آلودگی هوا و خطر سقط برای مادران باردار

 آلودگی هوای امروز به یکی از جدی‌ترین دغدغه‌های سلامت عمومی تبدیل شده است. در شرایطی که امروز ایران در یک فضای آلودگی قرار گرفته و تهران به عنوان پایتخت وضعیت آموزش مجازی را در دستور قرار داده است و روزها نیز کارمندان ادارات مبادرت به دور کاری گرفته‌اند، در این میان، زنان باردار و نوزادان که جزو حساس‌ترین گروه‌ها هستند، نسبت به آلاینده‌ها واکنش شدیدتری نشان می‌دهد و این واکنش می‌تواند به رشد جنین آسیب برساند. کاهش وزن هنگام تولد، زایمان زودرس، التهاب ناشی از ورود ذرات ریز به بدن و کاهش انتقال مواد مغذی از طریق جفت از مهم‌ترین پیامدهایی است که در مطالعات مختلف مطرح شده است. جنین در ماه‌های رشد، نیازمند اکسیژن و مواد غذایی کافی است و هر اختلال در عملکرد جفت می‌تواند اثر طولانی مدت بر کیفیت زندگی او داشته باشد.

در سال‌های اخیر با گسترش مصرف سوخت‌های فسیلی، تغییرات اقلیمی و افزایش ترافیک، میزان آلاینده‌ها در شهرهای بزرگ به شکل قابل توجهی افزایش یافته است. نوزادان به دلیل سرعت تنفس بالاتر و ضعف سیستم ایمنی در معرض آسیب بیشتری هستند. آلاینده‌های موجود در هوا می‌توانند سیستم ایمنی نوزاد را مختل کنند و احتمال عفونت‌ها و بیماری‌های تنفسی را بالا ببرند. هم زمان، استرس اکسیداتیو ناشی از آلودگی می‌تواند به سلول‌های جنین صدمه وارد کند. همه این عوامل ضرورت پژوهش درباره پیامدهای آلودگی هوا برای مادران و نوزادان را افزایش داده است و نشان می‌دهد که این موضوع تنها یک مشکل زیست محیطی نیست، بلکه چالشی مهم در حوزه سلامت آینده جامعه است.

رضا اسلامی از دانشکده طب هوا فضا و زیرسطحی دانشگاه علوم پزشکی آجا به همراه یک همکار، مطالعه‌ای را در همین زمینه و با هدف بررسی ارتباط آلودگی هوا و سلامت نسل آینده انجام داده‌اند.

یافته‌های گردآوری شده در این نوشتار نشان می‌دهند که قرار گرفتن نوزادان در معرض آلودگی هوا احتمال ابتلا به بیماری‌هایی مثل آسم، برونشیت و عفونت‌های تنفسی را افزایش می‌دهد. برخی تحقیقات نیز ارتباط میان آلودگی و مشکلات شناختی و رفتاری را گزارش کرده‌اند. همچنین عوامل محیطی مثل فقر، سوء تغذیه و نبود مراقبت کافی می‌توانند اثر آلودگی را شدیدتر کنند و وضعیت سلامت نوزاد را وخیم تر بسازند.

در بخش دیگری از یافته‌ها، رابطه مستقیم میان برخی آلاینده‌ها و پیامدهای مهم بارداری توضیح داده شده است. برای نمونه قرارگیری در معرض ذرات PM۱۰ و دی اکسید گوگرد با کاهش وزن نوزاد و مواجهه با PM۲.۵، نیتریک اکسید، دی اکسید نیتروژن و منواکسید کربن با زایمان زودرس ارتباط دارد. این نتایج نشان می‌دهند که هوای پاک تنها یک خواسته زیست محیطی نیست و می‌تواند سرنوشت نسل آینده را تعیین کند.

برای درک بهتر اهمیت این موضوع، مطالعه فوق بر ضرورت مدیریت رفتارهای فردی و سیاست‌های کلان تاکید می‌کند. دوری از دود سیگار، پیگیری گزارش‌های کیفیت هوا، محدودکردن فعالیت در روزهای آلوده و افزایش مصرف میوه و سبزیجات تازه نیز از دیگر توصیه‌هایی است که می‌تواند اثر آلودگی را کاهش دهد. از سوی دیگر، سیاست‌های حکومتی برای کاهش آلاینده‌ها از طریق توسعه حمل و نقل عمومی، استفاده از خودروهای برقی، گسترش فضای سبز و نظارت بر واحدهای آلاینده نقش مهمی در سلامت نسل آینده دارد.

نازایی و سقط خود به خودی از عوارض آلودگی هوا

مریم کاشانیان جراح و متخصص زنان و زایمان و فلوشیپ طب مادر و جنین با بیان اینکه بیش از ۸۵ هزار آلاینده محیطی شناخته اما تنها بخش اندکی از آثار آن‌ها ارزیابی شده است، اظهار کرد: عوامل محیطی از پیش از تشکیل سلول تا دوران بارداری و پس از تولد می‌توانند بر سلامت مادر و جنین اثرگذار باشند.

وی عوامل محیطی را در سه گروه فیزیکی، بیولوژیکی و سمی تقسیم‌بندی کرد و افزود: مواجهه با این مواد می‌تواند پیامدهایی همچون نازایی، سقط خودبه‌خود، مرگ جنین، کاهش وزن زمان تولد، ناهنجاری‌های مادرزادی، کاهش ضریب هوشی و اختلالات شناختی ایجاد کند. ذرات ریز معلق می‌توانند خطر زایمان زودرس، عقب‌ماندگی رشد جنین و حتی افزایش احتمال اوتیسم را به‌دنبال داشته باشند.

وی در ادامه با اشاره به اثر سرب، جیوه، فلزات سنگین و مواد پلاستیکی و شیمیایی بر بارداری، تصریح کرد: این مواد می‌توانند موجب اختلال رشد جنین، کاهش وزن زمان تولد، افزایش مرگ جنین و آسیب‌های عصبی شوند.