مناظرۀ طرح بیمۀ رانندههای تاکسیهای اینترنتی در برنامۀ «گپ». مجله تصویری فرهیختگان در مناظرهای در برنامه «گپ» با دعوت از فرشاد اسماعیلی، حقوقدان و فعال کارگری بهعنوان موافق بیمه اجباری و پوریا بختیاری، کارشناس اقتصادی بهعنوان مخالف، زوایای پیدا و پنهان بیمهشدن رانندگان را بررسی کرده است.
چه کسی میبرد؟ راننده، تأمین اجتماعی یا پلتفرم؟
بیمه رانندگان سکوهای اینترنتی (اسنپ و تپسی) مدتی است که به سرخط خبرها تبدیل شده است؛ هرچند که در روزهای اخیر، اخبار نرخ جدید بنزین و تعرفه اینترنت و... در رسانهها و شبکههای اجتماعی خودنمایی میکند؛ اما همچنان پوشش بیمه تأمین اجتماعی مسئله چند میلیون راننده و خانوادههای آنهاست. بیمهشدن رانندگان سکوهایی که سهم بزرگی از بازار را در اختیار دارند، 5 ذینفع دارد: «سکوها، رانندگان، دولت، سازمان تأمین اجتماعی و مردم»؛ اما احتمالاً آن نقطهای که همه مردم و شاید حتی همه ذینفعان بر سر آن توافق نظر دارند این است که براساس عدالت اجتماعی و مصلحت جمعی، رانندگان باید تحت پوشش بیمه قرار بگیرند.
با در نظر داشتن این مهم که درخواست بیمهشدن رانندگان از سوی سکوها از ابتدا یک درخواست صنفی و مطالبه صنف از سازمان تأمین اجتماعی بوده، بررسی نکات مهم حول محور آن به یک ضرورت تبدیل شده است. از طرفی اما مجموعهای از تفاوت نظرها درباره این موضوع شکل گرفته است؛ سکوها معتقدند رابطه آنها با رانندگان از قوانین کارگری و کارفرمایی تبعیت نمیکند و بیمه رانندگان نباید اجباری شود. همچنین ادعا میکنند از میان 10 میلیون راننده فعال اسنپ و تپسی تنها حدود 30 هزار نفر از آنها به طور تماموقت مشغول رانندگی هستند و الباقی آنها شامل شغل دومیها و مستمریبگیران میشوند و بیمه شدن مستمریبگیران منجر به قطع حقوق آنها میشود.
این در حالی است که سازمان تأمین اجتماعی اعلام کرده این طرح جدید قرار نیست منافی حقوق مستمریبگیران باشد و حقوق آنها قطع نمیشود. بهرغم آنکه باید در نظر داشت مستمریبگیران و شغل دومیها به احتمال زیاد به علت نیاز مالی و کافی نبودن درآمدشان به این حوزه روی آوردند و نباید منبع مالی آنها قطع شود؛ اما باید توجه داشت که رعایت حقوق رانندگان تماموقت که پشتوانه مالی و بیمهای خاصی ندارند یک الزام است. مجله تصویری فرهیختگان در مناظرهای در برنامه «گپ» با دعوت از فرشاد اسماعیلی، حقوقدان و فعال کارگری بهعنوان موافق بیمه اجباری و پوریا بختیاری، کارشناس اقتصادی بهعنوان مخالف، زوایای پیدا و پنهان بیمهشدن رانندگان را بررسی کرده است. مباحثی که از الزام، اجبار یا اختیار بیمه، بنیادهای وجودی تأمین اجتماعی تا ماهیت رشد برخی پلتفرمها در فضای ضدرقابتی را شامل میشود.
فرشاد اسماعیلی: پیگیری این طرح از چه زمانی جدی شد؟
بحث بیمه اجتماعی رانندگان بهصورت کلی و رانندگان سکوها یا رانندگان تاکسیهای اینترنتی بهصورت ویژه از زمان مدیریت آقای نوربخش در سازمان تأمین اجتماعی کلید خورد. آن زمان بحث شد که عدهای هستند که در این صنف شاغلند و باید مورد حمایتهای بیمه قرار بگیرند. ۱۰ سال قبل از سکوهایی که سهم بیشتری از اقتصاد این بخش دارند دعوت شد ولی یک خط در میان میآمدند و مشارکت نمیکردند. درنهایت دولت مصوبهای به تبع برنامه هفتم داشت و بعد هم مجلس به سمت تدوین قانون رفت. الان کلیات طرحی در مجلس تصویب شده که چکشکاری شده و نمایندگان اصناف و ذینفعان بهنوعی در آن مشارکت داشتند. در فضای اجتماعی و رسانهای هم افراد مختلف دیدگاههای خودشان را مطرح و طرح را نقد کردند. به زبان ساده یک خطی بگویم درخصوص ضرورت بیمه اجتماعی رانندگان، معتقدم دیر هم شده است. من جزء موافقان هستم و معتقدم این افرادی که در این صنف شاغلند، باید بیمه شوند.
پوریا بختیاری: میخواهند کسری بودجه تأمین اجتماعی را جبران کنند!
این طرح را اگر از دور ببینیم طرح خوب و درستی است. کسی که توی این سکوها بهعنوان یک انسان شاغل فعالیت دارد، باید حق بیمهاش را پرداخت کند و از خدمات بیمهای هم استفاده کند. ولی مشکل از اینجا شروع میشود که سیاستها و طرحهای این مدلی یک روی پیدا دارند و یک روی پنهان. مشکل این طرح این است که برای همه کسانی که از این سطح استفاده میکنند مفید نیست ازجمله بازنشستهها یا کسانی که شغل دوم دارند.
مورد مهمتر اینکه این طرح اختیاری نیست که فردی که در این سکو کار میکند، در صورت تمایل بیمهاش را رد کند. مشکل اینجاست که در این طرح کلمه اجبار آمده است. تأمین اجتماعی از تقریباً ده سال پیش دچار مشکلهای جدی شده است. در بررسی صندوقهای بازنشستگی مسئلهای به اسم «نسبت پشتیبانی» وجود دارد. این نسبت میگوید که بهازای هر یک نفر که بیمه تأمین اجتماعی دریافت میکند، چند نفر کار میکنند. استانداردش 6 است. تقریباً در دهه ۸۰ این نسبت ۱۰ بوده، چون اوضاع تأمین اجتماعی خوب بوده و تعداد نیروهای کار بیشتر بوده و تأمین اجتماعی هیچ مشکلی نداشته است.
آن موقعی که درآمد تأمین اجتماعی خوب بوده، نیامده این پول اضافه را در جاهای درست سرمایهگذاری کند تا در آینده که روند پیری جمعیت شروع میشود، بتواند از این ذخایر برداشت بکند. امروز که داریم با هم صحبت میکنیم این نسبت پشتیبانی به عدد 4.5 رسیده است. با توجه به بررسیهای سازمان آمار و روند رشد جمعیت در سال ۱۴۲۰ این نسبت به 0.9 (زیر یک درصد) میرسد. یعنی تعداد آدمهایی که بیمه پرداخت میکنند نسبت به آدمهایی که بیمه دریافت میکنند، کمترند. تأمین اجتماعی با مدلهای مختلف تلاش میکند که این کسری را جبران بکند. به چه مدلی؟ باید سرمایهگذاری درست میکرد و مطالباتش را از دولت میگرفت ولی نتوانست این کارها را بکند، پس دید سکوهای اینترنتی بزرگ شدند و چندین میلیون کاربر دارند و عدد بالایی دریافت میکنند. گفت پس میتوانم قانونی تعیین کنم که یک بخش از اینها را بگیرم. قبلاً هم تجربه این کار را با بیمههای کارگر ساختمانی داشت؛ الان با اسنپ و تپسی و چند وقت دیگر با پزشکان آنلاین. هر جایی که کاربرانی وجود داشته باشند که بخواهند از این مدل خدمات استفاده کنند، تأمین اجتماعی میگوید حق من را هم بده.
نکته چیست؟ من میتوانم این حق را پرداخت کنم ولی ممکن است که خدمات بیمهای به من تعلق نگیرد، چون طبق همان چیزی که برای بیمه کارگر ساختمانی داشتیم، این اتفاق افتاد. کارفرما میرود حق بیمه را پرداخت میکند ولی اگر کارگر پرداخت نکند، بیمه تأمین اجتماعی هیچ تعهدی ندارد. این اتفاق برای رانندههای اسنپ و تپسی هم هست. دقیقاً اتفاقی که میافتد همین است. عمده رانندهها بهخاطر شرایط بد اقتصادی یا هر چیز دیگر، تمایلی به داشتن بیمه ندارند. ۴ درصدی که به کرایهها قرار است اضافه بشود؛ ۱۳ و نیم درصدی که از این طرف قرار است پرداخت بشود، به تأمین اجتماعی پرداخت میشود ولی راننده پرداخت نمیکند و تأمین اجتماعی هم هیچ تعهدی بابت هیچچیزی ندارد. این نشان میدهد که تأمین اجتماعی میتواند ناترازی تقریباً سالیانه 8 الی 16 همت (هزار میلیارد تومان) خود را جبران کند.
پوریا بختیاری: چند نفر در پلتفرمها کار میکنند؟
پلتفرمها آمار دقیقی بیرون نمیدهند. اگر اشتباه نکنم بین 6 تا 8 میلیون کاربر داریم که با ماشین کار میکنند. از این تعداد طبق آماری که وجود دارد، دوسومشان اصطلاحاً تکسفره هستند؛ یعنی روزانه یک سفر به طور میانگین دارند. پس از آدمهای تماموقتی که در این پلتفرم مشغول به کار باشند، آمار دقیقی موجود نیست و پلتفرم هم اطلاعاتی ارائه نداده است. کسانی که این طرح را نوشتند گفتند این شروعی است برای اینکه سراغ سایر پلتفرمها و فضاهای این مدلی از پزشکی آنلاین تا اسنپفود و... برویم. این میتواند یک شروع برای درآمدهای بالاتر باشد. پس حتماً برای تأمین اجتماعی جذاب است.
طبق گزارش بیش از ۷۰ درصد رانندهها، تکسفره هستند؛ یعنی این کار شغل تماموقتشان نیست. ما نمیتوانیم قانونی را تصویب کنیم که دوسوم آدمها هیچ مزیت خاصی برایشان ندارد. پس از این بابت توجیهی ندارد که ما بخواهیم قانونی را تنها برای عدهای معدود اعمال کنیم. از آن یکسوم هم در نظر بگیرید که بخشی بازنشسته هستند و سالها برایشان بیمه رد شده و الان بیمه مزیت نیست. این یکی از بحثهای مورد چالش ماست. پس نمیتوانیم قانونی را که برای عده خاصی مفید است را به کل آدمها تعمیم دهیم.
فرشاد اسماعیلی: چرا بر اجباری بودن بیمه اصرار میشود؟
بحث اجباری و اختیاری شالوده اساسی در بیمه تأمین اجتماعی است. وقتی شما میگویید بیمه آزاد یا توافق طرفین، آن بحث بیمه تجاری است. در خیلی از کشورها این را داریم ولی فلسفه تأمین اجتماعی در همه جای دنیا جزء قواعد آمره است. پشتش 80 سال مبارزه است. بنابراین اینکه اجباری است یا اختیاری؟ بیمه اجتماعی نمیتواند اختیاری باشد. سازمان تأمین اجتماعی جاهایی در حرف و مشاغل آزاد، اختیاری گذاشته برای افرادی که شکل کار یا شرایط کارشان به مدل اجباری تطبیق پیدا نمیکند. مثلاً کسی که کارگاهی ندارد و تکنفره است، سهم اجتماعی را نمیتواند بریزد.
مطالب پیشنهادی
.gif?v=0)
