هنر متروکهکردن سینماحدفاصل سالهای ۱۳۰۴ تا ۱۳۳۵، ۳۹ سالن سینما در تهران ساخته و راهاندازی شد که از میان آنها، اکنون فقط به تعداد انگشتان یکدست هنوز به فعالیت خود ادامه میدهند.
۸۱ سینمای تهران استفاده نمیشوند!
ایمان عظیمیاهالی تهران صبح روز ۲۳ آذرماه را با خبر آتشسوزی یکی از سینماهای خاطرهانگیز لالهزار آغاز کردند. «سینما ایران» سه سال بعد از کودتای 28 مرداد 1332 در خیابان لالهزار افتتاح شد و در طول 35 سال، یعنی تا سال 1370 که وزارت ارشاد آن را از چرخه سینماهای فعال خارج کرد، یکی از مراکز اصلی نمایش فیلم در پایتخت بهشمار میآمد. در گذشتهای نهچنداندور، مردم برای رفتن به سینما و تماشای فیلم موردعلاقه خود، به خیابانها و محلههای مرکزی تهران نظیر لالهزار، انقلاب، جمهوری، ولیعصر و... میرفتند و بدون هیچ وجود عامل مزاحم و بازدارندهای تنها به اصل جنس که همان فیلم باشد بسنده میکردند و هدف دیگری جُز این نداشتند.
اکنون اما، با افتتاح مالها و مراکز خرید متعدد در فضای شهری، سینما دیگر موضوعیت گذشته را ندارد و در کنار مغازهها و شاپینگسنترها به حیات حاشیهایاش ادامه میدهد. البته این اتفاق، یعنی از سکه افتادن سالنهای قدیمی و تخریب و غیرفعال شدن آنها بهجز گسترش مرزهای چهارگانه جغرافیایی پایتخت به مسائل ریز و درشت اقتصادی هم بازمیگردد و مدیریت شهری و همینطور مجموعه وزارت ارشاد و دیگر نهادها و افراد ذیربط برای ادامه فعالیت سینما، چارهای جز ادغام سالنها با مراکز خرید ندارند، اما میتوانند برای سالنهای ازکارافتاده و خاموش هم چارهای بیندیشند تا مردم هرازچندگاهی از این محیطها بازدید کنند و سنت سینما رفتن به سبک و سیاق گذشته را مجدد به جا بیاورند.
سینماهای زنده را دریابید
حدفاصل سالهای ۱۳۰۴ تا ۱۳۳۵، ۳۹ سالن سینما در تهران ساخته و راهاندازی شد که از میان آنها، اکنون فقط به تعداد انگشتان یکدست هنوز به فعالیت خود ادامه میدهند. با ورود به دهه چهل و جدی شدن مسئله صنعت سرگرمی در کشور، خاصه سینمای عامهپسند فارسی، کمپانیهای تولید فیلم بهمرور پا گرفتند و در مسیر نفوذ فرهنگی غرب، رژیم پهلوی را یاری کردند. در این ایام بود که سینماهای مدرن در منطق متمایل به شمال تهران پا گرفتند و از نفوذ سالنهای لالهزاری کاستند تا عملاً اولین قدم در راه افول جریان لالهزار در همان سالهای میانی دهه چهل و کل دهه پنجاه برداشته شود. برای نمونه، روزگاری خیابان طالقانی (تختجمشید سابق) با وجود سینماهایی نظیر «فلسطین (گلدنسیتی)»، «عصر جدید (تختجمشید)»، «پارامونت» و «قیام (سینهموند)» به رقیبی جدی برای سینماهای «کوچه ملّی» و خیابان اصلی لالهزار و لالهزار نو تبدیل شده بود و فیلمهای هالیوودی و اروپایی با بهترین کیفیت ممکن برای علاقهمندان اکران میشدند.
سینما پارامونت که اکنون فقط یادی از آن باقی مانده در فروردین سال 1345 با نمایش فیلم «دختری از پاریس» ساخته «بوریس ساگال» و بازی «آن مارگرت» و «لوئی ژوردان» افتتاح شد و در طول بیش از یک دهه، فیلمها را با قابلیت پخش صدای استریوفونیک به مخاطبینش عرضه میکرد. پارامونت مانند تعداد دیگری از سینماهای جدیدالتأسیس، پروژکتوری مخصوص آثار 70 میلیمتری داشت که آن را از پاتوقهای فرهنگی-هنری در گذشته منتزع و متفاوت میکرد. سینما فلسطین یا همان گلدنسیتی سابق هم درست یک سال پس از افتتاح پارامونت با یک سالن بزرگ و اختصاصی، شروع به کارش را جشن گرفت و با فیلمهای «عربسک» اثر «استنلی دانن» و «جانی کول» ساخته «ویلئام اِشر» به شهروندان معرفی شد. امکانات فلسطین هم مانند پارامونت در بالاترین حد خود بود و در آن ایام رونق فراوانی داشت.
در حال حاضر، سینما عصر جدید که زمانی در پیشوپس از انقلاب اسلامی محلی برای تجمع دوستداران جریان روشنفکری و مستقل سینمای غرب بود با تغییر مالکیت تا ابتدای اسفندماه سال 1399 به فعالیتش ادامه داد. سینما عصر جدید اکنون در شُرُف تخریب یا تغییر کاربری است، اما میشود در قالب یکسری اقدامات بالادستی از خاکسترشدن خاطرات آن جلوگیری به عمل آورد. از خیابان طالقانی که به سمت ضلع شمالی خیابان ولیعصر پیش میرویم بنای بزرگ سفیدی نگاه ما را به سمت خود معطوف میکند؛ آن بنا، ساختمان متروک سینما «رادیوسیتی» است.
رادیوسیتی هم مانند عصر جدید (تختجمشید) محل عرضه و نمایش فیلمهای آمریکایی و بعضاً روشنفکرانه بود، با این تفاوت که سهم بیشتری در جذب مخاطب داشت و عملاً به بزرگترین محل نمایش آثار در ایران بدل شده بود. باری، با شعلهور شدن آتش حقطلبی مردم در انقلاب اسلامی، رادیوسیتی طعمه حریق شد. پس از پیروزی انقلاب مدت زمان کوتاهی انبار دارو بود تا اینکه در سال 1396 به ثبت سازمان میراث فرهنگی سابق و وزارت میراث فرهنگی، گردشگری و صنایعدستی رسید. از اینها گذشته، سالنهای سینمای در جریان پیروزی انقلاب به این خاطر به آتش کشیده نمیشدند که مردم مخالف فیلم و سینما بودند، بلکه در آن ایام صرفاً به دلیل نمایش آثار مثبت هجده و بزرگسال بود که آنها را به سمت نابودی نمادهای مخرب میکشاند، وگرنه سینما در سالهای پس از انقلاب و در روزهای دفاع مقدس و جنگ شهرها بسیار پرمخاطب بود و مردم از فیلمهای روی پرده استقبال خوبی به عمل میآوردند.
بیداری سینماهای خاموش در شهر همیشه بیدار
سینما رادیوسیتی، متروپل، جمهوری، مرکزی، آسیا، کریستال و... که اکنون تبدیل به بناهایی خاموش، ساکت و سرد شدهاند میتوانند دوباره احیا شوند، اما سؤالی که در این میان پیش میآید آن است که ساختمانهای غبارگرفته با چه هدفی میتوانند، رخ گشوده و زندگی خود را از نو شروع کنند؟ پیشازاین سینما «قدس» (پولیدور) در ابتدای دهه نود تعطیل شد، اما خیلی زود و با سهسالنه شدن آن فعالیتهایش را از سر گرفت، آنهم درحالیکه زمزمههایی مبنی بر خاموشی همیشگی آن به گوش میرسید. ما در مجموع، 81 سینمای قدیمی از دوران پیش از انقلاب داریم که اکثریت آنها یا خاموش شدهاند یا در حال گذراندن روزهای پایانی حیات خود به سر میبرند، اما میشود با اتخاذ تدابیری خاص سالنهای نمایش را مانند سینما قدس به چرخه اکران بازگرداند.
راه دیگری که در این میان میتواند عملی باشد، استفاده مجدد از سینماهایی نظیر رادیوسیتی و کریستال بهعنوان «سینماتِک» و «سینهکلوب» مانند «سینماتک خانه هنرمندان» و «سینماتک موزه هنرهای معاصر» است. فیلمخانهها یا همان سینماتکها محلی برای نمایش آثار خاص برای سینهفیلها هستند و میتوانند ظرفیت فرهنگی گستردهای را آزاد کنند تا عاقبتشان مانند سینما ایران لالهزار غرقشدن در میان دود و آتش نباشد. از طرف دیگر، اگر مدیران ذیصلاح لازم بدانند میتوانند برای روشنشدن چراغ سینماهای قدیمی که عمده آنها در خیابانهای مرکز شهر و لالهزار قرار دارند آنها را بدل به کافهرستوران یا موزه کنند.
مطالب پیشنهادی
.gif?v=0)
