روابط ایران و پاکستان را نباید صرفاً روابط دو دولت تفسیر کرد

فرهیختگان: سفر محمدباقر قالیباف به پاکستان، فرصتی برای تقویت مناسبات دوستانه دو همسایه با بیش از هزار کیلومتر مرز مشترک است. محمدرضا منافی، کارشناس مسائل پاکستان در گفت‌وگو با «فرهیختگان» تأکید می‌کند:«روابط ایران و پاکستان فراتر از دولت‌ها، مبتنی بر پیوندهای عمیق مردمی، زبانی، فرهنگی و مذهبی است که هیچ تنش مرزی یا عامل ثالثی نمی‌تواند آن را خدشه‌دار کند.» حجم مبادلات تجاری از زیر یک میلیارد به بیش از سه میلیارد دلار رسیده و مواضع همسو در مجامع بین‌المللی ادامه دارد. مشروح این گفت‌وگو را در ادامه می‌خوانید.

سفر آقای قالیباف به پاکستان و دیدارهای ایشان با مقامات ارشد چه اهدافی را دنبال می‌کند؟

این سفرها در سطح مقامات ارشد دو کشور معمولاً به طور منظم و چندین بار در سال، در سطوح مختلف برگزار می‌شود. این امر نشان‌دهنده مناسبات خوب و دوستانه ایران و پاکستان است. ایران و پاکستان اگرچه هر از گاهی به واسطه مسائل مرزی و امنیتی با دست‌اندازهای کوچک مواجه می‌شوند، اما نباید فراموش کنیم که دو کشور با داشتن بیش از هزار کیلومتر مرز مشترک و مشترکات فراوان زبانی، فرهنگی، مذهبی و آداب و رسوم، هیچ‌گاه اجازه نداده‌اند روابطشان به سطح تنش اساسی برسد.

در واقع، روابط ایران و پاکستان را نباید صرفاً روابط دو دولت تفسیر کرد؛ این روابط بسیار درهم‌تنیده و مبتنی بر مناسبات مردم با مردم است. مردم دو کشور پایه و اساس اصلی این مناسبات را تشکیل می‌دهند. صرف‌نظر از اینکه کدام دولت، حزب یا گروه در ایران یا پاکستان بر سر کار باشد، اراده مردم دو کشور بر حفظ مناسبات دوستانه، حسن همجواری و همسایگی است. اتفاقات کوچک مرزی نیز آنقدر اثرگذار نیست که بتواند این روابط را دگرگون کند.

با توجه به روابط ایران با هند و افغانستان، آیا این روابط بر مناسبات ایران و پاکستان تأثیر منفی دارد؟

هند، افغانستان و پاکستان اگرچه در جغرافیای مشترک قرار دارند و مشترکات زیادی با یکدیگر دارند، اما به دلیل مسائل تاریخی، مرزی و سرزمینی، اختلافات ریشه‌ای با هم دارند؛ هند با پاکستان به یک شکل و پاکستان با افغانستان به شکل دیگر. اخیراً حتی شاهد جنگ تمام‌عیار چندروزه بین افغانستان و پاکستان بودیم.

اما سیاست خارجی جمهوری اسلامی ایران مبتنی بر منافع ملی است. ایران روابط خود را با هر کشور به صورت مستقل می‌بیند و منافع ملی را ملاک قرار می‌دهد. روابط ایران و پاکستان نیز همین‌گونه است. صرف‌نظر از روابط بسیار دوستانه ایران با افغانستان و هند، هیچ عامل ثالثی نتوانسته و فکر نمی‌کنم هرگز بتواند بر روابط دوستانه ایران و پاکستان اثر منفی بگذارد.

ایران مناسبات خود با هند را با اقتضائات خودش پیش می‌برد و با افغانستان و پاکستان همین‌طور. هیچ‌یک از این روابط نباید بر دیگری اثر منفی داشته باشد. این هنر دیپلماسی جمهوری اسلامی است که اجازه نمی‌دهد روابط با یک کشور، سایه سرد بر روابط با کشور دیگری بیندازد.

افغانستان و پاکستان هر دو همسایه ما هستند. علاوه بر روابط سیاسی، تجاری و اقتصادی، روابط همسایگی، حسن همجواری و مردم با مردم با این دو کشور بسیار مهم است. همسایه بخشی جدا نشدنی از وجود ماست؛ بنابراین باید تلاش کنیم تا حسن روابط و دوستی با کشورهای همسایه حفظ شود تا هم از نظر اقتصادی و تجاری منافع کسب کنیم و هم از سوی آنها مشکلی برایمان ایجاد نشود.

وضعیت تجاری و سیاسی اخیر بین دو کشور چگونه بوده است؟

پاکستان در سال‌های اخیر حجم روابط تجاری پایینی با ما داشت. در پنج سال گذشته، حجم مبادلات زیر یک میلیارد دلار بود، اما اکنون به بیش از سه میلیارد دلار در سال رسیده که نشان‌دهنده همسویی‌های خوب بین دو کشور است.

نباید فراموش کنیم که مواضع پاکستان در جنگ ۱۲ روزه ایران و اسرائیل، همسو و خوب بود. البته دولت پاکستان گاهی به خاطر منافع ملی خود، بیش از حد به سیاست‌های آمریکا نزدیک می‌شود و می‌توان گفت پیروی از سیاست‌های آمریکا می‌کند، اما نمی‌توانیم به آنها ایراد بگیریم؛ زیرا پاکستان کشور مستقلی است و سیاست خارجی مستقل خود را دارد. ما نه می‌توانیم و نه اجازه داریم در روابط پاکستان با کشورهای دیگر مداخله کنیم.

از نظر تاریخی، روابط دو کشور چگونه بوده است؟

اگر به تاریخ روابط در چند دهه گذشته نگاه کنیم، پاکستان اولین کشوری بود که پس از پیروزی انقلاب اسلامی، حکومت جمهوری اسلامی را به رسمیت شناخت. ایران نیز متقابلاً اولین کشوری بود که در سال ۱۹۴۷، استقلال پاکستان را به رسمیت شناخت.

دو کشور معمولاً در مجامع بین‌المللی از مواضع یکدیگر حمایت می‌کنند و همسویی‌های خوبی وجود دارد. نباید حس بسیار خوب مردم پاکستان نسبت به ایران را فراموش کنیم. این یک ثروت بزرگ برای جمهوری اسلامی است.

اگر به سفر مقام معظم رهبری به پاکستان در زمانی که رئیس‌جمهور بودند برگردیم، آن سفر بی‌نظیر بود و با استقبال بی‌نظیر مردم پاکستان در شهرهایی مانند لاهور مواجه شد. این نشان می‌دهد پاکستان نه تنها همسایه و کشور دوست، بلکه یک سرمایه مردمی و پشتوانه ارزشمند برای جمهوری اسلامی است.

اخیراً نیز آقای مهدی هنردوست، سفیر پیشین ایران در پاکستان، به همت و ابتکار خود انجمن دوستی ایران و پاکستان را راه‌اندازی کرده‌اند که نشانه‌ای از وجوه مشترک زیاد دو کشور است. این انجمن می‌تواند گام خوبی برای نزدیکتر کردن و همدل کردن دو ملت باشد.