افزود: «هدف امام، جلوگیری از دوگانگی معرفتی (دین برای مسجد/علم برای دنیا)، جلوگیری از سکولار شدن علم و ساخت انسان واحد بود. ایشان نمیخواستند دین و علم دو جهان مجزا باشند یا علم سکولار شود و استقلال خود را در برابر ارزشهای انسانی و الهی اعلام کند.»
به گفته دکتر رنجبر، امام به دنبال ایجاد سیستمی بود که از منظر ترمودینامیکی، علم خودبسنده و منزوی نشود و مسیرش به زوال و مرگ نینجامد. وی ادامه داد: «امام با این نگاه به دنبال تربیت نسلی واحد بود که تحلیلهای علمی و عملی آنان متأثر از جهانبینی توحیدی باشد.»
دکتر رنجبر با اشاره به فرمایشات حضرت آیتالله جوادی آملی گفت: «هدف، تربیت انسانی عالم توحیدی است که در تحلیل علمی و عمل دینی خود از عقلانیت و جهانبینی توحیدی بهرهمند باشد و حقیقت را بهصورت واحد دریابد.»
علم بدون دین میتواند به ابزاری برای استثمار تبدیل شود
وی تأکید کرد: «حقیقت واحد است. این اصل در دو ساحت مختلف خود را نشان میدهد. جدایی علم و دین، هر دو را به سمت انحراف میبرد. دین بدون علم منزوی و به خرافات یا شعارهای غیرعملی تبدیل میشود و علم بدون دین، خطرناک شده و فاقد قطبنمای اخلاقی بوده و میتواند به ابزاری برای استثمار تبدیل شود.»
رئیس دانشگاه آزاد با ارائه تحلیل ترمودینامیکی جامعه و دانشگاه خاطرنشان کرد: «سیستمی که انرژی به آن تزریق میشود، اما سازماندهی لازم برای تبدیل انرژی به کار مفید را ندارد، به سمت بینظمی میرود. رشد کمی دانشگاهها مانند آنچه امروز شاهد هستیم، مطلوب است. زیرساختها، تعداد دانشجویان و مقالات در حال افزایش است و جایگاه منطقهای دانشگاهها ارتقا یافته است، اما این کافی نیست. توان فناورانه، قدرتمند است در حوزههای علوم پایه و مهندسی و پزشکی مرزهای علم را جابهجا کردهایم.»
وی افزود: «دانشگاه میداند از نظر متدولوژی و ابزار چگونه پیش برود، اما نمیداند به کجا باید برسد. غایت و هدف نهایی را نمیداند. دانشگاههای موفق جهانی هم مانند MIT و استنفورد در حل مسائل تکنیکی قوی هستند، اما حکمتساز نیستند و در پاسخ به پرسشهای وجودی دچار خلأ هستند. انسانشناسی آنان بر اساس جهانبینی اومانیستی یا مادهگرایانه تعریف شده و جایگاه انسان پیش از هر پژوهش، به شکلی خطرناک مشخص شده است.»
رئیس دانشگاه آزاد اسلامی با تأکید بر اهمیت تحقق وحدت حوزه و دانشگاه در سطح ملی و جهانی اظهار کرد: «از دل این وحدت، حضور دانشگاه حکمتساز در خود دانشگاه ایران باید شکل بگیرد تا بتوان آن را بهعنوان الگویی برای سراسر جهان معرفی کرد.» وی افزود: «در شرایط فعلی، جهتدهی علم در دانشگاهها بر اساس بازار یا قدرت انجام میشود و نوآوریها عمدتاً بر اساس نیازهای سودآوری یا تقاضای ژئوپلیتیکی سازماندهی میشوند که این امر، مطلوب نیست.»
دکتر رنجبر تأکید کرد: «ضعف موجود، تکنیکی نیست بلکه ضعف فلسفی است؛ ابزار ساخته میشود، اما به این توجه نمیشود که این ابزار در دست چه کسی باشد و برای چه هدفی مورد استفاده قرار گیرد.»
وی با ارائه مثالی از تحلیل مولانا توضیح داد: «اگر دانشگاه بهتنهایی پای فیل را لمس کند، فیل را ستون میبیند و قوانین و واقعیتهای طبیعت را محدود در همان سطح درک میکند. از سوی دیگر، اگر حوزه بهتنهایی عمل کند، تنها گوش فیل را حس میکند و مفاهیم اخلاقی و انتزاعی را بهصورت مجزا دریافت میکند. وحدت حوزه و دانشگاه یعنی چی؟ وحدت یعنی روشنکردن شمع حکمت که همان نور الهی است که کمک میکند تا کل فیل را درست و کامل ببینیم؛ واجد ذخیره عمیق انسانشناسی، فلسفه و جهانبینی و توان تبیین معنا، هدف و آخرت است.»
رئیس دانشگاه آزاد اسلامی با بیان پیامدهای عدم تحقق وحدت حوزه و دانشگاه افزود: «علم، بیغایت رشد کرده و مصرفگرایی و تهدیدات جدیدی (مانند هوش مصنوعی کنترلنشده) تولید کرده است. معنا، بیقدرت مانده و در برابر موجهای عظیم تغییرات تکنولوژیک، قادر به ارائه راهکار عملی و فراگیر نیست.» دکتر رنجبر با تشریح نسلهای مختلف دانشگاه در جهان گفت: «تحول دانشگاهها از نسلی به نسل دیگر نشان میدهد که میدان عمل علم به حوزههای حساستر و بنیادیتری نفوذ کرده است.»
مطالب پیشنهادی
.gif?v=0)
