منوچهرپور در گفتگوی تفصیلی با فرهیختگانمنوچهرپور گفت: رتبهبندی اخیر واحدهای دانشگاه آزاد اسلامی از حیث فعالیتهای آزمایشگاهی، تصویری روشن از وضعیت این بخش ارائه میدهد. بر اساس این ارزیابی، واحد دانشگاهی کرج از نظر زیرساختی و عملکردی موفق شده است جایگاه سوم را در میان واحدها بهدست آورد؛ رتبهای که نشاندهنده سرمایهگذاری مناسب در تجهیزات، فضاهای آزمایشگاهی و مدیریت کارآمد این حوزه است.
صنایع استان از ظرفیتهای دانشگاه متعجب شدند
ابوالفضل مظاهری-فاطمه کتابی، فرهیختگان: آزمایشگاه را معمولاً با بشر و لولههای شیشهای به یاد میآوریم؛ فضایی سفید و منظم آمیخته با بوی الکل و افرادی که با روپوشسفید پشت میکروسکوپها نشستند. اینجا علم از کتابها بیرون میآید و به تجربه و آزمون و خطا تبدیل میشود. بدون تجهیزات آزمایشگاهی بهروز و زیرساختهای مناسب، آموزش علوم پایه، فنی و پزشکی عملاً ناقص میماند. دانشجو در کلاس درس با مفاهیم آشنا میشود؛ اما این آزمایشگاه است که به او مهارت میآموزد؛ جایی که نظریه به عمل تبدیل میشود و خطاها، خود به ابزار یادگیری بدل میشوند. از سوی دیگر، فعالیتهای تحقیقاتی و پژوهشهای کاربردی که میتوانند منجر به حل مسائل صنعت و جامعه شوند، بدون آزمایشگاههای مجهز و فعال امکانپذیر نیستند. در همین چهارچوب، رتبهبندی اخیر واحدهای دانشگاه آزاد اسلامی از حیث فعالیتهای آزمایشگاهی، تصویری روشن از وضعیت این بخش ارائه میدهد. بر اساس این ارزیابی، واحد دانشگاهی کرج از نظر زیرساختی و عملکردی موفق شده است جایگاه سوم را در میان واحدها بهدست آورد؛ رتبهای که نشاندهنده سرمایهگذاری مناسب در تجهیزات، فضاهای آزمایشگاهی و مدیریت کارآمد این حوزه است. همچنین از منظر بهرهوری، یعنی میزان استفاده مؤثر از امکانات و تجهیزات موجود، این واحد در جایگاه نهم قرار گرفته است. عملکرد قابل توجه واحد کرج بهانه گفتوگوی «میدان دانشگاه» با حسین منوچهرپور، رئیس اداره آزمایشگاهها و کارگاههای این واحد شد که مشروح آن را در ادامه از نظر میگذرانید و میتوانید بهصورت تصویری در «فرهیختگان» به تماشا بنشینید.
واحد کرج سومین واحد زیرساختی آزمایشگاهی دانشگاه آزاد محسوب میشود. چرا این اتفاق افتاده و چطور واحد کرج به این جایگاه رسیده؟ چه میزان زیرساخت آزمایشگاهی در این واحد وجود دارد؟
در مرکز خدمات آزمایشگاهی واحد کرج آزمایشگاه را در سه سطح آموزشی، تحقیقاتی و خدماتی تقسیمبندی کردیم. موضوعی که باعث شد واحد کرج در این زمینه شاخص باشد بحث زیرساختها و ساماندهی که شامل تعمیر، کالیبراسیون و بهروزرسانی تجهیزات آزمایشگاهی بود. علاوه بر آن ارتقای دانشی کارشناسان و اعضای هیئتعلمی نیز که با برگزاری دورههای تخصصی حاصل شد در پیشبرد اهداف ما نقش مهمی داشت.
در هر کدام از دستهبندیهایی که نام بردید چند آزمایشگاه در واحد کرج وجود دارد؟
150 فضای آموزشی داریم که شامل 103 آزمایشگاه و 47 کارگاه است. در قسمت تحقیقاتی ما مجتمع آزمایشگاهی - تحقیقاتی شهید قبادی را داریم که بالغ بر 5 هزار مترمربع مساحت دارد و در آنجا آزمایشگاه تحقیقاتی، مرجع و همکار با سازمانهای مختلف است که شامل 51 آزمایشگاه تحقیقاتی و خدماتی است که ما داریم خدمات را به دانشجویان و اعضای هیئت علمی ارائه میدهیم. در مرکز خدمات آزمایشگاه و کارگاه واحد کرج، ما آزمایشگاهها و کارگاهها را در سه سطح آموزشی، تحقیقاتی و خدماتی تقسیمبندی کردیم.
در حوزه خدمات آزمایشگاهی، بیشتر در چه زمینههایی فعالیت میکنید؟
ما چهار آزمایشگاه مرجع غذا و دارو، محیط زیست، نظام مهندسی کشاورزی و نظام مهندسی ساختمان داریم. همچنین در هفت گروه تخصصی شامل فنی، برق و الکترونیک، هوش مصنوعی، فناوریهای نوین، کشتبافت کشاورزی، شیمی، غذا و دارو و محیطزیست خدمات ارائه میدهیم.
از نظر تجهیزات، چه تعداد دستگاه در آزمایشگاهها و کارگاههای واحد کرج فعال هستند؟ آیا دستگاههای شاخص و متمایزی هم دارید؟
ما بالغ بر ۲۶۰۰ تجهیز در آزمایشگاهها و کارگاههای واحد کرج داریم که حدود یکسوم آنها نیمهپیشرفته و پیشرفته هستند که به دانشجویان، اعضای هیئتعلمی و شرکتها ارائه خدمت میکنیم. از دستگاههای هایتک میتوانم به HPLC، GC-MS، PCR و SEM اشاره کنم.
برای مخاطبانی که با این تجهیزات آشنایی ندارند، توضیح دهید هرکدام در چه حوزهای کاربرد دارند؟
دستگاههای HPLC و PCR بیشتر در رشتههای میکروبیولوژی و شیمی کاربرد دارند. دستگاه SEM در آزمایشگاهها و کارگاههای فنی مهندسی مورد استفاده قرار میگیرد.
نام دستگاهها تخصصی است و برای من و مخاطبان ناآشناست. چه مؤلفهای باعث تمایز و شاخص بودن دستگاهها شده است؟
وجه تمایز این دستگاهها، دقت بالا در آزمایش است، بهروز بودن و کاربرد آنها در تولید مقالات معتبر بینالمللی رسانهها و پایاننامهها است. اگر دستگاهی بهروز نباشد، از چرخه خارج و با نمونه جدیدتر جایگزین میشود.
سال گذشته بخش جدیدی با نام مجتمع شهید قبادی به مجموعه آزمایشگاهی واحد کرج اضافه شد. تمرکز فعالیتها در این مجتمع به چه صورت است؟
همانطور که عرض کردم آزمایشگاهها در سه سطح آزمایشگاههای آموزشی، تحقیقاتی و خدماتی تقسیمبندی شدهاند. آزمایشگاههای آموزشی برای ارائه خدمت و سرویس به دانشجویان مقاطع کاردانی و کارشناسی فعالیت میکند.
چه تعداد دانشجو از این آزمایشگاه استفاده میکنند؟
در هر نیمسال تحصیلی بالغ بر 7هزار مشخصه درسی و 18 الی 19 هزار دانشجو از این آزمایشگاههای آموزشی استفاده میکنند.
تمام آزمایشگاههای تحقیقاتی در مجتمع شهید قبادی متمرکز شدهاند و اعضای هیئتعلمی و دانشجویان تحصیلات تکمیلی از آن استفاده میکنند. برای اجرای پایاننامه و رساله، گرنت و تخفیفهایی در نظر گرفته شده است.
فقط به دانشجویان واحد کرج؟
خیر. اعطای گرنت مختص واحد دانشگاهی خودمان است ولی به دانشجویان سایر دانشگاههای سراسر کشور و اعضای هیئتعلمی تخفیفهایی در نظر گرفته شده است که میتوانند از تجهیزات آزمایشگاهی استفاده کنند.
خاطرتان است چه میزان گرنتی اختصاص داده شده؟
طبق بخشنامه سازمان مرکزی، دانشجویان تحصیلات تکمیلی میتوانند از گرنت استفاده کنند. به دانشجویان کارشناسیارشد ۳ میلیون تومان، دکتری عمومی ۳ میلیون تومان و دکتری تخصصی ۶ میلیون تومان گرنت اختصاص داده میشود. علاوه بر این، ۵۰ درصد تخفیف برای استفاده از خدمات آزمایشگاهی در نظر گرفتهایم.
به مجتمع شهید قبادی برگردیم، چه تعداد خدمات آزمایشگاهی به نهادها و صنایع ارائه میدهید؟
بله، شرکتها و صنایع بر اساس قراردادهای بروندانشگاهی از خدمات ما استفاده میکنند. بخشهای دیگر شامل آزمایشگاه غذا و دارو و محیطزیست میشود. ما در حال اخذ استاندارد 17025 هستیم و روزانه بین ۱۰۰ تا ۲۰۰ نمونه مورد خدمات آزمایشگاهی به بیرون دانشگاه ارائه میدهیم. اغلب مخاطبان ما دانشجویان تحصیلات تکمیلی هستند که برای انجام تحقیقات از آزمایشگاه استفاده میکنند که در هر نیمسال حدوداً بین ۱۰۰۰ تا ۱۵۰۰ خدمت آزمایشگاهی به دانشجویان ارائه میشود.
کدام آزمایشگاهها فعالترند و مورد استقبال بیشتری قرار میگیرند؟
رشتههای میکروبیولوژی، شیمی، دامپزشکی، علوم پزشکی بیشترین حجم خدمات آزمایشگاهی را در راستای انجام پایاننامه، رساله و تحقیقات به خود اختصاص دادهاند.
از حیث خدمات در کدام زمینهها بیشتر شرکتها از خدمات واحد آزمایشگاهی کرج استقبال میکنند؟ در کدام حوزهها بیشتر مراجعهکننده دارید، نمونههای آزمایشگاهی خود را میآورند؟
ما در 4 حوزه غذا و دارو، محیطزیست، نظام مهندسی کشاورزی و نظام مهندسی کشاورزی و نظام مهندسی ساختمان آزمایشگاه مرجع و همکار داریم که با هر چهار ارگان و سازمان به طور مستقیم کار میکنیم.
از بین اینها کدام فعالیت بیشتری دارند؟
غذا، دارو و محیطزیست.
از نظر عملکرد چه عواملی باعث شد واحد کرج رتبهسوم را کسب کند؟
یکی از دلایل طراحی سیستم و تفکیک آزمایشگاهها به سه سطح آموزشی، خدماتی و تحقیقاتی، ساماندهی تجهیزات از نظر تعمیر و بهروزرسانی، ارتقای دانش کارشناسان و اعضای هیئتعلمی و فراهمسازی زیرساختها از عوامل اصلی این موفقیت بودند.
یکی از نکاتی که در سالهای اخیر در فضای آزمایشگاهی دانشگاه آزاد مورد توجه قرار گرفت بحث افزایش استفاده و ظهور و بروز مراکز آزمایشگاهی در فعالیت علمی دانشگاهها بود. بعضاً تجهیزات فوقالعاده خوبی داریم در واحدهای دانشگاه که بسیاری از آنها مورد توجه و استفاده نبود با اینکه شاید در واحدهای مختلف به آن تجهیزات نیاز بود؛ ایدههای مختلفی مانند طرح تعاون نیز مطرح شد. یکی از نمونهها و شاخصهایی که برای ارزیابی حجم فعالیت مورد ارزیابی قرار گرفت درآمد حاصل از آزمایشگاهها بود. درآمد حاصل از خدمات آزمایشگاهی واحد کرج در سال گذشته چقدر بوده است؟
مورد بسیار خوبی را اشاره کردید. در سال گذشته، مرکز خدمات آزمایشگاهی و کارگاهی واحد کرج حدود ۲ میلیارد و ۵۰۰ میلیون تومان درآمد از خدمات بروندانشگاهی داشته است.
آیا قابل قیاس با درآمد سال گذشته است؟
مجتمع شهید قبادی به دلیل فعلیت تحقیقاتی و ارتباط با صنایع در افزایش درآمد واحد کرج تأثیر بسزایی داشته است. همانطور که گفته شد 51 مرکز تحقیقاتی داریم و با تعامل در حال انعقاد قراردادهایی هستیم که نسبت به سال قبل حداقل ۵۰ درصد رشد داشته است.
برای سالجاری چه هدفگذاریای انجام دادهاید؟ چند درصد قرار است رشد اتفاق بیفتد؟
یکی از کارهایی که در واحد انجام دادیم برنامه از پیش تعیینشده برای فعالیت آزمایشگاه است؛ یعنی برای همه آزمایشگاههای تحقیقاتی یک هدف درآمدی در نظر گرفتیم. برای تمام آزمایشگاههای تحقیقاتی هدف درآمدی مشخص شده و هدفگذاری ما حداقل ۴۰ درصد رشد نسبت به سال گذشته است.
یکی از مواردی که در ابتدای سال تحصیلی مورد توجه قرار گرفت بحث ایمنی آزمایشگاهها بعد از حادثه تلخ دانشگاه تهران که منجر به فوت یکی از دانشجویان شد، بسیار جدی شده است. در واحد کرج چه تمهیداتی در زمینه ایمنی برای فضای آموزشی و تحقیقاتی اندیشیدهاید؟
به نکته بسیار مهمی اشاره کردید. بحث ایمنی دانشجویان در فضای آزمایشگاهی از اهمیت بسیاری برخوردار است. در محیط آزمایشگاههای آموزشی مورد خاصی نداریم؛ اما آزمایشگاههای شیمی، میکروبیولوژی که با مواد آزمایشگاهی پرخطر در ارتباطند و در رشتههای فنی و مهندسی آزمایشگاه مذاب و تراشکاری جزء آزمایشگاههای پرخطر هستند. یکی از مزیتهای واحد کرج حضور کارشناسان مجرب و توانمند است و ما سعی کردیم در همه فضای آزمایشگاهی ایمنی را رعایت کنیم. پیش از شروع کلاسهای عملی، جلسات آموزش ایمنی برگزار میشود. در آزمایشگاههای تحقیقاتی سعی کردیم تا آنجا که زمان اجازه دهد استادان راهنما حضور داشته باشند و کارشناسان آزمایشگاه در نقش پشتیبان در آزمایشگاه هستند. همچنین الزام استفاده از روپوش و تجهیزات ایمنی و رعایت دستورالعملها باعثشده تاکنون هیچ حادثهای در آزمایشگاههای واحد کرج نداشته باشیم.
از نظر تجهیزات آزمایشگاهی به تغییرات و استفاده از تجهیزات بهروزتری نیاز است تا دانشجویان از داشتن ایمنی اطمینان کامل حاصل کنند؟
به جرئت میتوانم بگویم که از لحاظ آموزشی که دانشجویان مقاطع کاردانی و کارشناسی در آزمایشگاه حضور دارند. از دستگاههایی که هدف آموزشی دارند در بهترین حالت خود قرار دارد و از نظر آموزشی مشکلی از نظر دستگاه یا کیتهای آزمایشگاهی مربوط به رشتههای شیمی و میکروبیولوژِی نداریم یا مواد شیمیایی که لازم است کمبودی نداریم، چون ما بر اساس استعلامی که میگیریم هر ترم مواد لازم را خریداری میکنیم.
یکی از موضوعاتی که برخی دانشجویان گلایه دارند میزان موادی که مورد نیاز است از نظر حجم و کیفیت به میزان موردنیازشان در اختیار ندارند؛ با توجه به افزایش هزینهها، واحد کرج چنین چالشی دارد؟
ما موظف هستیم برای خرید مواد آزمایشگاهی هر ترم مجوزی از سازمان مرکزی بگیریم. طبق استعلامی که از آزمایشگاه میگیریم و بر اساس نیاز خریداری میکنیم تا اینجا مشکلی از نظر کمبود مواد شیمیایی نداشتیم؛ یعنی موردی نداشتیم که دانشجویی مراجعه کند و به دلیل کمبود یا نبود مواد آزمایشگاهی خدمت دریافت نکند. مسئله خرید مواد شیمیایی و خرید، پروسه زمانبر و هزینهبری دارد به همین دلیل نسبت به نیاز آزمایشگاه دقت کردیم که چه مقدار نیاز هر نیمسال است تا دانشجویان در آزمایشگاه دغدغه نبود مواد را نداشته باشند.
فضای آزمایشگاهی یکی از پلهای اتصال دانشگاه و صنعت است که بتواند از طرفی خیال جامعه را بابت کیفیت خدمات راحت کند و از طرف دیگر بتواند نیاز صنعت را حل کند و همچنین یک منفعت مالی از طریق تجهیزات و امکاناتی که دارد به دانشگاه برسد. با توجه به صنعتی بودن استان البرز، نقش آزمایشگاههای واحد کرج را در ارتباط صنعت و دانشگاه چگونه میبینید؟
از دید من صنعت و دانشگاه دو بازوی مکملند که اگر همراستا باهم حرکت کنند قطعاً نیاز جامعه برطرف میشود و از طرفی رسالت دانشگاه نیز به انجام میرسد. واحد کرج بهدلیل موقعیت استراتژیک که در نزدیکی با صنایع دارد و ارتباطی که با صنایع انجام دادیم روز به روز شرایط بهتر میشود. من آیندهای که برای صنعت در جامعه میبینم این است که هر زمان صنعت و دانشگاه به یکدیگر نزدیک شدند و پای صنعت به دانشگاه باز شد در قالب نشستها و سمینارهایی گفتوگو دانشگاه با صنعت اتفاق افتاد و مشکل جامعه حل شد. طبق سابقهای که از حضور در صنعت دارم طبق تکلیفی که سازمان مرکزی بر عهده ما گذاشته بود طرح پویش کارآفرین را در استان البرز با همراهی همکاران حوزه پژوهش راهاندازی کردیم. با صنایع مختلفی ارتباط گرفتیم و توانستیم ارتباط صنعت و دانشگاه را طوری برقرار کنیم که دانشجویان وقتی فارغالتحصیل میشوند میتوانند مانند یک فرد تحصیل کرده و نیروی ماهر وارد صنعت شوند و از لحاظ مشکل اشتغال برطرف شود و گره صنعت هم برطرف شود. پیشنهاد من این است که شرایطی یا از سوی سازمان مرکزی یا ارگانهای دیگر فراهم شود تا با برگزاری سمینارها، جلسات و گفتوگوها صنایع وارد دانشگاه شوند. چون تجهیزات و دستگاههای پیشرفتهای در دانشگاه آزاد اسلامی کل کشور و همچنین واحد کرج وجود دارد. صنایع پس از بازدید از آزمایشگاهها، از ظرفیت بالای تجهیزات دانشگاه شگفتزده میشوند و گاهی باورشان نمیشود تجهیزات خوب و هایتک در دانشگاه وجود دارد. اگر این ارتباط پیش بیاد مشکل صنعت و جامعه حل میشود.
در هفته پژوهش چه برنامههایی در حوزه آزمایشگاه و کارگاه دارید؟
در ایام هفته پژوهش سیاست دربهای باز را اجرایی میکنیم جهت بازدید دانشجویان، صنایع و شرکتها از آزمایشگاه و کارگاهها. همچنین برگزاری سمینارهای مختلف در حوزه آزمایشگاهی و کارگاهی، نشستهایی در زمینه آزمایشگاهها و کارگاههایی که در واحد کرج وجود دارد با صنایع از جمله اصلیترین برنامهها در این بازه است.
در سیاست درهای باز که اشاره کردید، برنامهای هم برای بازدید دانشجویان، صنعتگران و شرکتهایی که به واحد کرج میآیند.
بله ما سمینارهایی در حوزه آزمایشگاهی کارگاهی برگزار میکنیم که دانشجویان صنایع و شرکتها میتوانند بازدید کنند و نشستهایی با صنایع و شرکتها در حوزه آزمایشگاهی داریم و برنامههای دیگری همچون برگزاری مسابقاتی برای رشتههای شیمی، میکروبیولوژی داریم که جذابیتی برای بازدیدکنندگان مخصوصاً دانشجویان و دانشآموزان دارد، جزء برنامههای اصلی هفته پژوهش در حوزه آزمایشگاهی است.
اگر بخواهید به دانشجویان واحد کرج و دیگر دانشجویان ساکن کرج سه آزمایشگاه را پیشنهاد دهید که در هفته پژوهش بازدید کنند، کدام آزمایشگاهها هستند؟
آزمایشگاه شیمی، میکروبیولوژی و دامپزشکی؛ بستگی به سلیقه بازدیدکنندگان دارد. همچنین آزمایشگاههای فنی مهندسی و در حوزه پزشکی و دامپزشکی میتوانند از هرکدام از این آزمایشگاهها بازدید کنند.
مطالب پیشنهادی
.gif?v=0)
