تشکل‌های دانشجویی؛ اتاق فکر حل مسئله

فرهیختگان: رئیس دانشگاه آزاد تأکید کرد: «تشکل‌های دانشجویی باید به اتاق فکر حل مسئله در دانشگاه تبدیل شوند.» به گزارش روابط‌عمومی دانشگاه آزاد نشست صمیمانه تشکل‌های دانشجویی دانشگاه آزاد با دکتر بیژن رنجبر، رئیس دانشگاه آزاد برگزار شد.
در این نشست صمیمانه، حدود ۴۰ نفر از دانشجویان و نمایندگان تشکل‌های دانشجویی به‌صورت مستقیم در سالن به بیان دیدگاه‌ها، دغدغه‌ها، نقدها و مطالبات خود پرداختند و هر یک از حاضران بدون محدودیت، سخنان و پیشنهادهای خود را در حضور دکتر رنجبر مطرح کردند.

در ادامه دکتر رنجبر در جمع تشکل‌های دانشجویی با گرامیداشت روز دانشجو، به رخدادهای اخیر کشور اشاره کرد و افزود: «در جریان این فاجعه بزرگ و جنگ تحمیلی ۱۲ روزه‌ای که بر کشور ما تحمیل شد، عزیزان گران‌قدری را از دست دادیم؛ فرماندهان سرافراز، سرداران بزرگ و دانشمندان برجسته‌ای که فقدان آنان ضایعه‌ای سنگین برای کشور بود. یاد همه آن عزیزان به خصوص دانشمند شهید دکتر طهرانچی را گرامی می‌داریم.»
رئیس دانشگاه آزاد اسلامی با اشاره به سابقه آشنایی و رفاقت خود با شهید دکتر محمدمهدی طهرانچی بیان کرد: «آشنایی ما به سال ۱۳۷۲ بازمی‌گردد و بیش از ۳۲ تا ۳۳ سال در کنار یکدیگر بودیم. این رفاقت، برخلاف بسیاری از دوستی‌هایی که یک، دو، پنج یا ۱۰ سال ادامه دارد، تا زمان شهادت ایشان پابرجا بود.»
رئیس دانشگاه آزاد با اشاره به نحوه شهادت دکتر محمدمهدی طهرانچی گفت: «به‌هرحال، از بغض دشمن، چندین موشک به منزل ایشان اصابت کرد که در نتیجه آن، پنج‌طبقه به‌طور کامل تخریب شد و ۱۶ عزیز بزرگوار به شهادت رسیدند.»
وی با تأکید بر اینکه مسیر آتی دانشگاه آزاد اسلامی کاملاً مشخص است، اظهار کرد: «دانشگاه آزاد اسلامی دارای سند مشخصی است؛ سند تحول و تعالی پنج‌ساله که به تصویب هیئت‌امنای دانشگاه رسیده و موردتأیید دفتر مقام معظم رهبری نیز قرار گرفته است. حرکت دانشگاه بر اساس همین سند تعریف شده.»
وی ادامه داد: «از روزی که در ۲۳ خرداد این مسئولیت به بنده واگذار شد و در ابتدا به‌عنوان سرپرست فعالیت را آغاز کردم و پس از آن مسئولیت دانشگاه به‌صورت رسمی و با تأیید نهادهای مربوطه بر عهده بنده قرار گرفت، مسیر حرکت دانشگاه بر اساس همین سند دنبال شده است. طبق این سند باید پیش برویم؛ نقاط قوتی که در گذشته وجود داشته، باید حفظ و تقویت شود و هر جا ضعف یا ایرادی وجود دارد، بدون ملاحظه اصلاح شود.»
دکتر رنجبر تأکید کرد: «حتی اگر خود شهید طهرانچی نیز حضور داشت، در جاهایی که نیاز به اصلاح بود، قطعاً اصلاح انجام می‌شد. نمونه آن، موضوع دانشکده‌های موضوعی است که خود شهید طهرانچی برای برخی افراد، احکام ریاست دانشکده‌ها را صادر کرده بود، آن هم به‌صورت محدود و تا تاریخ ۳۱ مرداد، با این هدف که ارزیابی صورت گیرد و مشخص شود این ساختارها باید ادامه پیدا کند یا خیر و لذا افراد ابقا شوند یا این روند متوقف شود.»
وی افزود: «در آن مقطع، دانشکده‌های موضوعی در حال ارزیابی بودند، اما متأسفانه اشتباهی رخ داد و نتیجه این شد که به‌یک‌باره تابلوهای برخی دانشکده‌ها پایین آورده شد؛ دانشکده‌هایی که اصطلاحاً به آن‌ها دانشکده‌های سنتی گفته می‌شود. البته این اقدام تصحیح شد.»

رئیس دانشگاه آزاد اسلامی با اشاره به جایگاه تاریخی و هویتی دانشکده‌ها گفت: «دانشکده‌ها قابل‌حذف نیستند. همان‌طور که در دانشگاه‌های معتبر دنیا، وقتی دانشجویی وارد دانشگاهی مانند آکسفورد می‌شود، به او گفته می‌شود اینجا فلان دانشمند کرسی داشته یا فلان دانشمند دیگری در این فضا فعالیت کرده است، ما هم نمی‌توانیم به‌صرف ایجاد یک دانشکده موضوعی، یک دانشکده را حذف کنیم. وقتی دانشجو فارغ‌التحصیل می‌شود و به‌عنوان‌مثال بعد از ۳۰ سال از او می‌پرسند از کدام دانشکده فارغ‌التحصیل شده‌ای؛ دانشکده مدیریت، حقوق، فنی و مهندسی یا علوم‌انسانی، چه پاسخی خواهد داد؟ این هویت‌ها باید حفظ شود.»
وی با تشریح ساختار آموزشی دانشگاه افزود: «دانشکده اساس نظام آموزشی است. هر دانشکده حداقل از سه گروه آموزشی یا دپارتمان تشکیل می‌شود و تقسیم‌بندی بیشتر بر اساس دانش تاریخی و دیسیپلین‌های تثبیت شده است. در دل این گروه‌ها، رشته‌های تحصیلی تعریف می‌شود که دانشجو در آن‌ها تحصیل می‌کند. این تعریف دانشکده است.»
دکتر رنجبر در ادامه به تبیین مفهوم دانشکده‌های موضوعی پرداخت و گفت: «دانشکده موضوعی ساختاری متفاوت دارد. این نوع دانشکده‌ها نه گروه آموزشی دارد و نه دپارتمان. ایجاد آن بر اساس هسته‌های علمی موضوع‌محور است، نه صرفاً یک‌رشته دانشگاهی. برای مثال تمرکز بر یک موضوع مشخص مانند آلودگی هوا یا تغییر اقلیم و غیره. البته چنین ساختاری زمانی معنا پیدا می‌کند که منابع مالی، امکانات و زیرساخت‌های لازم برای آن فراهم باشد و همه ابعاد آن دیده شود.»
رئیس دانشگاه آزاد اسلامی گفت: «می‌توان در کنار دانشکده‌های اصطلاحاً سنتی، دانشکده‌های موضوعی را نیز ایجاد کرد؛ به این معنا که استاد، فضا، مکان، امکانات و منابع مالی فراهم باشد و در کنار دانشکده‌های موجود، هسته‌های علمی شکل بگیرد تا عرصه‌ای برای فعالیت دانشجویان دانشکده‌ها فراهم شود.»

وی افزود: «دانشجو می‌تواند در مقطع کارشناسی وارد دانشکده شود و از سال دوم یا مقاطع بعدی، در قالب این هسته‌های علمی فعالیت کند تا با موضوعات روز جامعه درگیر شود و برای حل مسائل واقعی، آموزش عملی ببیند. اگر فضا، امکانات و تجهیزات وجود داشته باشد، این مدل قابل اجراست و اگر هم این امکانات فراهم نباشد، می‌توان در همان دانشکده‌های سنتی، هسته‌های علمی را تشکیل داد.»
وی تأکید کرد: «در این زمینه هیچ مشکلی وجود ندارد؛ هر جا لازم باشد بر اساس سند جلو می‌رویم و هر جا نیاز به اصلاح باشد، اصلاح انجام می‌شود.»
دکتر رنجبر همچنین به موضوع تخفیف‌ها برای مقام‌آوران ورزشی اشاره کرد و افزود: «تخفیف‌هایی که دانشجویان مطرح کردند، به‌جای خود بازمی‌گردد و این موضوع پیگیری خواهد شد تا دانشجویان با سختی مواجه نشوند.»
وی در ادامه گفت: «برخی عزیزان گفتند دانشگاه انبار مدرک نیست؛ بله، دانشگاه انبار مدرک نیست. پیش‌ازاین هم به‌صورت جدی درباره این موضوع صحبت کرده‌ام.»
دکتر رنجبر با استفاده از مثال‌های علمی با چاشنی طنز افزود: «شما اصل عدم قطعیت هایزنبرگ را می‌شناسید که می‌گوید نمی‌توان هم‌زمان مکان و سرعت را بادقت کامل تعیین کرد. وقتی گزارش فعالیت‌های برخی تشکل‌ها را مطالعه کردم ــ که البته تأکید می‌کنم نه همه تشکل‌ها ــ دیدم که این «عدم قطعیت» در دانشگاه هم جاری است. به‌عنوان‌مثال، دانشجویی در کلاس حضور ندارد؛ اما در اردو شرکت می‌کند، یا به آزمایشگاه نمی‌رود؛ اما به‌سرعت بیانیه سیاسی صادر می‌کند. این رفتارها، رفتاری شبیه رفتار کوانتومی است که در دانشگاه مشاهده می‌شود.»

وی ادامه داد: «یا قانون دوم ترمودینامیک را در نظر بگیرید که می‌گوید آنتروپی در سیستم‌های بسته همواره افزایش می‌یابد. برخی تشکل‌ها، تأکید می‌کنم برخی و نه همه، مصداق این سیستم‌های بسته می‌شوند؛ دور خود می‌چرخند، گرما تولید می‌کنند؛ اما کار مفید انجام نمی‌دهند. مناسب نیست که تشکل‌ها به این سمت بروند.»
رئیس دانشگاه آزاد اسلامی تصریح کرد: «دلیل طرح این مباحث این است که گزارش فعالیت‌های شما را خوانده‌ام. جلساتی که شما پیش‌ازاین با شهید دکتر طهرانچی داشتید، اما اکنون که گزارش‌ها را مطالعه کردم، دیدم کارهای بسیار خوب و ارزشمندی انجام شده است؛ از دیدار با مسئولان عالی کشور گرفته تا سخنرانی‌ها، فعالیت‌های مرتبط با فلسطین و غزه و سایر اقدامات. این‌ها نشان می‌دهد که شما بی‌تفاوت نیستید و این اقدامات ارزشمند است.»
وی افزود: «دانشگاه اگر از جامعه جدا شود، آنتروپی آن افزایش پیدا می‌کند و به سمت مرگ اجتماعی می‌رود. شما هم همین را گفتید و تأکید داشتید که دانشگاه باید با جامعه در ارتباط باشد. اما درعین‌حال، وقتی گزارش‌ها را بادقت می‌خواندم، دیدم که بازخورد برخی از فعالیت‌های شما در فضای مجازی حدود ۷۲ درصد منفی بوده است.»

دکتر رنجبر گفت:« البته می‌دانم که در شبکه‌هایی مانند توییتر، فضای نقد و حمله همیشه وجود دارند و برخی به دلیل اختلاف‌نظرهای جناحی یا فکری واکنش منفی نشان می‌دهند؛ اما این عدد بالا جای تأمل دارد. سؤال من این است که آیا به‌جای گفت‌وگو، صرفاً بیانیه صادر می‌کنیم؟ آیا فعالیت‌های تشکلی ما وارد زندگی مردم شده است یا نه؟» وی با تأکید بر اهمیت تشکل‌ها اظهار کرد: «تشکل دانشجویی در دانشگاه موجودی حیاتی است. بخش عمده‌ای از عمر من در تشکل‌ها گذشته است. امروز حس کردم بایستی فعال‌تر باشید. ما در دوره خودمان حتی فعال‌تر بودیم. قرار نیست مدیران دانشگاه از تشکل‌ها ناراحت شوند؛ چون شما هم مثل مدیران، دلسوز دانشگاه هستید. وقتی باحرارت صحبت می‌کنید، این از سر دغدغه برای دانشگاه و آینده خودتان است.» رئیس دانشگاه آزاد، با اشاره به نقش تشکل‌های دانشجویی افزود: «دانشجویان با آرامش خاطر به تشکل‌ها اعتماد می‌کنند و انتظار دارند مطالبات، مشکلات و نقدهای آنان از سوی تشکل‌ها منتقل شود. مدیر دانشگاه باید از یک‌سو صداقت داشته باشد و از سوی دیگر بداند این نقدها کمک‌کننده است و هر جا ایرادی وجود دارد، باید اصلاح شود.» دکتر رنجبر تأکید کرد: «فعالیت تشکلی باید وارد زندگی مردم شود و اگر چنین اتفاقی نیفتد، پس مشکل وجود دارد. ما وارث تاریخی معمولی نیستیم؛ پیش از آتن، نیاکان ما در انجمن‌های علمی دوران باستان، در عصر هخامنشیان، در جندی‌شاپور، مرجعیت علمی داشتند. پس از اسلام نیز ایران شکوفاتر شد و نظامیه‌ها، بیمارستان‌ها و رصدخانه‌ها شکل گرفت و ایران مرجع علمی جهان بود.» وی با اشاره به افول این جایگاه گفت: «متأسفانه در دوران منحوس قاجار و پهلوی، نظام علمی کشور به سمت تقلید رفت و از مرجعیت فاصله گرفت و‌ ضرر کردیم. اما پس از انقلاب اسلامی، رستاخیز و انقلاب علمی رخ داد و امروز توانمندی‌های علمی کشور قابل‌مشاهده است؛ به‌گونه‌ای که دشمن حتی در جنگ‌ تحمیلی 12 روزه اخیر نیز تصور چنین توان فناورانه‌ای را نداشت.» رئیس دانشگاه آزاد با اشاره به دستاوردهای فناورانه دانشگاه آزاد گفت: «امروز در دانشگاه آزاد اسلامی، از جمله در واحد علوم و تحقیقات، کامپیوتر کوانتومی وجود دارد که در منطقه بی‌نظیر است و حتی از برخی کشورهای پیشرفته وضعیت بهتری دارد. این سطح از فناوری در بسیاری از دانشگاه‌های دیگر وجود ندارد و این از افتخارات دانشگاه آزاد است.» وی افزود: «در حوزه کشاورزی تولید بذر هیبریدی در اصفهان به ۲۵۰ میلیون دانه رسیده، درحالی‌که نیاز کشور حدود یک میلیارد دانه است و با ادامه این مسیر می‌توان به خودکفایی کامل رسید. این خودکفایی را دانشگاه آزاد رقم می‌زند، از این مثال‌ها در دانشگاه بحمدالله وجود دارد.» دکتر رنجبر با اشاره به دیدار با رئیس‌جمهور محبوب و مردمی گفت: «دانشگاه آزاد به گفته دکتر عارف اتاق فکر و بازوی غیردولتی دولت است. ما از آقای رئیس‌جمهور درخواست کردیم، برخی پروژه‌های بزرگ و زمین‌مانده کشور را به دانشگاه آزاد بسپارد، به‌عنوان‌مثال راه‌اندازی نیروگاه‌های خورشیدی است که با استفاده از ظرفیت‌های دانشگاه، امکان تأمین برق موردنیاز دانشگاه آزاد و حتی فروش مازاد آن فراهم می‌شود.» وی به افتخارات علمی دانشگاه آزاد نیز اشاره کرد و گفت: «در المپیادهای پزشکی، دانشگاه آزاد اسلامی موفق به کسب شش مدال طلا، یک نقره، سه برنز و دو دیپلم افتخار شده است. همچنین در جایزه مصطفی(ص) (نوبل جهان اسلام)، در بخش جدید دانشمند جوان زیر ۴۰ سال، یکی از اعضای هیئت‌علمی زن دانشگاه آزاد اسلامی واحد علوم و تحقیقات موفق به کسب این جایزه شد.» رئیس دانشگاه آزاد اسلامی با خطاب قرار دادن تشکل‌های دانشجویی تصریح کرد: «تشکل‌ها نباید صرفاً کپی‌بردار دعواهای سیاسی باشند، بلکه باید مرجعیت‌ساز و تمدن‌آفرین باشند. انتظار دارم تشکل‌ها برای حوزه‌های بین‌رشته‌ای مانند زیست‌فناوری، هوش مصنوعی، اقتصاد داده، زیست‌فیزیک و سایر حوزه‌های نوظهور نیز برنامه‌ریزی کنند.» وی با اشاره به تأکید رهبر معظم انقلاب بر مرجعیت علمی، اظهار کرد: «نخستین‌بار در سال ۱۳۸۴، رهبر انقلاب موضوع احیای مرجعیت علمی ایران را مطرح کردند و هدف پژوهش را در دو محور «مرجعیت علمی و قرارگرفتن در میان سرآمدان علمی جهان» و «حل مسائل کنونی و آینده کشور» خلاصه کردند.»
رئیس دانشگاه آزاد اسلامی تصریح کرد: «این سخنان در جایگاه موعظه یا منبر مطرح نشده، بلکه به‌مثابه یک دستور و مطالبه حکمرانی بیان شده است.» دکتر رنجبر تأکید کرد: «این مطالبه صریح رهبر معظم انقلاب است و بر همین اساس، اگر پژوهشی ما را به مرجعیت علمی نرساند و گره‌ای از مشکلات کشور باز نکند، از فلسفه وجودی دانشگاه فاصله گرفته‌ است. تشکل‌ها باید در این زمینه کمک کنند. مرجعیت علمی یعنی تولید فکر و نظریه و حل مسئله.»
وی با انتقاد از رویکرد صرفاً کمی به تولید مقاله، اظهار کرد: «گاهی برخی مقالات صرفاً در حد گزارش باقی می‌مانند. این سخن را از موضع کسی بیان می‌کنم که از نظر فعالیت‌های پژوهشی و تحقیقاتی بسیار فعال هستم؛ بنابراین نقد من از سر ناتوانی در تولید مقاله نیست، بلکه تأکید دارم که این میزان تولید علمی، به‌تنهایی کافی نیست.» رئیس دانشگاه آزاد اسلامی تصریح کرد: «علمی که صرفاً در همایش‌ها، پوسترها و قالب مقالات باقی بماند، کارآمد نیست و دانشگاه زمانی زنده و پویاست که بتواند علم را از کتاب وارد زندگی واقعی مردم کند؛ همان نکته‌ای که دانشجویان نیز بر آن تأکید داشتند.» دکتر رنجبر با بیان اینکه دانشجو بودن صرفاً به معنای موضع‌گیری و واکنش‌های مقطعی نیست، افزود: «همان‌گونه که خود دانشجویان نیز مطرح کردند، من هم معتقدم دانشجو باید دارای پرسشگری حکیمانه، فهم عمیق و توانایی تغییر مسیر مسائل به سمت حل مسئله باشد.» دکتر رنجبر ادامه داد: «رسالت دانشجو در سه واژه خلاصه می‌شود؛ پرسیدن، فهمیدن و تغییردادن. پرسشگری باید حکیمانه و دلسوزانه باشد و علم باید وارد زندگی مردم شود؛ علمی که فقط در همایش، پوستر یا مقاله باقی بماند، فایده‌ای ندارد.» رئیس دانشگاه آزاد اسلامی، با تأکید بر اهمیت حرکت دانشجویان فراتر از حافظه‌محوری گفت: «دانشجو باید به فهمیدن و درک‌کردن مسائل بپردازد و نه صرفاً حفظ‌کردن مطالب و این فهم باید به تغییر و حل مسئله منجر شود.» وی افزود: «به‌عنوان معلم در خدمت دانشجویان، توصیه می‌کنم از حافظه‌محوری فاصله بگیریم و به فهم عمیق برسیم؛ بحث هویت‌بخشی نیز در برابر بی‌هویتی در این مسیر اهمیت دارد.» دکتر رنجبر با اشاره به تولید پروژه‌های واقعی به‌جای هیاهو، گفت: «بزرگ‌ترین خطر برای دانشجو این است که صرفاً بدون درک و تحلیل، مطالب را حفظ کند.» وی تصریح کرد: «فعالیت‌های تشکیلاتی باید بر همین اساس باشد؛ مسائل را حفظ نکنید، بلکه درک و تحلیل کنید و نقدهای خود را حکیمانه و دلسوزانه ارائه دهید؛ چراکه پرسشگری حکیمانه، ستون فقرات پیشرفت و هویت‌بخشی است.» دکتر رنجبر تأکید کرد: «دانشجوی بی‌هویت مانند سلول بدون DNA است و نمی‌داند چه می‌کند یا کجا می‌رود. دانشجویان باید هویت ایرانی و اسلامی خود در فضای مجازی را حفظ کنند و امید را در دانشگاه تزریق کنند. دانشگاه ناامید مانند شمع بدون شعله است که تنها دود می‌کند.» وی افزود: «فعالیت‌های تشکل‌ها، از جمله اردوهای جهادی و کارگاه‌های مهارت‌آموزی، اهمیت بالایی دارند و باید اصل قرار گیرند، زیرا علمی که به عمل منجر نشود فاقد اثر است.» رئیس دانشگاه آزاد اسلامی تأکید کرد: «دانشجویان باید در فعالیت‌های علمی و تشکیلاتی خود به تولید اختراع، پژوهش مؤثر، گفتمان علمی و گره‌گشایی واقعی از مسائل مردم بپردازند و ضمن نظارت دانشجویی، نقش خود را در حل مشکلات کشور مانند ناترازی‌ها در حوزه‌هایی مثل آب و برق ایفا کنند.» وی یادآور شد: «این فعالیت‌ها نه‌تنها مورد استقبال قرار می‌گیرد، بلکه هیچ‌گونه ممانعت یا مخالفتی با آن وجود ندارد.» دکتر رنجبر تأکید کرد: «تشکل‌های دانشجویی باید تیم‌های علمی و پژوهشی تشکیل دهند، مسائل را دقیق تعریف و آن‌ها را تا سطح تصمیم‌گیری‌های کلان کشور پیگیری کنند. تشکل موفق تشکلی است که فراتر از بیانیه، به حل مسئله بپردازد. تشکل‌های دانشجویی باید اتاق فکر حل مسئله شوند.» رئیس دانشگاه آزاد اسلامی با اشاره به مفهوم «علم شهروندی» گفت: «حل مسائل کشور نیازمند مشارکت گسترده است و دانشجویان به‌عنوان قشر فرهیخته باید در کنار استادان وارد این میدان شوند.» وی در پایان با بیان اینکه دانشگاه انبار مدرک نیست، خاطرنشان کرد: «کلاس درس، محراب دانایی است و هر بار که یک مسئله از مردم را در تشکلتان حل می‌کنید، در حقیقت یک سجده بر آفریننده انجام داده‌اید. من خود را خادم دانشجویان می‌دانم و در خدمت تشکل‌ها هم هستم و تا حد توان برای حل مشکلات شما عزیزان تلاش خواهم کرد، خداوند همه شما را موفق و پیروز بدارد.»