جنگ جهانی پلتفرم

سید مهدی طالبیپژوهشگر حوزه بین‌الملل

اتحادیه اروپا پس از آنکه شبکه اجتماعی «ایکس» متعلق به ایلان ماسک، صاحب شرکت‌های فناور آمریکایی از ارائه اطلاعات لازم به نهاد‌ها برای شفاف‌سازی فعالیت‌هایش خودداری کرد، جریمه‌ای ۱۴۰ میلیون دلاری بر آن بست. 

در واکنش، ماسک اتحادیه اروپا را به‌طعنه رایش چهارم خواند. رایش اول، امپراتوری مقدس روم بود که دولتی آلمانی‌تبار به شمار می‌رفت و به شکل نمادین نام روم بر خود گذاشته بود. رایش دوم امپراتوری آلمان بود که جنگ جهانی اول را کلید زد و هیتلر نیز با ادعای تشکیل رایش سوم، جنگ جهانی دوم را آغاز کرد. تهاجم لفظی ماسک اما بیشتر طعنه‌ای در چهارچوب تفاوت‌ها و رقابت‌های قدیمی آمریکا و اروپاست؛ زیرا از نظر ایدئولوژی ماسک از احزاب راست افراطی حمایت می‌کند که نازی‌ها و فاشیست‌ها نیز در آن دسته‌بندی می‌شوند. ماسک در ادامه خواهان انحلال اتحادیه اروپا شد. 

در سویی دیگر مارکو روبیو، وزیر خارجه ایالات متحده در توییتی درباره اقدام اروپا نوشت: «این حمله‌ای به همه پلتفرم‌های فناوری آمریکایی و مردم آمریکا توسط دولت‌های خارجی است.» روبیو در پیام خود آورده است: «روز‌های سانسور آنلاین آمریکایی‌ها به پایان رسیده است.» همچنین کریستوفر لاندو، معاون وزیر خارجه آمریکا در واکنش به این جریمه نوشت که رفتار دوگانه کشور‌های اروپایی، مفهوم «شراکت واقعی» با آمریکا را زیر سؤال می‌برد. او معتقد است اروپا در قالب ناتو بر ضرورت همکاری فراآتلانتیک تأکید می‌کند؛ اما در قالب اتحادیه اروپا سیاست‌هایی را پیش می‌برد که «کاملاً مغایر با منافع و امنیت ملی آمریکا» است. به گفته لاندو: «این ناسازگاری نمی‌تواند ادامه پیدا کند.»

نکات

اروپا چالش بزرگی با شبکه‌های اجتماعی دارد که تبدیل به نبرد دامنه‌داری شده است.

  1 - پیش از ماسک، پاول دوروف، مالک شبکه اجتماعی تلگرام افشا کرد که اروپا در حال مداخله در آزادی جریان اطلاعات است. دوروف مدتی قبل در فرانسه به دلیل تنش‌ها با دولت این کشور بازداشت شده بود. حساسیت اروپا بر شبکه‌های اجتماعی ناشی از دو موضوع است. نخست آنکه، دولت‌های جریان اصلی در قاره سبز می‌دانند صاحبان شبکه‌های اجتماعی خارجی درپی مهندسی افکار، ایجاد تغییرات اجتماعی و روی کار آوردن احزاب همسو با خود به‌ویژه راست‌های افراطی هستند. دوم آنکه، اروپا نمی‌خواهد تسلط بی‌بدیل خود در ایجاد مهندسی اجتماعی در داخل را از دست بدهد. 

2 - دوروف و ماسک، دو غول شبکه‌های اجتماعی که مورد سوءظن اروپا قرار گرفته‌اند، هردو یهودی هستند. یهودیان پیش‌ازاین ابتدا از طریق روزنامه‌ها و سپس تلویزیون و سینما در غرب و اروپا نفوذ کردند و حالا با تسلط بر گلوگاه شبکه‌های اجتماعی در حال تجدید روند‌های گذشته‌اند. 

 3 -  شبکه‌های اجتماعی در سوق‌دادن برخی کشور‌های اروپایی مانند انگلیس به شورش و درگیری اجتماعی نقش داشته‌اند. تحریک شهروندان اروپایی به درگیری با مهاجران می‌رفت که بحران بزرگی در انگلیس ایجاد کند. پس از آن بود که پیش‌بینی می‌شد، دولت‌های اروپایی به‌زودی چاره‌ای خواهند اندیشید؛ دستگیری دوروف در فرانسه به فاصله اندکی از این پیش‌بینی‌ها اتفاق افتاد. 
 4 - اروپا تحت‌فشار آمریکا قرار گرفته و در مقاطعی به آن واکنش نشان می‌دهد. امضای تفاهم‌نامه فروش ۱۰۰ جنگنده فرانسوی رافائل به اوکراین تنها سه روز قبل از اعلام رسانه‌ای طرح ۲۸ ماده‌ای ترامپ برای آتش‌بس در جنگ، اقدامی پیش‌دستانه به این طرح تلقی شد. جنگ اوکراین، منابع تأمین انرژی، کنترل بر شبکه‌های اجتماعی و جغرافیای تحت کنترل از کانادا گرفته تا گرینلند از عرصه‌های مهم اختلاف میان اروپا و آمریکا هستند. 

 5 - اروپا دو سال قبل شرکت متا را 1.3 میلیارد دلار جریمه کرد که بزرگ‌ترین جریمه از این دست بوده است. متا شرکت مادر فیسبوک، اینستاگرام و واتساپ به شمار می‌رود. قاره سبز خود را قدرتی هنجاری و شرط‌گذار می‌داند و به هیچ وجه از این ویژگی خود که عامل تمایز و قدرتش است، نمی‌گذرد. 

 6 - آمریکا و شرکت‌های بزرگ فناور این کشور با جدیت درپی ایجاد انحصار در بازار و آزادی عمل در برابر خواست دولت‌ها هستند. معنای این آزادی عمل البته مداخله در امور داخلی کشورهاست. نقطه واکنش اروپا به این رویه آمریکا و شرکت‌هایش، شکستن انحصار آن‌ها نیست، زیرا این ظرفیت را ندارد اما می‌خواهد روند‌ها را کنترل کند. 

7 - اروپا در کنترل شبکه‌های اجتماعی تنها نیست. در آمریکا دولت و کنگره فشار‌های زیادی به شرکت تیک‌تاک وارد کردند تا بتوانند کنترل این شبکه اجتماعی تحت مدیریت چینی‌ها را به دست آورند. چینی‌ها خود نیز در فضای داخلی‌شان کنترل‌های سخت‌گیرانه‌ای داشته و بر ظرفیت‌های داخلی تکیه دارند.