جنگ سرد انیمیشن را چین برد

محمدحسین سلطانیخبرنگار

یکی از مهم‌ترین رسانه‌های هنر در جهان، چند روز قبل، دروغی ۱۰۰ میلیون‌دلاری گفت. این دروغ را بیش از ۲۰ رسانه آمریکایی و تقریباً تمام رسانه‌های هنر و فرهنگ داخلی تکرار کردند. از دولتی‌ها گرفته تا خصوصی و نیمه‌خصوصی‌ها. دروغ از دهان ورایتی بیرون آمد. آن‌ها یک تیتر عجیب زدند و گفتند؛ زوتوپیا۲ پرفروش‌ترین اکران افتتاحیه (اکران هفته اول) یک انیمیشن را در تاریخ کسب کرده؛ آن هم با فروشی نزدیک به 566 میلیون دلار. شاید گمان کنید که می‌خواهیم استناد بدهیم به تورم و بگوییم فلان انیمیشن در 1900 و فلان، بیشتر فروخته است و تورم باعث شده زوتوپیای2 پرفروش‌تر شود؛ اما نه! برای شرح داستان نیاز نیست خیلی دور برویم و کافی‌ست نگاهی بیندازیم به خبری که 17 بهمن سال گذشته، دِدلاین منتشر کرد. آن‌ها نوشتند ابتدای امسال انیمیشن چینی نژا2 اکرانش آغاز شد و از 29 ژانویه تا 5 فوریه، 665.6 میلیون دلار فروخت. حالا این دو عدد را بگذارید کنار هم.

665 بیشتر است یا 566؟ چطور ورایتی با بیش از 100 سال سابقه چنین خطایی را مرتکب شده؟ ورایتی در گزارشش نوشته: «قسمت اول «زوتوپیا» در مارس ۲۰۱۶ با فروش ۷۵ میلیون‌دلاری در آمریکای شمالی کار خود را آغاز کرد و با کسب ۳۴۱ میلیون دلار در داخل آمریکا و ۱.۰۲ میلیارد دلار در سطح جهانی، به موفقیتی عظیم دست‌یافت. با توجه به نقد‌های درخشان و توصیه‌های مثبت تماشاگران (تبلیغات دهان‌به‌دهان)، «زوتوپیا ۲» در موقعیتی قرار دارد که نتیجه‌ای مشابه را رقم بزند و احتمالاً به‌راحتی تبدیل به دومین فیلم امسال خواهد شد که پس از «لیلو و استیچ» دیزنی (اکران ماه مه)، از مرز فروش ۱ میلیارد دلار عبور می‌کند.» ورایتی در گزارشش به شکل مشخص می‌گوید که تنها فیلم عبور کرده از 1 میلیارد دلار فقط لیلو و استیچ بوده، درحالی‌که نژا2 (نماینده چین) بالای لیست جا خوش کرده و توسط رسانه‌های آمریکایی دیده نمی‌شود. شاید گمان کنیم ورایتی اشتباه کرده؛ اما موضوع چیزی بیش از یک اشتباه خبری ا‌ست. 

یک اشتباه کوچولو یا سانسور اخبار

همین حالا صفحه باکس‌آفیس را سرچ کنید و در نوار بالایی سایت روی بخش worldwide بزنید و ببینید فروش امسال سینمای جهان دست کدام آثار بوده. زوتوپیا2 اکنون دهم است؛ اما صدر جدول فروش دست چینی‌هاست آن هم با رقمِ 1 میلیارد و 900 میلیون دلار. البته عدد‌های دقیق‌تر می‌گویند فروش انیمیشن نماینده چین (نژا2) چیزی نزدیک به 2.1 میلیارد دلار است. نژا2 رتبه پنجم پرفروش‌ترین تولید تاریخ را از آن خود کرده و تنها فیلم غیرآمریکایی جمع همین انیمیشن چینی‌هاست. از ابتدای سال تاکنون آمریکایی‌ها به هر دستی چنگ زدند تا نژا2 از صدر جدول پایین بیاید. اول اجازه اکران نژا2 را در آمریکا ندادند، بعد هم که دیدند نمی‌شود این‌طوری فیلمی را که رکورد سال گذشته درون و بیرون2 (inside out2) را شکسته، سانسور کرد، اکران محدودی به نژا2 اختصاص دادند؛ به حدی محدود که هیچ داده‌ای از آن در باکس‌آفیس جهانی دیده نمی‌شود. این یعنی آمریکایی‌ها خیلی حساب شده دست به سانسور انیمیشن چینی زدند.

حالا این سانسور هم کشیده شده است به اخبار رسانه‌ای پایان سال؛ گویا قرار است مهم‌ترین دستاورد یک سینمای غیرآمریکایی در تاریخِ فروش صنعت به فراموشی سپرده شود. ورایتی در گزارشی که درباره رکوردشکنی زوتوپیا2 منتشر کرده هیچ‌اشاره‌ای به تولید چینی‌ها نمی‌کند و تنها انیمیشن تازه دیزنی را با سایر تولیدات آمریکایی در فروش مقایسه کرده و نتیجه‌ای جهانی می‌گیرد. مجموعه‌ این اتفاقات حاصلش یک نتیجه می‌شود: آمریکایی‌ها پرفروش‌ترین صنعت سینما در سال 2025 را سانسور کرده‌اند؛ صنعتی که قرار نیست یک طرفش چین باشد، البته با یک تبصره 280 میلیون‌دلاری.

فرضی که می‌توانست بدترین سال سینمای قرن بیست و یک را تکمیل کند

اگر زوتوپیا به رقم فروش 280 میلیون دلار فروش در چین نمی‌رسید، زوتوپیا به جایگاه بیست‌وچهارم جدول فروش جهانی سقوط می‌کرد و این یعنی قرار گرفتن در کنارِ الیو، آینه دق سینمای آمریکا و پیکسار. الیو به عنوان مهم‌ترین تولید پیکسار در سال 2025، 150 میلیون دلار هزینه برد و فقط به همان میزان 150 میلیون دلار توانسته در جدول اکران بفروشد. این یعنی الیو به شکل مشخصی ورشکست شده است و بنابر آمار ددلاین، سینمای آمریکا در تابستان 2025 بدترین آمار 28 سال اخیر را به ثبت رسانده است. با توجه به همین پیش‌بینی‌ها بود که اکران زوتوپیا در برنامه‌های دیزنی جلوتر افتاد تا کمی از دُز فاجعه بودن اتفاقات 2025 کاسته شود. ورایتی می‌گوید: « «زوتوپیا ۲» جانی تازه به گیشه بخشیده است (به اصطلاح گیشه را توربو شارژ کرده)؛ گیشه‌ای که از تابستان تاکنون به‌شدت با رکود دست‌وپنجه نرم می‌کرد.

این دومین آخر هفته پیاپی بود که سالن‌های سینما مملو از تماشاگر و پررونق بودند؛ آن هم پس از اکران «Wicked: For Good» که پیش از روز شکرگزاری با فروش ۱۴۷ میلیون‌دلاری از راه رسید. استقبال اولیه از «زوتوپیا ۲» همچنین یک پیروزی ضروری برای دیزنی محسوب می‌شود؛ استودیویی که اخیراً با زنجیره‌ای از شکست‌های اکران (سینمایی) روبه‌رو شده بود، از جمله «چهار شگفت‌انگیز: گام‌های نخست» مارول، «الیو» پیکسار، «ترون: آرس» و «اسپرینگستین: مرا از ناکجا آباد ر‌ها کن». پس از پشت سر گذاشتن یک دوره متلاطم، این استودیو با «زوتوپیا ۲» و فیلم ماه دسامبر یعنی «آواتار: آتش و خاکستر»، تا پایان سال بر گیشه‌ها حکمفرمانی خواهد کرد.»

عبور از وضعیت تک‌قطبی بالاخره اتفاق افتاده است؟

در نهایت، این ماجرا یک تصویر کاریکاتوری از وضعیت امروز هالیوود می‌سازد؛ صنعتی که از یک‌سو با تیتر‌های دروغین و سانسور، سعی دارد رقیب شرقی (نژا ۲) را نامرئی جلوه دهد تا پرستیژ «شماره یک بودن» خود را حفظ کند؛ اما از سوی دیگر برای بقای خود و فرار از ورشکستگی، محتاج همان رقیب نامرئی است. ماجرای «زوتوپیا ۲» و «نژا ۲» ثابت کرد دوران تک‌قطبی سینما تمام شده است؛ حالا هالیوود در وضعیتی گیر افتاده که اگر چین را «سانسور» کند، پای آبرو وسط می‌آید و اگر چین را «تحریم» کند، جیبش خالی می‌ماند. این یعنی هالیوود دیگر پادشاه مطلق نیست؛ پادشاهی است که تاجش را مدیون چشم‌بادامی‌هاست.

متن کامل این گزارش را در روزنامه فرهیختگان بخوانید.