ابتکار دانشگاه آزاد اسلامی، الگویی برای دانشگاه‌های دولتی

پریا ناصری، خبرنگار گروه دانشگاه: بسیاری از دانشجویان سال‌هاست که از کلاس‌های عمومی، به‌ویژه دروس معارف اسلامی، رضایت چندانی ندارند؛ کلاس‌هایی که به‌ عقیده آنان تکراری و گاه خسته‌کننده است و اغلب حضور در آنها بیشتر از روی اجبار است تا علاقه و اشتیاق؛ با این حال دانشگاه آزاد با نگاهی تازه و ابتکاری متفاوت، تلاش کرده است این فضای کم‌تحرک را دگرگون کند. در همین راستا طرح «نشاط» را به میدان آورده تا بار دیگر دانشجویان را پای درس‌های معارف بنشاند و تجربه‌ای نو از آموزش و فرهنگ ارائه دهد. این طرح که نخستین بار سال ۱۴۰۲ در دانشگاه آزاد واحد خوراسگان اصفهان آغاز شد، تلاشی برای پیوند زدن دانش نظری با فعالیت‌های فرهنگی و اجتماعی است. در این گزارش تلاش کرده‌ایم تا چگونگی اجرای این طرح و اهداف آن را بررسی کنیم که در ادامه مشروح آن را از نظر می گذارنید. 

طرح نشاط در قالب هفت برنامه اجرا می‌شود

همان‌طور که گفته شد طرح نشاط دانشگاه ابتکاری نو در عرصه فرهنگ و آموزش است که با هدف دمیدن روح انگیزه و شادابی در فضای دانشگاهی، به‌ویژه در دروس عمومی معارف اسلامی، طراحی و اجرا شده است. در این طرح تلاش می‌شود تا کلاس‌های رسمی از قالب خشک و صرفاً آموزشی خارج شود و با افزودن برنامه‌های متنوع فرهنگی، اجتماعی و معرفتی، تجربه‌ای متفاوت را برای دانشجویان رقم بزند. در چهارچوب این برنامه، دانشجویان علاوه بر حضور در کلاس‌های معارف، فرصت دارند تا در برنامه‌های کانون رشد جوان (فعالیت‌های فرهنگی و اجتماعی برای جوانان)، دوره بی‌نهایت (جلسات آموزشی و معرفتی)، اکران فیلم‌های منتخب با موضوعات فرهنگی و دینی، مراسمات ملی و مذهبی در مناسبت‌های مختلف، دوره نهج‌البلاغه برای آشنایی با معارف اسلامی، دوشنبه‌های قرآنی (جلسات انس با قرآن) و راهیان نور به‌عنوان برنامه زیارتی - فرهنگی شرکت کنند. ضمن اینکه حضور در این برنامه‌ها نه‌تنها به غنای فرهنگی و معنوی دانشجویان اضافه می‌کند، بلکه امکان ارتقای نمره دروس عمومی معارف اسلامی را نیز فراهم می‌کند.

بهره‌گیری از گنجینه تمدنی نصف جهان به‌واسطه طرح نشاط

طرح نشاط برای نخستین بار در سال ۱۴۰۲ به‌صورت پایلوت در دانشگاه آزاد واحد اصفهان (خوراسگان) آغاز شد و در سه محور اصلی بازدید، کارگاه و اکران فیلم به‌عنوان مکمل دروس معارف اسلامی تعریف شد. به گفته پیام نجفی، رئیس دانشگاه آزاد استان اصفهان، ایجاد این طرح با توجه به سرفصل‌های برخی دروس انجام شده تا از طریق آن، از ظرفیت‌های فرهنگی و تمدنی شهر اصفهان بهره‌گیری شود و بخش‌هایی از محتوای دروس پوشش داده شود.
او در ادامه درباره ظرفیت‌های فرهنگی و تاریخی اصفهان توضیح داد: «برای مثال، در مباحث مربوط به تاریخ تمدن، اصفهان دارای ظرفیت‌های غنی فرهنگی است، از جمله آثار تاریخی، میدان نقش جهان، مسجد شیخ لطف‌الله و مسجد جامع اصفهان. در مبحث انقلاب اسلامی نیز، خانه مشروطه با اسناد تاریخی متعدد می‌تواند به غنای آموزش کمک کند.» نجفی افزود: «همچنین حوزه هنر، تئاتر و فیلم، حضور سخنرانان، کارگاه‌ها و رویدادها می‌توانند به تثبیت و تبیین بهتر دروس کمک کنند تا دانشجو در محیطی متفاوت از کلاس درس، در فضای عملی، برای ورود به بازار کار آماده شود.»

دریافت چهار نمره شیرین با شرکت در طرح نشاط

طرح نشاط در اصفهان با بخش‌های گوناگون و متنوعی همراه است که هر یک به‌گونه‌ای در غنی‌سازی تجربه دانشجویی نقش‌آفرین هستند. یکی از مهم‌ترین بخش‌های این طرح، بازدید از اماکن تاریخی، تمدنی و فرهنگی شهر اصفهان است؛ فضایی که دانشجویان می‌توانند بخشی از درس‌های خود را در دل آن بگذرانند و با تاریخ و فرهنگ این شهر پیوندی عمیق‌تر برقرار کنند. در کنار آن، نمایش فیلم و تئاتر، نشست‌ها و گفت‌وگوهای دوطرفه، برگزاری کارگاه‌ها، حضور در سمینارها و رویدادهای علمی و همچنین فعالیت در حوزه‌هایی چون نقد کتاب و فیلم، از دیگر برنامه‌های این طرح به شمار می‌رود. دانشجویان متناسب با علاقه خود، از میان فهرستی شامل حدود دوازده گزینه دروس معارف، سه مورد را انتخاب می‌کنند و با شرکت در آن‌ها علاوه بر تجربه‌ای فرهنگی و آموزشی، امکان ارتقای نمره دروس عمومی خود را نیز به دست می‌آورند. این افزایش نمره معمولا تا چهار نمره در نظر گرفته می‌شود، ضمن اینکه اجرای طرح، با دقت بیشتری صورت می‌گیرد تا دانشجویان الزاما در برنامه‌ها حضور یابند و خروجی واقعی حاصل شود که برای این منظور، تیمی ویژه مسئولیت نظارت بر اجرای دقیق طرح را بر عهده دارد.

طرح نشاط؛ محبوب دل دانشجویان و استادان

ثبت‌نام در طرح نشاط از طریق سامانه‌های دانشگاه آزاد و معاونت فرهنگی - دانشجویی انجام می‌شود. هرچند شرکت در آن اختیاری است، اما مزایای آموزشی و فرهنگی فراوان آن موجب استقبال گسترده دانشجویان شده و طرح را به یکی از تجربه‌های موفق دانشگاهی در اصفهان تبدیل کرده است؛ تا جایی که بر اساس نتایج نظرسنجی‌ها، رضایت قابل‌توجهی در میان دانشجویان کسب کرده و فضای گفت‌وگو سازنده‌ای را میان استادان و دانشجویان شکل  داده است که از طریق آن بسیاری از مفاهیم درسی با کیفیتی بهتر و در محیط‌های متنوع منتقل شده‌اند. البته این استقبال نه‌تنها در میان دانشجویان بلکه در میان استادان نیز رو به فزونی یافته است. نکته مهم آن است که طرح نشاط دیگر محدود به دروس عمومی و معارف اسلامی نیست، بلکه به‌تدریج به حوزه‌های تخصصی نیز راه یافته است. برای نمونه، دانشجویان رشته سازه با بازدید از پروژه متروی اصفهان، مفاهیم تخصصی خود را در محیطی واقعی تجربه می‌کنند. یا دانشجویان رشته کسب‌وکار در اتاق بازرگانی در سمینارها و دوره‌های مهارتی شرکت می‌کنند و آموخته‌هایشان را با فضای عملی پیوند می‌زنند. این گسترش به دروس تخصصی، بازخوردهای بسیار مثبتی به همراه داشته و نشان داده است که طرح نشاط می‌تواند هم انگیزه دانشجویان را ارتقا دهد و هم کیفیت یادگیری را به سطحی بالاتر ببرد.

استقبال دانشگاه‌های دولتی اصفهان از طرح نشاط

بی‌گمان طرح نشاط دانشگاه آزاد از جمله ابتکارهایی است که توانسته نگاه تازه‌ای به فضای آموزشی و فرهنگی دانشگاه‌ها ببخشد و همین ویژگی آن را شایسته الگوبرداری در دیگر مراکز علمی کرده است. تا جایی که رئیس دانشگاه آزاد استان اصفهان، در گفت‌وگو با «فرهیختگان» تاکید کرده است که تجربه موفق اجرای این طرح در دانشگاه آزاد باعث شد برخی دانشگاه‌های دولتی این استان نیز به بهره‌گیری از آن روی آورند و تلاش‌هایی برای گسترش آن در دیگر نقاط استان صورت گیرد. با این همه، آن‌گونه که گزارش‌ها نشان می‌دهد، هنوز در خارج از اصفهان چنین برنامه‌ای به‌طور عملی اجرا نشده است. طرحی که اگر فراگیر شود، می‌تواند سیمای آموزش عمومی در دانشگاه‌های کشور را دگرگون سازد.