۲۰ درصد هزینه‌های دانشگاه را فناوری تأمین می‌کند

ابوالفضل مظاهریدبیر گروه دانشگاه

علمکرد مجموعه‌های آزمایشگاهی و کارگاه‌های دانشگاه آزاد اسلامی که در زمینه‌های گوناگون آموزشی، تحقیقاتی و خدماتی فعالیت می‌کنند همه ساله مورد بررسی و ارزیابی قرار می‌گیرد. در آخرین ارزیابی دانشگاه آزاد اصفهان به لحاظ عملکردی بالاتر از سایر واحد‌ها ایستاده و جایگاه نخست را از آن خود کرده است. همین موضوع بهانه گفت‌وگویی با مجید طغبانی، معاون پژوهش و فناوری واحد اصفهان شد. او در گفت‌وگو با برنامه «میدان دانشگاه» گریزی بر وضعیت امکانات و تجهیزات آزمایشگاهی داشته و از مجتمعی سخن گفته که امروز با کسب مجوز مرکز ملی تأیید صلاحیت ایران گزارش‌های آن تأیید 166 کشور عضو انجمن آیلک را دارد. در کنار آن هم تولید 160 نوع از مواد مرجع آزمایشگاهی (CRM) موضوع دیگری است که مجتمع آزمایشگاهی واحد را متمایز می‌کند. طغیانی در این گفت‌وگو از تلاش‌های استادانی می‌گوید که منجر به کسب دستاورد‌های با اهمیت و ارزشمندی مانند مالچ رسی شده اما روند استفاده از آن در کشور با وجود نیاز‌ها کماکان موانع زیادی دارد. مشروح این گفت‌وگو را می‌توانید در فرهیختگان آنلاین بخوانید یا تماشا کنید.

 گفت‌وگو را از موضوع آزمایشگاه‌ها آغاز کنیم. درباره ظرفیت‌های آزمایشگاهی دانشگاه آزاد استان اصفهان، به‌ویژه واحد اصفهان، توضیح می‌دهید؟ باتوجه‌به اینکه در رتبه‌بندی اخیر معاونت تحقیقات و فناوری دانشگاه آزاد، استان اصفهان و واحد اصفهان از نظر شاخص عملکردی رتبه اول کشوری را کسب کرده‌اند، این موفقیت چگونه به دست آمده است؟

اجازه بدهید ابتدا یک تصویر کلی از وضعیت دانشگاه ارائه بدهم و بعد وارد بحث آزمایشگاه‌ها شویم. دانشگاه آزاد اسلامی واحد اصفهان (خوراسگان) حدود ۳۵ هزار و ۳۰۰ تا ۳۵ هزار و ۴۰۰ دانشجوی فعال دارد و در قالب ۱۴ دانشکده، نزدیک به ۳0۵ رشته و گرایش را پوشش می‌دهد. این دانشکده‌ها شامل حوزه‌های پزشکی، علوم انسانی، فنی و مهندسی، کشاورزی، معماری و دانشکده بین‌الملل هستند.

طبیعی است که در بسیاری از این رشته‌ها، به‌ویژه رشته‌های فنی، کشاورزی و علوم پزشکی، وجود آزمایشگاه و کارگاه‌های مجهز یک ضرورت اساسی است. ما در دانشگاه آزاد واحد اصفهان، آزمایشگاه‌ها را به‌طورکلی در سه دسته تعریف کرده‌ایم. دسته اول، آزمایشگاه‌های آموزشی هستند که صرفاً برای آموزش دانشجویان طراحی شده‌اند. به این معنا که دانشجو در کنار واحد درسی خود، واحد آزمایشگاهی دارد و برای انجام تمرین‌ها و آزمایش‌های مرتبط از این فضا‌ها استفاده می‌کند.

دسته دوم، آزمایشگاه‌های پژوهشی هستند که بیشتر در اختیار دانشجویان تحصیلات تکمیلی قرار دارند. البته این تفکیک به معنای محدودیت کامل نیست؛ دانشجویان تحصیلات تکمیلی هم می‌توانند از آزمایشگاه‌های آموزشی استفاده کنند و هم از آزمایشگاه‌های پژوهشی که به‌طور خاص برای پیشبرد پایان‌نامه‌ها و طرح‌های تحقیقاتی آماده شده‌اند.

دسته سوم، مجتمع‌های آزمایشگاهی هستند که تجهیزات پیشرفته و دستگاه‌های های‌تک دانشگاه در آن‌ها مستقر شده‌اند. این مجتمع‌ها علاوه بر ارائه خدمات به دانشجویان تحصیلات تکمیلی، به سازمان‌ها و نهاد‌های بیرون از دانشگاه نیز خدمات تخصصی ارائه می‌دهند. در واقع، این بخش همان‌جایی است که دانشگاه می‌تواند به‌صورت مستقیم به جامعه خدمت کند.

این مجتمع‌های آزمایشگاهی در حال حاضر چگونه فعالیت می‌کنند؟ چند مدل آزمایشگاه در این مدل فعال است؟

در حال حاضر، این بخش در قالب یک ساختار شرکتی فعالیت می‌کند. ما آزمایشگاه‌های مجتمع را در قالب شرکت «معیار دانش پارس» راه‌اندازی کرده‌ایم که دانشگاه نیز در آن سهام‌دار است. این ساختار شرکتی باعث می‌شود، مطابق با قوانین و مقررات دانشگاه، انعطاف بیشتری در ارائه خدمات داشته باشیم. در حال حاضر، حدود ۲۰ آزمایشگاه فعال در این مجتمع وجود دارد که از طریق این شرکت خدمات ارائه می‌دهند؛ هم به دانشجویان دانشگاه آزاد و هم به سازمان‌ها، صنایع و نهاد‌های بیرون از دانشگاه.

آیا آمار تقریبی از تعداد خدمات یا آزمایش‌هایی که در آزمایشگاه‌های پژوهشی به دانشجویان تحصیلات تکمیلی ارائه می‌شود دارید؟ همچنین در حوزه ارائه خدمات به صنایع و نهاد‌های بیرون از دانشگاه؟

به‌طورکلی، بخش قابل‌توجهی از دانشجویان ما در رشته‌های کشاورزی، علوم پایه و همچنین برخی رشته‌های علوم پزشکی مانند دندانپزشکی و پرستاری، به‌صورت مستمر از آزمایشگاه‌های پژوهشی استفاده می‌کنند. در بخش مجتمع آزمایشگاهی معیار دانش، به‌عنوان نمونه می‌توانم بگویم که به‌طور متوسط روزانه حداقل ۵۰ نمونه از سراسر کشور به این مجموعه ارسال می‌شود.

این نمونه‌ها بیشتر مربوط به چه حوزه‌ها و زمینه‌هایی هستند؟

آزمایشگاه معیار دانش، آزمایشگاهی موردتأیید و معتمد سازمان‌ها و نهاد‌های مختلف از جمله غذا و دارو، دامپزشکی، جهاد کشاورزی، محیط‌زیست و سایر ارگان‌های مرتبط است. آزمایش‌هایی که در این مجموعه انجام می‌شود طیف بسیار گسترده‌ای را شامل می‌شود؛ از جمله در حوزه مواد غذایی، آب، خاک، خوراک دام و طیور، سموم، آلودگی هوا، فرآورده‌های پتروشیمی و نفتی، معادن و همچنین مواد آرایشی و بهداشتی.

مرکز ملی تأیید صلاحیت ایران (NACI) که زیر نظر سازمان ملی استاندارد فعالیت می‌کند، برای حدود 12 هزار و 200 ردیف تست آزمایشگاهی مجوز و تأییدیه داده است؛ به این معنا که بیش از ۱۲ هزار نوع خدمت آزمایشگاهی می‌تواند به‌صورت رسمی از طریق این مجموعه ارائه شود و صلاحیت آن تأیید شده است.

ساختار نیروی انسانی این مجموعه چگونه است و ارتباط آن با دانشگاه به چه شکل تعریف شده است؟

در حال حاضر، شرکت معیار دانش حدود ۱۰۳ نفر کارشناس دارد. علاوه بر این، تعدادی از اعضای هیئت‌علمی دانشگاه نیز با این مجموعه همکاری دارند. البته تأکید می‌کنم که سهام این شرکت متعلق به خود دانشگاه است و اعضای هیئت‌علمی به‌صورت مستقیم سهام‌دار نیستند. همکاری آن‌ها بیشتر در قالب راهنمایی دانشجویان، انجام پایان‌نامه‌ها و پروژه‌های پژوهشی تعریف شده است. شرکت معیار دانش در سال ۱۳۹۲ با هدف ارائه خدمات آزمایشگاهی شکل گرفت.

تشکیل این شرکت پیشنهاد استادان دانشگاه بود؟

واقعیت این است که در بسیاری از دانشگاه‌ها دستگاه‌ها و امکانات آزمایشگاهی زیاد است، حتی بیشتر از دانشگاه ما، ولی استفاده عملی از آن‌ها مهم است. خیلی از این دستگاه‌ها چند سال بلااستفاده می‌مانند و وقتی بررسی می‌کنیم، متوجه می‌شویم که خاک گرفته و از ظرفیت واقعی‌شان استفاده نشده است.

ایده اصلی این بود که چرا نتوانیم از این امکانات استفاده کنیم و هم‌زمان درآمدزایی داشته باشیم؟ علت اصلی این محدودیت این است که هر دستگاه نیاز به یک کارشناس و اپراتور متخصص دارد. به همین دلیل پیشنهاد تأسیس یک شرکت آزمایشگاهی مطرح شد تا بتواند چابک عمل کند و اهداف دانشگاه در بهره‌برداری از تجهیزات و ارائه خدمات به جامعه و صنایع محقق شود.

از چه زمانی فعالیت شرکت آغاز شد؟

پس از ارائه پیشنهاد، آقای دکتر فروغی رئیس وقت دانشگاه و آقای دکتر نجفی که آن زمان معاون پژوهش و فناوری بودند، از ایده استقبال کردند و به جمع‌بندی رسیدند که ایجاد یک شرکت آزمایشگاهی چابک، بهترین مسیر است تا به هدفی که دنبال آن بودیم به سرانجام برسد. فعالیت اجرایی شرکت از سال ۱۳۹۲ آغاز شد و حدود سال ۱۳۹۴، با در اختیار گرفتن امکانات و دستگاه‌های های‌تک دانشگاه، کار عملیاتی شروع شد. در ابتدا، شرکت با حدود پنج تا شش کارشناس فعالیت خود را آغاز کرد.

امروز این مجموعه به بیش از 103 کارشناس رسیده است و روزانه حداقل ۵۰ نمونه از سراسر کشور دریافت می‌کند. هر نمونه ممکن است شامل ۵ تا ۱۵ تست مختلف باشد، بنابراین حجم بسیار بالایی از آزمایش‌ها در این مجموعه انجام می‌شود.

باتوجه‌به حجم بالای فعالیت‌ها و نمونه‌هایی که آزمایشگاه‌ها دریافت می‌کنند، وضعیت درآمدزایی مجموعه چگونه است؟ آیا این موضوع در شاخص‌های دانشگاه موردتوجه قرار گرفته است؟

به‌طورکلی، درآمد آزمایشگاه‌ها در دانشگاه‌ها نباید معیار اصلی باشد، اما خوشبختانه آزمایشگاه‌های ما درآمدزایی بسیار خوبی دارند. اگرچه نمی‌توانم عدد و رقم دقیق را ذکر کنم، ولی خدا را شکر به تقریباً تمام اهدافی که در نظر داشتیم، رسیدیم. یکی از مهم‌ترین اهداف این بود که بتوانیم از تجهیزات به حداکثر استفاده برسیم و داده‌های دقیق و قابل‌اعتماد به دست آوریم حتی برای پایان‌نامه‌ها و پژوهش‌ها. این موضوع خیلی مهم است که از یک دستگاه اطلاعات و داده‌های دقیق به دست بیاوریم که بتوان به داده‌ها اعتماد کرد و از آن‌ها در تحقیقات خود استفاده کرد. هدف دیگر، ارائه خدمات به جامعه و صنایع و درآمدزایی برای دانشگاه بود که خوشبختانه این هدف نیز محقق شده است.

چه تعداد تجهیز آزمایشگاهی دارید؟

غیر از مجتمع آزمایشگاهی معیار دانش، ما در دانشگاه حدود ۵۴ آزمایشگاه و ۳۲ کارگاه آموزشی داریم و ۳۶ کارشناس در این بخش‌ها فعالیت می‌کنند. تجهیزات آزمایشگاهی بسیار متنوع و گسترده است، اما نکته مهم این است که در شرکت معیار دانش، نزدیک به ۴۰ دستگاه های‌تک داریم که استفاده عملی و درآمدزایی از آن‌ها میسر شده است.

می‌توانید چند مورد از تجهیزات متمایز و خاص را نام ببرید؟ تجهیزاتی که می‌تواند متمایز‌کننده آن آزمایشگاه باشد و در هر آزمایشگاهی پیدا نشود.

همان‌طور که گفتم اکثر این تجهیزات در آزمایشگاه‌ها موجود است؛ اما مهم این است که بتوان از این آزمایشگاه‌ها استفاده کرد و بتوان به سطح جامعه خدمت‌رسانی کرد. این تجهیزات شامل دستگاه‌های HPLC در انواع مختلف، GC و GC-MS، LC-MS، دستگاه جذب اتمی، PCR و PCR ریل‌تایم هستند که از آن‌ها استفاده می‌شود.

نقش درآمد‌های این آزمایشگاه‌ها در درآمد‌های غیرشهریه‌ای دانشگاه چقدر است؟ چند درصد از درآمد‌های غیرشهریه‌ای دانشگاه از درآمد آزمایشگاه‌هاست؟

یکی از نکات خوشحال‌کننده این است که حدود ۴۰ درصد از درآمد دانشگاه، درآمد غیرشهریه‌ای است که از این عدد درصد زیادی از طریق فعالیت‌های آزمایشگاهی و خدمات فناوری تأمین می‌شود. این رقم قابل‌توجه است و شاید کمتر کسی تصور کند که یک آزمایشگاه در دانشگاه بتواند بخشی از درآمد غیرشهریه‌ای دانشگاه را تأمین کند.

این عدد یعنی خدمات فناورانه‌ای که ارائه می‌دهید به یک‌سوم درآمد‌های غیرشهریه‌ای دانشگاه می‌رسد؟

بیشتر از یک‌سوم است. یعنی بیشترین سهم درآمد‌های غیرشهریه‌ای دانشگاه از خدمات فناورانه است. ما شرکت «نگین بذر دانش» را داریم که درآمد بسیار خوبی برای دانشگاه دارد.

به 50 درصد می‌رسد؟

می‌توان گفت نزدیک 50 درصد درآمد‌های غیرشهریه‌ای دانشگاه از این مسیر یعنی از مسیر فناوری تأمین می‌شود.

می‌توانیم بگوییم این رقم حدود ۲۰ درصد کل بودجه دانشگاه آزاد واحد اصفهان به‌وسیله خدمات و فعالیت‌های فناورانه اعم از آزمایشگاه‌ها و شرکت‌های دانش‌بنیان تأمین می‌شود؟

بله همین‌طور است.

می‌خواهم قسمت آزمایشگاه را با یک سؤال تمام کنم و بعد به موضوعات دیگر بپردازیم. در فضای پژوهشی شما، برنامه‌ریزی‌هایی دارید که توفیق امسال آزمایشگاه‌ها در استان و دانشگاه آزاد حفظ شود و تنوع خدمات، کیفیت و موارد دیگر ارتقا یابد. برای آینده فعالیت‌های آزمایشگاهی چه طرح‌هایی در نظر دارید؟

قبل از پاسخ به سؤال شما، یک نکته مهم را عرض کنم. آزمایشگاه ما دارای استاندارد ISO 17025 است و توانسته مجوز‌های مرکز ملی تأیید صلاحیت ایران (NACI) را دریافت کند. اتفاق مهم دیگر این است که جمهوری اسلامی ایران امسال عضو آیلک ILAC، اتحادیه بین‌المللی اعتبارسنجی آزمایشگاه‌ها، شد.

این عضویت چه مزیتی برای ما دارد؟ آزمایشگاه‌هایی که مجوز مرکز ملی تأیید صلاحیت ایران را دارند، نتایج و گزارش‌های آزمایشگاهی آن‌ها در ۱۶۶ کشور عضو این اتحادیه موردتأیید و معتبر است. برای مثال، محصولاتی که به روسیه صادر می‌شوند، نیاز به آزمایش و تأیید دارند. یکی از آزمایشگاه‌های موردتأیید در روسیه، آزمایشگاه معیار دانش ماست.

در واقع محصولات تولیدی شرکت‌های دانش‌بنیان دیگر در آزمایشگاه دانشگاه بررسی و تأیید می‌شوند و پس از تأیید استاندارد، بدون مشکل در ۱۶۶ کشور عضو ILAC قابل‌استفاده هستند.

شرکت نگین بذر ما بذر تولید می‌کند و خود محصول تولید نمی‌کند. کشاورزان وقتی محصولاتشان صادر می‌شود، نمونه‌هایی که برای ما ارسال می‌شود، این آزمایشگاه اندازه‌گیری می‌کند. وقتی این تأییدیه را اینجا داشته باشد، دیگر مشکلی ندارد و این خیلی اتفاق خوبی است. یعنی هر آزمایشگاهی که این مجوز از سامانه مرکز ملی صلاحیت داشته باشد، دیگر برای کشور‌هایی که عضو این اتحادیه‌های ILAC هستند مشکلی ندارد.

بنابراین، هر چیزی که در این آزمایشگاه موردتأیید قرار بگیرد، در ۱۶۶ کشور دنیا معتبر است.

بله یک مورد دیگر هم فراموش کرده بودم اشاره کنم. یکی از کار‌هایی که این آزمایشگاه انجام می‌دهد، خصوصاً به همت آقای دکتر نبی و آقای دکتر قیصری که خیلی فعالیت دارند، بحث CRM یا مواد مرجع آزمایشگاهی است. تا حالا توانسته‌اند ۱۶۰ ماده مرجع آزمایشگاهی تولید کنند. مواد مرجع آزمایشگاهی چیست؟ خیلی تعدادش زیاد است. برای استانداردسازی دستگاه و کالیبراسیون، ما به مواد مرجع آزمایشگاهی نیاز داریم؛ حالا چه آزمایشگاه‌های خاک باشد، آب‌وهوا باشد، انسانی باشد یا هر نوع دیگری. تعداد بسیار زیادی از این مواد مرجع آزمایشگاهی موردنیاز است و برای اولین‌بار شرکت معیار دانش در خاورمیانه CRM تولید کرده است و تا حالا ۱۶۰ ماده تولید کرده‌ایم.

ما برای اینکه بتوانیم مجوز اصلی آن را بگیریم، مراحل اولیه‌اش انجام شده است. از خارج از کشور آمده‌اند، بررسی کرده‌اند و تأییدیه اولیه را داده‌اند. حالا منتظر تأییدیه نهایی هستیم و پیگیر هستیم که بتوانیم این CRM را به کشور‌های دیگر نیز صادر کنیم. در حال حاضر، خیلی از جا‌ها داخل کشور دارند CRM ما را استفاده می‌کنند، با قیمت بسیار مناسب نسبت به نمونه‌های وارداتی که قبلاً مجبور بودیم از خارج از کشور تهیه کنیم.

در کشور تولید‌کننده دیگری وجود دارد که CRM تولید کند؟

خیر. اصلاً در خاورمیانه CRM نداریم. در آسیا، اروپا و آمریکا داریم که البته تعدادشان محدود است. اما داخل کشور خودمان، تولیدکننده‌ای وجود نداشت.

بنابراین، یکی از چالش‌های جدی که در فضای آزمایشگاه‌ها با آن مواجه هستیم و مربوط به استانداردسازی و کالیبراسیون دستگاه‌های ما می‌شود به همین چالش مواد مرجع برمی‌گردد که توسط آزمایشگاه معیار دانش حل می‌شود؟

بله دقیقاً. آزمایشگاه ما تا حالا ۱۶۰ ماده مرجع آزمایشگاهی تولید کرده است که در داخل کشور ارائه و مورداستفاده قرار می‌گیرد و مشکلی هم نداشته است. علی‌رغم اینکه هنوز مجوز نهایی را دریافت نکرده‌ایم، یک مرحله از کار انجام شده و مرحله بعدی باقی مانده است. برخی از آزمایشگاه‌های داخل کشور، باتوجه‌به اعتمادی که به CRM ما دارند، از آن استفاده می‌کنند و رضایت هم دارند.

این مسئله هم می‌تواند جلوی واردات را بگیرد و هم برای فعالیت‌های آزمایشگاهی و صادراتی بسیار حیاتی باشد و همچنین در بحث صادرات می‌تواند آورده مالی خوبی برای کشور، دانشگاه آزاد و شرکت معیار دانش داشته باشد.

بله همین‌طور است.

فعالیت‌های جدید دیگری هم در حوزه آزمایشگاه‌های دانشگاه دارید؟

بله چند ماه پیش آزمایشگاه جلبک را در سرای نوآوری گیاهان دارویی راه‌اندازی کردیم. امروزه جلبک خیلی موردتوجه قرار گرفته و ما تولید جلبک اسپیرولینا را آغاز کرده‌ایم. همچنین مواد مؤثره جلبک اسپیرولینا و جلبک هماتوکوکوس را در آزمایشگاه استخراج می‌کنیم.

از این ماده مؤثره چه استفاده‌ای می‌شود؟ شما در مجموعه دانشگاه آزاد شرکت یا مجموعه‌ای دارید که از این ماده مؤثره استفاده کند؟

این مواد مؤثره کاربرد زیادی در مباحث دارویی دارند که البته همیشه در اختیار مجموعه‌های بیرونی قرار می‌گیرد. به‌عنوان‌مثال، همیشه در گیاهان دارویی از ماده مؤثره آن استفاده می‌کنیم. یک گیاه ممکن است چند ماده مؤثر داشته باشد یا یک ماده مؤثر. با این اقدام، معمولاً روتین این است که ماده مؤثره از گیاه استخراج می‌شود و دیگر نیازی به استفاده مستقیم از خود گیاه نیست. می‌توان آن را به‌صورت قرص، کپسول یا محلول تهیه کرد و اثرات آن در غلظت مناسب حفظ می‌شود.

استان اصفهان دومین استان در ارزش‌گذاری تولید مستندات علمی و دریافت استنادات علمی دانشگاه آزاد است. اعضای هیئت‌علمی شاخص هم نشان می‌دهد فعالیت پژوهشی در این استان به شکل جدی دنبال می‌شود. شما مسئولیت ریاست شورای پژوهشی استان هم بر عهده دارید. اگر بخواهید در هفته پژوهش خیلی کوتاه و مختصر گزارشی بدهید که واحد اصفهان چه‌کار پژوهشی انجام می‌دهد، روی چه مواردی بیشتر تکیه می‌کنید؟

معمولاً وقتی صحبت از هفته پژوهش می‌شود، انتظار این است که تجلیل داشته باشیم از پژوهشگران و فناوران، هم در سطح هیئت‌علمی و هم در سطح دانشجویی. هفته پژوهش فرصت خوبی است که فعالیت‌های پژوهشی را های‌لایت کنیم و توجه دانشجو‌ها و مخاطبان را به سمت پژوهش جلب کنیم.

امسال هم باتوجه‌به نام‌گذاری هفته پژوهش تحت عنوان «سرمایه‌گذاری در تولید با پشتوانه پژوهش و فناوری»، هدف این بود که مطابق با شعار سال حرکت کنیم. باتوجه‌به حجم فعالیت‌های پژوهشی که داریم، انجمن‌های علمی بسیار زیادی در دانشگاه فعالیت می‌کنند و حدود ۴۶۰ هیئت‌علمی تمام‌وقت در قالب ۱۴ دانشکده حضور دارند. حجم مراسم هفته پژوهش به‌قدری زیاد بود که ما اعلام کردیم یک ماه به پژوهش اختصاص داشته باشد. به‌طور مثال، یک دانشکده تا 25-۳۰ فعالیت مختلف برای هفته پژوهش برنامه‌ریزی کرده بود؛ بنابراین از اول آذر تا آخر آذر، مراسم هفته پژوهش با سخنرانی‌های علمی، کارگاه‌های علمی، بازدید‌ها و اردو‌ها برگزار می‌شود. همین هفته آینده، نمایشگاه پویش داریم که تا دیروز ۶۱ شرکت برای حضور در دانشگاه ثبت‌نام کرده‌اند. در این چند روز دانشجو‌ها مراجعه می‌کنند و متناسب با نیاز خودشان و نیاز شرکت‌ها، جهت بحث اشتغال هم‌زمان با تحصیل، پویش شکل می‌گیرد و دانشجو‌ها می‌توانند از این فرصت استفاده کنند.

هم‌زمان با جشنواره پژوهش، ما امسال در واحد اصفهان هجدهمین جشنواره پژوهش و فناوری دانشگاه آزاد را برگزار کردیم که تجلیل از پژوهشگران صورت گرفت. در خود استان اصفهان نیز دهمین جشنواره پژوهش و فناوری دانشگاه آزاد اسلامی استان اصفهان برگزار شد که در واحد شهرضا برگزار شد، در تاریخ ۱۸ آذرماه.

همان‌طور که مستحضر هستید، مطابق بخش‌نامه‌ای که سازمان مرکزی دانشگاه ابلاغ کرده بود، ما باید تا بیستم مراسم هفته پژوهش داخل واحد‌ها و استان‌ها را برگزار کنیم، تا با برنامه‌هایی که در سطح ملی در جریان است، تداخلی ایجاد نشود.

در مورد تقدیر‌ها توضیح می‌دهید؟

ببینید، یک حالت کلی داریم که پژوهشگر برتر انتخاب می‌کنیم. این آیتم‌ها شامل مقالات، کتاب، طرح برون‌دانشگاهی، کنفرانس‌ها و مجلات است. یک بحث هم داریم با عنوان فناوری برتر که شاخص‌های خاص خودش را دارد. جدا از این، در بحث‌های دیگر هم مقاله برتر، طرح برون‌دانشگاهی برتر، شرکت دانش‌بنیان برتر، مجله برتر، مرکز رشد برتر، سرای نوآوری برتر و انجمن علمی دانشجویی برتر داریم.

جالب است که در جشنواره امسال ما دو کتاب بین‌المللی برتر داشتیم؛ یکی در حوزه پزشکی و یکی در حوزه فنی و مهندسی. کل کتاب، نه فقط فصلی از آن، توسط ناشر اشپرینگر منتشر شده بود که دو نفر از همکاران ما با یک نفر از همکاران خارج از کشور، این کتاب را در حوزه دندانپزشکی تألیف کرده بودند. همچنین در حوزه پزشکی، یکی از اساتید ما که فرصت مطالعاتی در کانادا داشت، با همکاری یکی از اساتید دانشگاه تورنتو کتابی نوشتند و همان‌جا منتشر شد. این آثار واقعاً جای تقدیر و تشکر دارند و در جشنواره‌های ما به‌رسم معمول تقدیر می‌شوند.

در فضای دانشگاه آزاد، یکی از جدی‌ترین فعالیت‌های پژوهشی که اتفاق می‌افتد، برنامه‌های علمی است که تلاش کرد تا پایان‌نامه‌ها را به سمت حل مسئله هدایت کند و پژوهش‌ها هدفمند شود. فکر می‌کنم در اصفهان هم مثل بسیاری از استان‌ها و واحد‌ها، باید تعدادی برنامه علمی فعال داشته باشیم. خودتان می‌توانید توضیح دهید که چه برنامه‌هایی در واحد اصفهان و استان فعال هستند و چه اتفاقاتی در این زمینه افتاده است؟

برنامه‌های علمی، همان‌طور که اشاره کردید، با هدف هدفمندکردن پژوهش‌ها و پایان‌نامه‌ها در راستای حل معضلات و مشکلات جامعه طراحی شده‌اند. واحد اصفهان چهار برنامه علمی دارد: برنامه علمی آب، برنامه علمی امنیت غذا، برنامه علمی مهدویت و برنامه علمی نهج‌البلاغه. واحد اصفهان متولی این چهار برنامه علمی است.

قصه برنامه علمی آب در ماه‌های اخیر باتوجه‌به ناترازی که در کشور پیش آمده و به‌ویژه در فصل پاییز و انتظاراتی که برای بارش‌ها داشتیم، بسیار موردتوجه بوده و چالش‌هایی در سد‌ها و منابع آب ایجاد شده است. در اصفهان هم باتوجه‌به خشک‌شدن زاینده‌رود و مسائل زیست‌محیطی، این موضوع حساسیت جدی پیدا کرده است. پژوهش‌هایی که دانشجویان انجام داده‌اند، تا چه اندازه توانسته‌اند به حل مسائل واقعی کمک کنند؟ آیا هدف دانشگاه از این برنامه علمی آب محقق شده است؟

قبل از پاسخ به این سؤال، باید اشاره کنم که واحد اصفهان دارای مرکز تحقیقات مطالعات آب است و ارتباط بسیار خوبی با شرکت آب منطقه‌ای دارد. این همکاری برای حل مسائل و مشکلات آب بسیار مفید بوده است. ما مسئله‌ها و مشکلاتی که شرکت آب منطقه‌ای اصفهان با آن مواجه بود را دریافت کردیم و این موارد را در برنامه علمی آب گنجاندیم. در واقع علاوه بر مسائلی که ما در سطح کشور احصا کرده بودیم، پیشنهادهایی نیز از این شرکت داشتیم که در دل برنامه علمی قرار گرفت. به‌این‌ترتیب، زمینه‌های پژوهشی ارائه‌شده به دانشجویان شامل مسائل واقعی و موردنیاز جامعه بوده است تا تحقیقات انجام‌شده واقعاً بتوانند مشکلات را حل و به جامعه کمک کنند.

الان این اتفاق افتاده است؟

در برنامه علمی آب تا حدودی این اتفاق افتاده است. چون توانستیم ارتباط خوبی با سازمان‌ها و ادارات درگیر با این قضیه برقرار کنیم.

الان مجموعه‌های مربوطه از پژوهش‌ها استفاده کرده‌اند؟

بله مزیتی که دارد این است که وقتی در برنامه‌های علمی قرار می‌گیرد خودشان ساپورت علمی می‌کنند.

برای چند پایان‌نامه این اتفاق افتاد؟

حدود هفت یا هشت پایان‌نامه بودند که توانستند از حمایت شرکت‌ها و سازمان‌های مرتبط بهره‌مند شوند. در واقع دانشجویان حوزه‌های علمی مرتبط را انتخاب کردند و پس از انجام پژوهش، نتایج مورداستفاده سازمان‌ها قرار گرفت. خود سازمان‌ها برای انجام این پژوهش‌ها هزینه‌ای پرداخت کردند و از نتایج حاصله بهره‌برداری کردند.

دانشگاه‌ها معمولاً مورد انتقاد قرار می‌گیرند که نتوانسته‌اند نسبت خوبی با جامعه پیرامون خود برقرار کنند. اخیراً شنیده شده که رئیس‌جمهور تأکید کرده دانشگاه باید راهکار علمی ارائه دهد و حتی دانشگاه تهران مأمور شده تا در این زمینه ورود کند. آیا دانشگاه آزاد اصفهان در همکاری با دانشگاه تهران در این موضوع مشارکت داشته و یا نظرات و پیشنهادهای خود را ارائه کرده است؟

تا این لحظه، باتوجه‌به دستوری رئیس‌جمهور برای دانشگاه تهران صادر شده، این همکاری به شکل رسمی شکل نگرفته است.

پس این موضوع نیز یکی از چالش‌هاست؛ اینکه نتوانستیم از این شبکه علمی استفاده کنیم.

بله. یکی از مشکلات آب به استان اصفهان برمی‌گردد. با وجود مرکز تحقیقات و مطالعات آب و برنامه علمی آب که در دانشگاه آزاد اصفهان فعال است، انتظار می‌رود که نظرات و پیشنهادهای علمی این مرکز برای کمک به اقدامات دانشگاه تهران مورداستفاده قرار گیرد.

آیا دستاورد‌ها و نتایج پژوهشی جدی در این زمینه در مرکز تحقیقات مطالعات آب وجود دارد که قابل‌ارائه باشد و برای رجوع محققان دانشگاه تهران مفید باشد؟

بله همکاران ما تا کنون چهار یا پنج جلد کتاب تألیف کرده‌اند که به طور کامل به مشکلات و مباحث پیرامون زاینده‌رود پرداخته است و این کتاب‌ها توسط انتشارات خود دانشگاه منتشر شده‌اند. علاوه بر این، چندین پروژه تحقیقاتی در ارتباط با این موضوع انجام شده و ده‌ها پایان‌نامه فقط در حوزه زاینده‌رود توسط مرکز تحقیقات ما تدوین شده است؛ بنابراین حجم اطلاعات و داده‌های علمی موجود بسیار گسترده است و می‌تواند به‌صورت عملی برای حل مشکلات و چالش‌های آب مخصوصاً حوزه زاینده‌رود مورداستفاده قرار گیرد.

دانشگاه مؤاخذه می‌شود که نتوانسته ارتباط لازم را برقرار کند. شما معاون پژوهشی یکی از واحد‌های بزرگ دانشگاه آزاد هستید، نقدی که نسبت به نقش دانشگاه در حل مسائل جامعه مطرح می‌شود را قبول دارید؟

نسبت به سال‌های قبل، استقبال صنعت و جامعه از دانشگاه برای حل مشکلاتشان بهتر شده و این واقعاً قابل‌مشاهده است. آمار‌ها هم نشان می‌دهد که سال‌به‌سال این روند در حال بهبود است. البته هنوز به نقطه ایدئال نرسیده‌ایم، اما تلاش‌ها محسوس است. مقام معظم رهبری هم همیشه تأکید داشته‌اند که تحقیقات باید به حل مشکلات جامعه و صنعت منجر شود و خوشبختانه در این زمینه پیشرفت‌هایی داشته‌ایم. یکی از طرح‌های خوبی که دانشگاه آزاد در این زمینه داشت، بحث مأموریت مطالعاتی در صنعت است. قبلاً می‌گفتیم فرصت مطالعاتی. فرصت مطالعاتی بیشتر به معنای حضور اعضای هیئت‌علمی در دانشگاه یا مؤسسه علمی دیگر بود، اما با بخشنامه مأموریت مطالعاتی که چند سال قبل ابلاغ شد، روند متفاوت شد. الان 4 مورد مأموریت مطالعاتی در صنعت داشتیم.

این به چه معناست؟

الان عضو هیئت‌علمی در صنعت مستقر می‌شود، با مسائل و مشکلات آن آشنا می‌شود و در طول دوره‌ای که معمولاً شش ماه است، تلاش می‌کند پروژه‌ای که مرتبط با نیاز صنعت است را به انجام برساند. از پارسال تاکنون، 4 عضو هیأت علمی در 4 صنعت از استان اصفهان حضور دارند و فرصت مطالعاتی خود را در صنعت می‌گذرانند.

با ماجرای ارتقای اساتید و آیین‌نامه مربوط به آن، بحث کمیت و کیفیت مقالات دوباره پررنگ شده است. برخی می‌گویند آیا باید مقاله بنویسیم یا نه چقدر بنویسیم و اصلاً مقالات چه تأثیری دارند. نظر شما در این زمینه چیست؟ البته ما چه طرف‌دار کمیت مقالات باشیم یا نباشیم مسئله‌محوری یکی از چالش‌های ماست و در برنامه هفتم توسعه هم موردتأکید قرار گرفته است؛ مواردی از این تیپ داشتیم که برسد به یک اتفاق جدی که تغییر خاصی ایجاد کند؟

بله موردی که به‌خاطر دارم در خصوص مالچ رسی است. پایان‌نامه دکترای یکی از دانشجویان ما در مرکز تحقیقات مبارزه با ریزگرد‌ها که از مراکز تحقیقاتی واحد اصفهان است، نتایج بسیار قابل‌توجهی داشت.

نتایج این پایان‌نامه به سرآغاز تولید محصولی به نام «مالچ رسی» منجر شد. یعنی تحقیقات علمی و دقیق انجام شده توسط دانشجو، مسیر توسعه تحقیقات بعدی را هموار کرد و نهایتاً به تولید محصولی عملی و کاربردی در این حوزه رسید.

در خصوص مالچ رسی توضیح می‌دهید؟

همان‌طور که مستحضر هستید، کشور ما با ریزگرد‌ها مواجه است و این مشکل دیگر محدود به استان‌های خاص نیست. مالچ رسی با مالچ نفتی تفاوت دارد؛ مالچ نفتی از قدیم استفاده می‌شده؛ اما محیط‌زیست دوست نیست و می‌تواند تبعات منفی داشته باشد، درحالی‌که مالچ رسی از دل طبیعت استخراج و فراوری شده و محیط‌زیست را تهدید نمی‌کند. نتایج استفاده از این محصول بسیار مثبت بوده است. در سطح وسیع آزمایش شده و پروژه پایلوت در شرق اصفهان، منطقه سجزی، روی چندین هکتار زمین اجرا شد. این پروژه با حمایت استانداری، سازمان حفاظت محیط‌زیست و همچنین معاونت علمی و فناوری ریاست‌جمهوری پیش رفت. این آزمایش‌ها پنج تا شش سال پیش آغاز شده و هنوز دوام داشته و نتیجه‌بخش است.

جا‌های دیگر نیز اجرا شده است؟

بله حتی معاونت درخواست داشت که این پروژه در استان سیستان و بلوچستان و به‌ویژه در زابل انجام شود که انجام شد. همچنین درخواست دیگری برای اجرای آن در خوزستان مطرح شد که این اقدام نیز صورت گرفت و نتایج خوبی به همراه داشت.

یعنی الان در سطح وسیعی اجرا می‌شود؟

خیر. هرچند این اقدام از لحاظ اقتصادی نیز اجرای آن مقرون‌به‌صرفه بود و حدود یک‌چهارم تا یک‌پنجم مالچ نفتی است.

به گفته شما محیط‌زیست دوست است و از نظر هزینه‌ای ارزان‌تر؛ پس چرا هنوز چالش ریزگرد‌ها را داریم؟

حسن دیگر این پروژه به‌غیراز بحث ریزگرد‌ها این است که این مالچ رسی رطوبت هوا را می‌گیرد و در اختیار گیاهان بومی منطقه قرار می‌دهد و باعث حفظ حداقل شرایط رشد آن‌ها می‌شود. هر چند متأسفانه همکاری سازمان‌ها و نهاد‌های ذی‌ربط به‌اندازه کافی صورت نگرفته است.

الان چند سال است که پایلوت اجرا شده است؟

حدود 5 تا 6 سال.

یعنی طرح مالچ رسی پنج تا شش سال پیش با حمایت استانداری و معاونت علمی در سه‌نقطه اجرا شد...

در اصفهان حدود 6 سال. سیستان و بلوچستان، زابل حدود 3 سال و در خوزستان از سال گذشته قرار شد اجرا شود. فکر می‌کنم در بخش‌های از خوزستان انجام شد.

پس چرا اجرای مقیاس وسیع و ملی این پروژه هنوز به طور کامل محقق نشده است؟ این پروژه حتی می‌تواند در کشور‌های همسایه، باتوجه‌به اینکه ما از این معضل آسیب می‌بینیم، به کاهش ضرر مردم کمک کند. علت این که این اتفاق نیفتاده است چیست؟

اتفاقاً ما دانشجوی بین‌الملل داریم و به‌ویژه از عراق دانشجویان زیادی داریم. ارتباط خوبی هم با دانشگاه‌های عراق برقرار کرده‌ایم و حتی مطرح کردیم که پروژه را با همکاری دانشگاه‌های عراق اجرا کنیم. آن‌ها نیز اعلام آمادگی کردند که در انجام این پروژه کمک کنند. ولی از داخل کشور حمایت کافی نشده است. همان‌طور که شما اشاره کردید یکی از معضلات اصلی ما از کشور‌های همسایه است.

مانع اصلی چیست؟

مسائل مالی.

از چه بابت؟ شما گفتید هزینه این پروژه در مقایسه با مالچ نفتی بسیار کمتر است. مگر ما از مالچ نفتی استفاده نمی‌کنیم؟

بله جزء ردیف بودجه است.

محیط‌زیست از ایده و کاری که شما کردید مطلع هستند؟

بله گزارش‌های ما توسط معاونت علمی و فناوری ریاست‌جمهوری تأیید شده و حمایت مالی دریافت کردیم تا پروژه را توسعه دهیم. تمامی گزارش‌ها نیز برای آن‌ها ارسال شده است.

بااین‌حال، دست‌های پنهان و پشت پرده‌ای وجود دارد که اجازه نمی‌دهند این ایده در مقیاس وسیع اجرایی شود. این نکته عجیب و جالب است که کمتر به آن پرداخته شده است، پروژه‌ای که دانشگاه توانسته ارائه دهد و مبتنی بر زیست‌بوم و با ویژگی‌های علمی دقیق است، هنوز به شکل کامل اجرا نشده است.

بله همین‌طور است.

آقای دکتر، در فصل پایانی گفت‌وگو، کمی به اوضاع پژوهش بپردازیم. به‌عنوان کسی که هم در سطح استان مسئولیت ارزیابی و هدایت وضعیت پژوهشی واحد‌های دانشگاه آزاد را بر عهده دارد و هم در سطح واحد به‌صورت جدی درگیر فعالیت‌های پژوهشی است، به نظر می‌رسد در سال‌های اخیر، فعالیت‌های علمی ما تا حدی دچار کندی شده و رشد علمی آن شتاب و قوت سابق را ندارد. این در حالی است که مقام معظم رهبری نیز چه در پیام به مناسبت چهلم شهدای دفاع ملی و چه در دیدار با نخبگان، بر موضوع «جهش علمی دوم» تأکید جدی داشته‌اند. در سوی دیگر در سال‌های اخیر باوجود بهبود نسبی وضعیت مستندات علمی در سال گذشته میلادی، همچنان آن جدیت و شتاب گذشته احساس نمی‌شود و چالش‌های مختلفی نیز در فضای دانشگاه مطرح است که مانع فعالیت‌های پژوهشی عنوان می‌شود. از نگاه شما، اگر بخواهیم ارزیابی از فضای پژوهشی کشور داشته باشیم و در آستانه تصمیم‌گیری‌های بودجه‌ای دولت و مجلس، نقاط کلیدی و اولویت‌های مهم را مشخص کنیم، کدام مسائل باید موردتوجه جدی‌تر سیاست‌گذاران قرار گیرد؟

اگر بخواهیم این موضوع را بررسی کنیم، می‌شود آن را به دو بخش پژوهش و فناوری تقسیم کرد. در حوزه فناوری، در چند سال اخیر با تأکیداتی که مقام معظم رهبری داشتند و به دنبال آن، اقدامات سازمان‌های مرتبط و خود دانشگاه آزاد، واقعاً اتفاقات خوبی رقم خورده است. در حوزه فناوری، وضعیت نسبتاً مطلوب است؛ تعداد هسته‌ها، شرکت‌های دانش‌بنیان و فعالیت مراکز رشد در واحد‌ها افزایش پیدا کرده و این رشد نسبت به گذشته کاملاً قابل‌مشاهده است. در دانشگاه آزاد، چه در سطح استان اصفهان و چه در اکثر واحد‌ها، این روند روبه‌رشد را شاهد هستیم.

در حال حاضر، یک زیست‌بوم کامل را در استان اصفهان داریم؟ تا یک ایده بتواند تبدیل به یک واحد فناور شود، از حمایت دانشگاه استفاده کند، وارد مرکز رشد شود و مسیر رشد خود را طی کند. این فضا در حال حاضر در دانشگاه آزاد استان اصفهان مهیاست؟

بله به‌عنوان نمونه، در حال حاضر شرکتی در دانشگاه مستقر است با عنوان «سلامت گستره آریانا» که در حوزه تولید شیرینی‌های بدون قند فعالیت می‌کند؛ محصولاتی غنی‌شده تولید می‌کند و حتی از جلبک در فرایند تولید استفاده می‌شود. حالا شرایط مختلف این است؛ از تمام مواد مؤثره استفاده‌های مختلفی می‌شود. برای بیماران سلیاکی هم کاربرد دارد، شیرینی مخصوص تولید می‌کنند و این ایده ابتدا در مرکز رشد شکل گرفت، بعد تبدیل شد به واحد فناور، سپس به شرکت دانش‌بنیان. دانشگاه کارگاه در اختیار این شرکت قرار داد و محل کارگاه داخل خود دانشگاه است. این مجموعه چندین سال است که تولید و محصول دارد، صادرات دارد و دانشگاه هم حمایت‌های خود را انجام می‌دهد.

بنابراین، بستر کار فناوری در فضای استان اصفهان برای دانشجو‌ها و اساتیدی که علاقه‌مند باشند فراهم است تا بتوانند ایده‌های خودشان را تبدیل کنند؟

بله خوشبختانه همین امسال، اگر اشتباه نکنم، حدود ۳۵ هسته فناور در مراکز رشد ما جذب شده‌اند. ما دو مرکز رشد داریم؛ یک مرکز رشد جنرال و یک مرکز رشد تخصصی گیاهان دارویی. امسال ۳۵ هسته جذب کردیم، غیر از هسته‌هایی که از قبل داشتیم. یک‌سری از آن‌ها به واحد تبدیل شدند و یک‌سری هم شرکت‌های دانش‌بنیان شدند. در بحث فناوری وضعیت خوب جلو رفته است؛ هم در استان اصفهان و هم در اکثر واحد‌های دانشگاه آزاد.

اما در بحث پژوهش و در خصوص کاهش تعداد مستندات علمی، همان‌طور که اشاره کردید و باتوجه‌به فصل بودجه، یکی از چالش‌های جدی این است که اکثر مجلات که قبلاً شاید بتوان گفت ۷۰ تا ۸۰ درصد آن‌ها - به‌خصوص مجلاتی که توسط ناشران بزرگ مثل الزویر و اشپرینگر منتشر می‌شدند - رایگان بودند و هزینه‌ای دریافت نمی‌کردند و درآمدشان از طریق اشتراک‌هایی بود که محققان می‌گرفتند.

الان این رویه کاملاً برعکس شده است. حدوداً شاید ۲۰ درصد مجلات رایگان هستند و ۸۰ درصد آن‌ها «اوپن اکسس» شده‌اند. وقتی اوپن اکسس می‌شوند، برای چاپ مقاله از خود محقق هزینه دریافت می‌شود.

باتوجه‌به قیمت دلار و مشکلات موجود، حداقل هزینه انتشار یک مقاله حدود هزار دلار است و اگر بخواهیم میانگین بگیریم، معمولاً بین ۱۰۰۰ تا ۲۰۰۰ دلار هزینه دارد.

بنابراین، باقیمت دلار امروز که حدود ۱۲۵ هزار تومان است، هزار دلار یعنی حدود ۱۲۵ میلیون تومان. برای یک محقق، این رقم معادل حداقل حقوق سه تا چهار ماه اوست که باید هزینه کند تا بتواند یک مقاله بین‌المللی منتشر کند.

بله این مسئله یکی از چالش‌های بسیار جدی است و باعث شده تعداد مستندات علمی در سطح کشور کاهش پیدا کند، درحالی‌که ما پیش‌ازاین، روند روبه‌رشد بسیار خوبی در این حوزه داشتیم. ولی در یکی دو سال اخیر، همان‌طور که اشاره فرمودید، این روند کاهش پیدا کرده. یکی از دلایل اصلی آن هم همین موضوع است؛ یعنی اوپن‌اکسس شدن ژورنال‌ها و دریافت هزینه از محققان برای انتشار مقاله.

شما معتقدید که باید بودجه‌ای دیده شود برای حمایت از محققانی که دارند کار‌های علمی خوب انجام می‌دهند تا بتوانند هزینه پردازش مقاله را پرداخت کنند و آن دستاورد‌ها در مجلات خارجی منتشر شود و در واقع عدد و رنگ ایران در رتبه‌بندی‌ها افت پیدا نکند.

درست است که نباید صرفاً روی مقاله تأکید کنیم، اما مقاله همیشه جایگاه خودش را در دنیا داشته؛ چه در رتبه‌بندی‌های بین‌المللی دانشگاه‌ها و چه در رتبه‌بندی علمی کشور‌ها. بقیه مؤلفه‌ها هم جایگاه خودشان را دارند، ولی ما در کشور معمولاً فقط روی مقاله فوکوس کرده‌ایم و مطابق بخش‌نامه ارتقای اعضای هیئت‌علمی، سایر موارد کم‌رنگ دیده شده‌اند که امیدواریم با تغییر آیین‌نامه این مسئله اصلاح شود. اما این دلیل نمی‌شود که بگوییم جایگاه مقاله کم‌رنگ شده؛ بلکه می‌گوییم علاوه بر مقاله، باید به سایر فعالیت‌ها هم نگاه ویژه داشت.

از صنایع هم می‌شود در این ماجرا کمک گرفت؟ باتوجه‌به اینکه شما اشاره کردید ارتباط خوبی برقرار شده، هم در فضای دانشجویی توانسته‌اید شرکت‌ها و مجموعه‌های صنعتی را وارد کنید و هم در استان اصفهان صنایع بزرگی وجود دارد که می‌شود روی آن‌ها حساب کرد، آیا به این سمت رفته‌اید که هزینه پروژه‌ها توسط خود صنایع تأمین شود؟

ما معمولاً طرح‌های برون‌دانشگاهی که دریافت می‌کنیم که توسط خود صنایع هزینه آن‌ها تأمین می‌شود برخی مواقع تمایل دارند که نتایج آن در مجلات بین‌المللی منتشر شود و حمایت می‌کنند. منتها این موضوع خیلی پررنگ نیست، متأسفانه. دلیلش هم این است که صنایع می‌گویند ما یک بودجه محدودی داریم؛ مثلاً یک پروژه 2۰۰ تا 500 میلیون تعریف می‌شود و وقتی پروژه را می‌گیریم، برای چاپ مقاله‌اش هم باید حدود یک‌چهارم همان مبلغ دوباره هزینه شود. برای خیلی از صنایع این موضوع سنگین است. البته برخی از آن‌ها هستند که برایشان مهم است نتیجه پروژه‌ای که انجام شده حتماً در مجلات علمی منتشر شود و در این موارد حمایت مالی هم انجام می‌دهند.

ضمن تشکر از همراهی شما، شنونده نکات پایانی شما هستیم.

خواهش می‌کنم. من هم جا دارد واقعاً تشکر کنم از شما و برنامه خوب میدان دانشگاه که این فرصت را فراهم کرد تا بتوانیم در مورد موضوعات مختلف، از جمله پژوهش و فناوری دانشگاه، اطلاع‌رسانی گسترده‌تری انجام دهیم.