ارتش اسرائیل؛ زخمی‌ترین ارتش جهان

علی ملکیخبرنگار

رژیم صهیونیستی درگیر جنگی خاموش اما فرسایشی در لایه‌های نظامی و اداری شده که صدماتش به‌راحتی قابل‌جبران نیست. این را انتشار تازه‌ترین داده‌های وزارت جنگ اسرائیل درباره شمار نیرو‌های آسیب‌دیده از جنگ غزه، نشان داده است. این گزارش پرده از یکی از پرهزینه‌ترین و کمتر دیده‌شده پیامد‌های این جنگ خاموش نشان می‌دهد که بیش از دوسال ساختار سیاسی، امنیتی و اجتماعی رژیم صهیونیستی را درگیر کرده است. روندی که شاید در ظاهر کمتر دیده شود؛ اما در لایه‌های زیرین اجتماع صهیونیستی و نظام اداری آن، حکایت از فرسودگی و سستی دارد. آمار تازه وزارت جنگ اسرائیل نشان می‌دهد 82 هزار و 400 نظامی صهیونیست تحت‌درمان روانکاوی هستند و تا سال ۲۰۲۸ این رقم به 100 هزار نفر می‌رسد، از سوی دیگر ۵۸ درصد آسیب‌دیدگان مشکلات روانی دارند. از این تعداد 63 درصد نیرو‌های ذخیره‌اند و 49 درصد زیر ۳۰ سال دارند.

فرسودگی 82 هزار نفره

طبق گزارش منتشرشده از ۷ اکتبر ۲۰۲۳ تاکنون حدود ۲۲ هزار نیروی امنیتی زخمی وارد بخش توان‌بخشی وزارت جنگ رژیم شده‌اند. خطر این عدد برای دستگاهی که پیش‌ازاین نیز با کمبود ظرفیت و نیروی متخصص مواجه بود، عمق تبعات جنگ را نشان می‌دهد. در مجموع 82 هزار و 400 نفر تحت‌مراقبت در این بخشند؛ رقمی که خود نشان‌دهنده ابعاد گسترده آسیب‌دیدگی در میان نیرو‌های نظامی و امنیتی است. نکته قابل‌توجه، ۳۱ هزار پرونده آسیب روانی و «پست‌تروما» (اختلال روانی پس از تجربه خشونت یا حادثه شدید) در میان آنهاست. آسیب‌دیده‌ها نیز متنوعند؛ از سربازان دوره خدمت اجباری گرفته تا نیرو‌های ذخیره و افسران حرفه‌ای. بر اساس داده‌های رسمی، 49 درصد مجروحان نیرو‌های وظیفه، 26 درصد نیرو‌های ذخیره، 13 درصد نظامیان دائمی و 9درصد نیز افسران پلیسند.

اصلاح تعریف صهیونیستی از جنگ

یکی از آمار‌های مهم این گزارش، سهم بالای آسیب‌های روانی است. 58 درصد از «مجروحان جدید» بنا به تشخیص پزشکان مبتلا به ترومای روانی شده‌اند. شاید برای اروپایی‌هایی که روایت جنگ غزه را با سانسور دنبال می‌کنند این سؤال مطرح شود چرا ارتشی که سال‌ها درگیر جنگ بوده، نسبت به این آسیب‌ها ایزوله نشده است؟ پاسخ این سؤال به محض رفع سانسور‌های اطلاعاتی روشن می‌شود؛ بسیاری معتقدند اساساً نباید برای اتفاقی که در غزه در جریان است، عبارت «جنگ» را به کار برد؛ چراکه این عبارت در تعریف کلاسیک بین‌الملل از جنگ به معنای تعارض سازمان‌یافته و خشونت‌بار میان «دو واحد سیاسی دارای حاکمیت برابر» برای تحمیل اراده است. بسیاری از تحلیلگران، جنگ غزه را فاقد چنین مؤلفه‌هایی می‌دانند. فلسطین برای دهه‌ها با حملات سهمگین ارتش و حتی شهرک‌نشینان روبه‌رو بوده و روشن است که رژیم اشغالگر، پاسخی در سطح حملاتش از حماس دریافت نکرده است. با این حال عملیات هفتم اکتبر با طراحی حماس و حملات پس از آن از سوی مقاومت لبنان، یمن، عراق و ایران به مواضع صهیونیست‌ها در سرزمین‌های اشغالی، کاملاً از دایره تعریف نظامیان صهیونیست از «جنگ» خارج بود و برایشان تازگی داشت. تغییر کیفیت آسیب‌ها از زخم جسمی به «آسیب‌های روانی» نشان‌دهنده فشار روانی مستمر بر نیرو‌هایی است که در محیطی با درگیری طولانی، اهداف نامشخص و تهدید‌های پراکنده عمل می‌کنند. بسیاری از تحلیلگران اسرائیلی در ماه‌های اخیر بار‌ها هشدار داده‌اند جنگ طولانی‌مدت بدون چشم‌انداز مشخص، بیش از هر چیز، نیروی انسانی را فرسوده می‌کند و این فرسایش دیریازود خود را در ساختار نظامی نشان خواهد داد. این مسئله زمانی اهمیت بیشتری پیدا می‌کند که بدانیم «49 درصد» از مجروحان جدید «زیر ۳۰ سال» دارند، یعنی جوان‌ترین بخش نیروی انسانی اسرائیل که قرار بود ستون‌های آینده دستگاه امنیتی باشند، اکنون با بالاترین نرخ آسیب‌دیدگی روبه‌رو است.

بحران 63 درصدی در نیمکت ذخیره

طوفان الاقصی و عملیات‌های پس از آن، بر «نیرو‌های ذخیره» که ستون اصلی ارتش اسرائیلند، فشار زیادی وارد کرد. طبق این گزارش «63 درصد» از مجروحان تازه‌وارد «نیرو‌های ذخیره‌» اند. این نیرو‌ها معمولاً برای دوره‌های «کوتاه» و «محدود» آموزش می‌بینند و این عدد نشان می‌دهد اتکای شدید به نیرو‌های غیرحرفه‌ای، هزینه‌هایی ایجاد کرده که ارتش نتوانسته آن‌ها را مدیریت کند و حالا حتی نیرو‌های ذخیره‌اش هم با مشکل روبه‌رو شده‌اند. از زمان آغاز جنگ، کارشناسان امنیتی در اسرائیل بار‌ها گفته‌اند ارتش برای حفظ نیرو‌های ذخیره با بحران دوگانه‌ای مواجه است. از یک‌سو نیاز عملیاتی ارتش به‌شدت بالا رفته و از سوی دیگر نارضایتی، فرسودگی روانی و فشار‌های اجتماعی، بسیاری از نیرو‌های ذخیره را از ادامه مشارکت فعال بازداشته است. این موضوع توان رزم رژیم در آینده را تحت‌تأثیر قرار می‌دهد.

زخم‌های نامرئی

آنچه وضعیت را پیچیده‌تر می‌کند، پیش‌بینی رسمی وزارت جنگ است. براین‌اساس، تا سال ۲۰۲۸ میلادی، تعداد پرونده‌های تحت مراقبت ممکن است به «۱۰۰ هزار نفر» برسد که احتمالاً نیمی از این افراد با تروما زندگی خواهند کرد. به‌این‌ترتیب، دستگاهی که هم‌اکنون در آستانه فروپاشی ظرفیت است، باید خود را برای افزایش دست‌کم ۲۰ درصدی در حجم پرونده‌ها آماده کند. عیدان کلیمان، رئیس سازمان معلولان ارتش صهیونیستی، در گفت‌وگو با شبکه ۱۴ رژیم اعداد منتشرشده را «زنگ خطر فوری» توصیف کرده است. تأکید او بر این نکته که «این ارقام فقط عدد نیستند» نشان می‌دهد مسئله صرفاً آماری نیست، بلکه درباره بحران ساختاری کشور سخن می‌گوید. او از کمبود شدید نیروی انسانی متخصص و عدم تقویت کادر درمان انتقاد می‌کند و هشدار می‌دهد روند کنونی ممکن است به «فاجعه‌ای دیگر» در زیرساخت‌های نظامی منجر شود. کلیمان می‌گوید: «بیش از نیمی از مجروحان این جنگ» با «زخم‌های نامرئی» روبه‌رو هستند.

بازنشستگی زودرس

مسئولان بخش نیروی انسانی ارتش اعلام کرده‌اند که حدود «۶۰۰ نیروی حرفه‌ای» درخواست بازنشستگی زودهنگام داده‌اند و برای پر کردن خلأ‌های ساختاری، ناچار شده‌اند افسران جوان‌تر را باسابقه کمتر به درجات بالاتر ارتقا دهند. سرتیپ امیر ودمنی، رئیس ستاد بخش نیروی انسانی در این باره گفت: «برای بستن بخشی از شکاف‌ها، افرادی باتجربه کمتر را وارد رده‌های بالاتر می‌کنیم. این روند پایدار نیست.» این بحران هم‌زمان شده با انتشار نسخه اصلاح‌شده یک طرح دولتی درباره معافیت‌های سربازی برای جامعه حریدی که منجر به اعتراضاتی در خیابان‌های اشغالی شده است. در حال حاضر حدود «۸۰ هزار حریدی بین ۱۸ تا ۲۴ سال» واجد شرایط سربازی هستند؛ اما وارد خدمت نشده‌اند. ارتش صهیونیستی می‌گوید به دلیل فشار‌های ناشی از جنگ و تحولات منطقه‌ای فوراً به ۱۲ هزار نیروی تازه‌نفس نیاز دارد.

فقط 63 درصد حاضر به ادامه خدمت هستند

هفته گذشته نیز روزنامه «تایمز آو اسرائیل» به نقل از شبکه 12 آمار‌های مهمی درباره میزان علاقه نظامیان برای ادامه خدمت در ارتش صهیونیستی ارائه کرد. بر این اساس و طبق نظرسنجی‌های داخلی که توسط خود ارتش انجام شده، فقط «۶۳ درصد» از افسران اعلام کرده‌اند علاقه‌مند به ادامه خدمت هستند. این در حالی است که این رقم در سال ۲۰۱۸ میلادی، «۸۳ درصد» بود. این کاهش 20 درصدی فقط به افسران محدود نمی‌شود. میزان تمایل به ادامه خدمت در میان درجه‌داران از «۵۸ درصد» در سال ۲۰۱۸ به «۳۷ درصد» رسیده است. ارتش اسرائیل سال‌هاست با مشکل نگهداشت نیرو‌های حرفه‌ای دست‌به‌گریبان است؛ اما مقام‌های نظامی می‌گویند شرایط در دو سال گذشته شدیداً «بدتر» شده است؛ آن هم به دلیل «فرسودگی ناشی از جنگ، تشدید تنش‌های سیاسی داخلی، و نارضایتی گسترده از تبعیض‌ها در امور نظامی.» انتصاب «رومن گوفمن» به‌عنوان رئیس جدید موساد و دخالت سارا نتانیاهو، همسر نتانیاهو در این امر، جزئی از همان شکاف‌های سیاسی و امنیتی‌ای است که تایمز آف اسرائیل و شبکه 13 رژیم معتقدند در فرسودگی نظامی رژیم نقش دارد.