از جاده ابریشم هستهای چه میدانید؟چین بهعنوان دومین اقتصاد بزرگ جهان پس از ایالات متحده، به دنبال ساخت تعداد زیادی نیروگاه هستهای برای تأمین نیازهای فزاینده برق خود است. از همین رو، پکن در زمینه نیروگاههای هستهای و پروژههای در دستساخت، در صدر کشورهای جهان قرار دارد.
خیز هستهای پکن
توحید ورستان، خبرنگار: در سالهای اخیر و با حرکت کشورها به سمت کربنزدایی، تمایل کشورها به کاربرد انرژی هستهای افزایشیافته است. بهطوریکه اخیراً کشورهای آفریقایی مانند بورکینافاسو، نیجر و اتیوپی نیز به دنبال همکاری با شرکت «روس اتم» در این زمینه هستند. این امر بهویژه برای کشورهای بزرگ مانند ایالات متحده و چین اهمیت راهبردی دارد، بهطوریکه اخیراً دونالد ترامپ، رئیسجمهور ایالات متحده، گفته است: «ما کارهای زیادی در زمینه هستهای در ایالات متحده انجام میدهیم. انرژی هستهای الان ایمن و ارزان است. انرژی هستهای منبع واقعاً خوبی برای انرژی است. من طرفدار هستهای بودم؛ اما جنبههای معینی از آن را دوست نداشتم. امروز اوضاع فرق میکند. مسیری ایمن و فوقالعاده برای ادامهدادن است. خیلیها دارند همین مسیر را میروند.» اما جنگ اوکراین نیز در افزایش محبوبیت این انرژی تأثیرگذار بوده است، زیرا کشورها به دنبال متنوعسازی منابع انرژی خود هستند تا امنیت انرژی خود را در برابر ریسکهای سیاسی و تحولات ژئوپلیتیکی تضمین کنند.
بهطوریکه آژانس بینالمللی انرژی اتمی تخمین میزند که ظرفیت انرژی هستهای جهانی تا سال ۲۰۵۰، در سناریوهای خوشبینانه، 2.6 برابر سال ۲۰۲۴ برسد. همچنین، در سناریوی محافظهکارانه افزایش حدود ۵۰ درصدی پیشبینی میشود.
اهداف چین
در این میان، چین بهعنوان دومین اقتصاد بزرگ جهان پس از ایالات متحده، به دنبال ساخت تعداد زیادی نیروگاه هستهای برای تأمین نیازهای فزاینده برق خود است. از همین رو، پکن در زمینه نیروگاههای هستهای و پروژههای در دستساخت، در صدر کشورهای جهان قرار دارد. این کشور که بزرگترین تولیدکننده گازهای گلخانهای در جهان است و بیش از یکسوم از انتشار گازهای گلخانهای جهان را به خود اختصاص میدهد، اکنون ساخت پروژههای نیروگاه هستهای بیشتری را در مناطق ساحلی در سال ۲۰۲۵ آغاز خواهد کرد.
در آگوست ۲۰۲۳، چین دستورالعملهای جدید «تحول سبز» را باهدف تسریع کربنزدایی، با تمرکز بر افزایش نیروگاههای هستهای و مزارع بادی و خورشیدی در شمال غربی کشور منتشر کرد. پکن در پی حمایت از اقدامات جهانی برای مقابله با تغییرات اقلیمی باهدف کاهش انتشار دیاکسیدکربن تا سال ۲۰۳۰ است. به طور ویژه، این کشور قصد دارد تا سهم مصرف سوختهای غیر فسیلی را به ۲۵ درصد افزایش دهد، تولید برق با سوخت زغالسنگ را بهتدریج متوقف و تا سال ۲۰۶۰ به توقف انتشار کربن دست یابد. بر اساس اعلام انجمن انرژی هستهای چین، نیروگاههای هستهای این کشور در سال ۲۰۲۳، تقریباً ۵ درصد از کل برق این کشور را تشکیل میدهد.
سال گذشته، سه استان ساحلی فوجیان، لیائونینگ و هاینان تقریباً ۲۰ درصد از کل تولید برق خود را به انرژی هستهای متکی بودند. همچنین، بر اساس برخی برآوردها و در راستای اهداف کربنزدایی، ظرفیت نصبشده انرژی هستهای باید در سال ۲۰۳۰ به ۱۵۰ میلیون کیلووات و در سال ۲۰۵۰ به ۳۸۰ میلیون کیلووات برسد، زیرا تولید انرژی بادی و خورشیدی میتواند نوسان داشته باشد. همچنین، صنعت انرژی هستهای چین از حمایتهای مداوم دولتی و راهبردهای بومیسازی بهرهمند شده که به پکن اجازه میدهد تا بر بخشهایی مانند انرژیهای تجدیدپذیر و خودروهای برقی تسلط یابد. بین سالهای ۲۰۰۸ تا ۲۰۲۳، سهم چین از کل اختراعات هستهای از 1.3 درصد به 13.4 درصد افزایشیافته و این کشور در تعداد درخواستهای ثبت اختراع در حوزه همجوشی هستهای پیشتاز است.
جاده ابریشم هستهای
این روند باعث شده تا پکن به مشارکت در انرژی هستهای سایر کشورها نیز ترغیب شود و بهنوعی آن را عاملی برای نفوذ خود محسوب کند. بیشتر کشورهای جهان که در حوزه انرژی هستهای زمانی به غرب یا روسیه متکی بودند، اکنون از ظهور چین برای مطالبه قراردادهای بهتر در توسعه هستهای استفاده میکنند. بر اساس گزارش «خدمات اطلاعات ژئوپلیتیکال»؛ جاهطلبیهای هستهای چین در حضور فزاینده آن در سراسر آسیا، آفریقا و آمریکای لاتین مشهود است.
در این راستا، پکن یک بسته جامع شامل فناوری، توسعه زیرساختها، نگهداری نیروگاهها و تأمین مالی در طول چرخه عمر آنها را تدوین کرد. قراردادهای بین چین و کشورهای دریافتکننده، همیشه امتیازات ویژه راهبردی را به پکن اعطا میکند و حضور چین را در آن کشور تعمیق میبخشد. این شبکه رو به گسترش اغلب بهعنوان «جاده ابریشم هستهای» شناخته میشود. به باور کارشناسان، ورود پکن به بازار جهانی هستهای، پویایی قدرت را تغییر خواهد داد؛ یعنی کشورهای جهان بهویژه جنوب جهانی، اکنون میتوانند خدمات چین را در مقابل پیشنهادهای روسیه، آمریکا، فرانسه و کرهجنوبی ارزیابی کنند و خواستار شرایط مالی بهتر، انتقال فناوری و کنترل بیشتر بر برنامههای هستهای خود شوند. در این راستا، پکن متعهد شده است که تا سال ۲۰۳۰ حداقل ۳۰ رآکتور هستهای در کشورهای حاضر در طرح کمربند و جاده خود بسازد.
در مقابل، کشورهایی که جاهطلبیهای هستهای خود را از طریق جاده ابریشم هستهای پیش بردهاند، تمایل دارند بهجای تکیه بر یک تأمینکننده واحد، با شرکای چینی، غربی و روسی روابط برقرار کنند تا قدرت چانهزنی داشته باشند. همچنین، آنها راهبردهای هستهای را با اهداف کلان سیاست خارجی ادغام میکنند. مشارکتهای هستهای تنها مربوط به تولید برق نیستند؛ بلکه ابزارهایی برای افزایش امنیت انرژی، ارتقای جایگاه بینالمللی و تقویت استقلال نیز محسوب میشوند.
بنابراین محتملترین سناریو برای ورود چین به بازار انرژی هستهای جهان این است که کشورهای جهانی همچنان از رقابت بین تأمینکنندگان هستهای سود خواهند برد. آنها حضور قدرتهای هستهای را پذیرفته و حتی برخی امتیازات ویژه به آنها اعطا خواهند کرد؛ اما در مقابل آنها را در مقابل یکدیگر قرار داده و همواره شرایط را به نفع خود در مذاکرات تغییر خواهند داد.
رقابت با واشنگتن
میتوان گفت توسعه ظرفیت و ناوگان انرژی هستهای نیز بخشی از نظم نوین جهانی است. از همین روی، چین به دنبال پیشیگرفتن از ایالات متحده تا سال ۲۰۳۰ با راهاندازی سالانه ۱۰ رآکتور است که بر اساس برآوردها، هزینه کل 10 رآکتور هستهای جدید ۲۰۰ میلیارد یوان (۳۶ میلیارد دلار) است. همچنین، انتظار میرود تا پایان سال ۲۰۴۰، ناوگان رآکتورهای هستهای چین ظرفیتی معادل ۲۰۰ گیگاوات داشته باشد که ۱۰ درصد از تولید برق این کشور را تشکیل میدهد.
در مقابل، گزارشهای متعددی نیز نشان میدهند که پروژههای انرژی هستهای در آمریکا و اروپا به دلیل هزینههای بالا، با تأخیر و تعویق در اجرا مواجهند. در واقع، در بحبوحه رقابت بین ایالات متحده و چین برای تسلط جهانی، انرژی به یک میدان نبرد ژئوپلیتیکی تبدیل شده است. ایالات متحده، بهویژه در دوران ریاستجمهوری ترامپ، بهعنوان یکی از تأمینکنندگان اصلی سوختهای فسیلی مانند نفت، گاز و زغالسنگ مطرح شده است. در مقابل، چین بر تولید پنلهای خورشیدی، توربینهای بادی و باتریها تسلط دارد و انرژیهای تجدیدپذیر را بهعنوان یک بازار آینده به ارزش تریلیونها دلار در نظر میگیرد.
البته باید توجه داشت که تا پایان سال ۲۰۲۵، چین حدود ۵۸ گیگاوات ظرفیت انرژی هستهای را بهرهبرداری میکند؛ اما این رقم در ایالات متحده ۹۴ گیگاوات است. در نگاه نخست، این رقم اندک به نظر میرسد؛ اما اعداد و ارقام آیندهنگر، داستان متفاوتی را روایت میکنند؛ چین بیش از ۳۰ گیگاوات ظرفیت هستهای در دستساخت دارد. در مقایسه، رشد هستهای ایالات متحده محدود به پروژههای تدریجی است.
همچنین چین تولید ۲۰۰ گیگاوات انرژی هستهای را تا سال ۲۰۳۰ هدف قرار داده است که پیشبینیهای ایالات متحده بین ۱۰۰ تا ۱۱۰ گیگاوات است. برای چشمانداز ۲۰۵۰ نیز چین در مقایسه با ایالات متحده که ۴۰۰ گیگاوات را در نظر دارد، ۵۰۰ گیگاوات ظرفیت هستهای را هدفگذاری کرده است.
مطالب پیشنهادی
.gif?v=0)
