کیفیت مقالات ایرانی کم شده است؟

شاخص‌های مختلفی در علم‌سنجی، عملکرد علمی مؤسسات آموزش عالی و کشورهای جهان را مورد بررسی قرار می‌دهند. هرکدام از آنها هم از زاویه دید متفاوتی می‌توانند مستندات علمی و کیفیت آن‌ها را ارزیابی کنند و نواقص و ضعف‌های برنامه‌ریزی‌ها و تحولات حوزه علم را نشان دهند. اگرچه نمی‌توان با درنظرگرفتن صرف یک شاخص حکم کلی داد و در مورد عملکرد یک نظام علمی به نتیجه رسید؛ اما نگاه به وضعیت و روند برخی از این شاخص‌ها پیام‌های هشدارآمیزی را نسبت به مقالات و کیفیت آن‌ها نشان می‌دهد که نیازمند واکاوی بیشتری است.
یکی از شاخص‌های علم‌سنجی که در نقشه جامع علمی کشور هم بر آن تأکید و برای آن هدف‌گذاری مشخصی صورت گرفته، شاخص میزان استنادات در واحد انتشارات است که به‌اختصار CPP  عنوان می‌شود. این شاخص، تصویری از وضعیت تأثیر و کیفیت مقالات علمی را نشان می‌دهد؛ بدان معنا که هرچه این عدد بالاتر باشد، اثربخشی بیشتر پژوهش‌ها در جامعه علمی جهانی را نمایان می‌کند. نقشه جامع علمی کشور که در سال 89 به تصویب شورای عالی انقلاب فرهنگی رسیده است، در بخش کمیت‌های مطلوب اهم شاخص‌های کلان علم‌وفناوری کشور عدد 15 را برای میزان استنادات در واحد انتشارات (cpp) در سال هدف یعنی 1404 معین کرده است.
روند تغییرات این شاخص نشان می‌دهد در سال‌های ابتدایی دهه 90 این هدف تحقق پیدا کرده و تا عدد 20.90 هم پیش رفته که بالاتر از هدف‌گذاری بوده است. اما در اتفاقی عجیب به مرور از سال 95 عدد این شاخص کاهشی شده و از اواخر این دهه روند نزولی شدت هم گرفته است؛ به شکلی که در سال 98 شاخص عدد 19.09 را نشان می‌دهد و به فاصله یک سال تا 17.5 و در سال 1400 به 13.2 می‌رسد. این روند نزولی کماکان ادامه دارد و بر اساس گزارش 2025 سایمگو در سال 1403 روی عدد 1.19 ایستاده است. این افت شدید نشان دهنده تغییرات کیفی مقالات ایرانی ارزیابی می‌شود. 

مهدیه فرازکیش، عضو هیئت‌علمی مؤسسه تحقیقات سیاست علمی کشور معتقد است این کاهش با افزایش تعداد مقالات در تناقض است و نشان می‌دهد رشد کمّی پژوهش‌ها به قیمت افت کیفیت بوده است. دلایل مختلفی را می‌توان برای چنین افتی در نظر گرفت. تولید انبوه مقالات کم‌اثر (پژوهش‌های تکراری یا غیراصیل)، کاهش همکاری‌های بین‌المللی و دیده‌شدن مقالات، تأکید بر کمیت مقاله به‌جای کیفیت، تغییر الگوی استناددهی جهانی (ممکن است حوزه‌های پراستناد ایران کمتر موردتوجه قرار گرفته باشد) از جمله مواردی است که این پژوهشگر در پیدایش این روند محتمل می‌داند.