دانشگاه؛ حلقهٔ وصل مردم و مسئولان

سارا طاهریخبرنگار

سیستان‌وبلوچستان، پهناورترین استان ایران با مرز‌های طولانی خاکی و دریایی، همواره با چالش‌های اقتصادی، آموزشی و اجتماعی دست‌وپنجه نرم کرده است. در چنین شرایطی، دانشگاه آزاد استان سیستان‌وبلوچستان با رویکردی مبتنی بر مسئولیت اجتماعی، تحولی کم‌سابقه را رقم‌زده است تا جایی که بیش از ۳۰ هزار دانشجو در ۶ واحد، دو مرکز و ۲۴ پردیس دانشگاهی در این استان در حال تحصیلند.
راه‌اندازی کلینیک‌های گیاه‌پزشکی مرزی، آزمایشگاه مواد غذایی در چابهار، احیای رشته شیلات پس از ۱۵ سال و اجرای طرح جامع مشارکت علمی شهروندان نشان می‌دهند این دانشگاه نقش یک موتور توسعه اقتصادی، آموزشی و اجتماعی را در محروم‌ترین نقاط استان برعهده گرفته است. در گفت‌وگو با کامبیز نرماشیری، رئیس دانشگاه آزاد استان سیستان‌وبلوچستان و واحد زاهدان به بررسی فعالیت‌های این دانشگاه و برنامه‌های آن تا پایان سال پرداخته‌ایم که در ادامه مشروح آن را از نظر می‌گذرانید.

ارتقای 12 پله‌ای رتبۀ دانشگاه استان 

کامبیز نرماشیری، رئیس دانشگاه آزاد استان سیستان‌وبلوچستان و واحد زاهدان در ابتدای سخنان خود با اشاره به وضعیت دانشگاه آزاد استان سیستان‌وبلوچستان گفت: «در حال حاضر حدود ۳۰ هزار دانشجو در این استان مشغول به تحصیلند. دانشگاه آزاد استان دارای ۶ واحد، دو مرکز و ۲۴ پردیس دانشگاهی است که در سراسر استان پهناور سیستان‌وبلوچستان فعالیت دارند.» نرماشیری با اشاره به اقدامات انجام‌شده در 6 ‌ماهه نخست سال جاری اظهار کرد: «سیستان‌وبلوچستان از وسیع‌ترین استان‌های کشور است و فاصله شمال تا جنوب آن حدود ۱۲۰۰ کیلومتر است. ازاین‌رو، دانشگاه آزاد تلاش کرده به‌عنوان عضوی از جامعه، ضمن شناسایی مسائل و نیاز‌های منطقه، در جهت حل آن‌ها گام بردارد.» رئیس دانشگاه آزاد استان سیستان‌وبلوچستان خاطرنشان کرد: «در تفاهم‌نامه عملکردی سال گذشته، دانشگاه آزاد استان توانست با ۱۲ پله صعود، از رتبه ۳۲ به رتبه 20 ارتقا یابد. اکنون نیز امتیازبندی‌های رتبه‌های مربوط به تفاهم‌نامه عملکردی در جریان است و امیدواریم به لطف خدا جایگاه بهتری به‌دست‌آوریم.» او تأکید کرد: «خوشبختانه در دوسال اخیر، تمامی واحد‌های دانشگاه آزاد در سطح استان روندی روبه‌رشد داشته‌اند و تلاش می‌کنیم این مسیر توسعه و پیشرفت با قدرت ادامه یابد. به طور مثال واحد زاهدان در طول دو سال گذشته از رتبه ششم به رتبه نخست کشور ارتقا یافته و این موضوع نشان‌دهنده رشد قابل‌توجه این واحد در حوزه‌های مختلف است. سایر واحد‌های دانشگاه آزاد در سطح استان نیز روندی مشابه داشته‌اند و خوشبختانه رتبه‌های آن‌ها در ارزیابی‌های کشوری بهبود چشمگیری یافته است.» نرماشیری افزود: «در حال حاضر مرکز رشد دانشگاه آزاد استان و همچنین مرکز مشاوره امین هر دو در سطح یک کشور قرار دارند، همچنین در حوزه مدارس سما خوشبختانه موفقیت‌های قابل‌توجهی حاصل شده و توانسته‌ایم رتبه‌های برتر کشوری را در زمینه‌های مختلف کسب کنیم.»

ورق تراز مالی دانشگاه چگونه در 5 سال برگشت؟ 

او در ادامه به وضعیت مالی دانشگاه آزاد استان سیستان‌وبلوچستان اشاره کرد و گفت: «پیش از سال ۱۳۹۹، دانشگاه آزاد استان جزء واحد‌های زیان‌ده کشور محسوب می‌شد، اما از سال ۱۳۹۹ به بعد با اصلاح ساختار‌ها و برنامه‌ریزی دقیق، این روند تغییر یافت و دانشگاه به سوددهی رسید. در سال ۱۳۹۹ میزان سود دانشگاه یعنی مابه‌التفاوت هزینه و درآمد حدود ۱۷ میلیارد تومان بود، درحالی‌که امسال با بستن تراز‌های مالی، سود دانشگاه آزاد استان به بیش از ۱۸۰ میلیارد تومان رسیده است. این رقم نشان‌دهنده بیش از هزار درصد افزایش در سوددهی طی چهار سال گذشته است.» نرماشیری خاطرنشان کرد: «واحد زاهدان که پیش‌تر به مدت پنج‌سال متوالی زیان‌ده بود، در سال گذشته برای نخستین‌بار سودده شد و حدود 1.6 میلیارد تومان سود به دست آورد. امسال نیز این واحد با رشدی ۲۷۰۰ درصدی، سود خود را به بیش از ۵۴ میلیارد تومان رسانده است. این موفقیت‌ها حاصل تلاش همه همکاران دانشگاه در سطح استان است و امیدواریم این روند مثبت در سال‌های آینده نیز ادامه داشته باشد.»

توسعه طرح‌های دانش‌بنیان برای افزایش درآمدهای غیرشهریه‌ای

رئیس دانشگاه آزاد استان سیستان‌وبلوچستان و واحد زاهدان در ادامه با اشاره به رشد چشمگیر درآمد‌های غیرشهریه‌ای در دانشگاه گفت: «سود حاصل‌شده در دانشگاه آزاد استان صرفاً ناشی از پرداخت شهریه دانشجویان نیست، بلکه بخشی از آن حاصل اجرای طرح‌های درآمدزا و دانش‌بنیان در سطح استان است که در دوسال اخیر به‌صورت جدی دنبال شده‌اند و باعث ارتقای عملکرد مالی شده‌اند. در استان طرح‌های متنوعی در حوزه‌های اقتصادی، کشاورزی و دریایی اجرا شده که نقش مؤثری در ارتقای عملکرد مالی دانشگاه داشته‌اند، از جمله این طرح‌ها می‌توان به پرورش آبزیان در سواحل مکران و چابهار، پرورش میگو در مزرعه‌ای ۲۰ هکتاری که امسال به دوبرابر یعنی دو مزرعه 20 هکتاری افزایش‌یافته و همچنین اجرای طرح پرورش ماهی در قفس در سواحل مکران اشاره کرد.»

طرح پرورش ماهی در قفس برای اولین‌بار در دانشگاه آزاد

رئیس دانشگاه آزاد استان سیستان‌وبلوچستان همچنین درباره طرح پرورش ماهی در قفس توضیح داد: «با دو قفسی که به دانشگاه اهدا شده بود، به ارزش ۴۰۰ میلیون تومان، برای اولین‌بار در دانشگاه آزاد طرح پرورش ماهی در قفس در چابهار اجرا شد. این طرح موفق بود و حدود ۴ تن‌ ماهی از نوع سی‌بس که گونه‌ای ویژه برای پرورش در قفس است، تولید شد. بچه‌ماهی‌ها از تایلند وارد شدند و پس از رشد در محیط طبیعی دریا، به فروش رسیدند.» نرماشیری گفت: «این طرح امکان پرورش ماهی در محیط دریای آزاد را فراهم می‌کند و به‌صورت طبیعی و بدون‌استفاده از استخر‌های مصنوعی انجام می‌شود. این اقدام تجربه موفقی برای دانشکده و دانشگاه بود.»

رشته شیلات بعد از 15 سال احیا شد

نرماشیری با بیان اینکه برای هر شهر استان طرح‌های دانش‌بنیان متناسب با ظرفیت‌های محلی تعریف شده است، اظهار کرد: «تمامی این طرح‌ها علاوه بر جنبه اقتصادی، مقوم آموزش نیز بوده‌اند؛ به‌گونه‌ای که مطابق تأکیدهای استاد شهید دکتر طهرانچی، دانشگاه باید علاوه بر فعالیت اقتصادی، مقوم آموزش باشد تا طرح‌ها بتوانند هم‌زمان تقویت‌کننده آموزش و مهارت دانشجویان نیز باشند.» او ادامه داد: «به‌واسطه اجرای طرح آبزی‌پروری در سواحل مکران، موفق شدیم رشته شیلات در دانشگاه آزاد چابهار را پس از ۱۵ سال احیا کنیم. این در حالی است که دانشگاه دولتی چابهار همین رشته را بدون‌آزمون برگزار می‌کند؛ اما ما توانستیم به‌عنوان رقیبی جدی وارد این عرصه شویم.» رئیس دانشگاه آزاد استان سیستان‌وبلوچستان افزود: «در قالب برگزاری رویداد صدرا و فعالیت‌های حوزه آبزی‌پروری، ۱۰ نفر از دانشجویان این رشته با حمایت بخش خصوصی با عنوان پویش خارجی بورسیه شدند، همچنین در بخش کشاورزی سواحل مکران، تفاهم‌نامه‌ای با شرکت «آریا موز باهو» امضا کردیم که بر اساس آن ۲۰ نفر از دانشجویان رشته باغداری برای پرورش تخصصی موز بورسیه شدند. در واقع دانشجویان در حین تحصیل می‌توانند حقوق دریافت و بعد از فارغ‌التحصیلی نیز در همان محل کار کنند.»

اجرای طرح بسته‌بندی و فروش خرما با سرمایه‌گذاری سه‌میلیاردی 

نرماشیری درباره اقدامات دانشگاه در حوزه کارآفرینی و اشتغال‌زایی گفت: «در شهر سراوان، طرح بسته‌بندی و فروش خرما با سرمایه‌گذاری حدود سه میلیارد تومان در حال اجراست. هدفمان از این طرح اقتصادی نبوده بلکه هدف اصلی، ایجاد ارزش‌افزوده برای محصول خرمای منطقه و جلوگیری از فروش آن با نام سایر شهر‌ها بوده است.»
او افزود: «در سال‌های گذشته خرمای سراوان غالباً با کارتون‌های مربوط به خرمای بم بسته‌بندی و عرضه می‌شد؛ اما دانشگاه آزاد استان با رویکرد مسئولیت اجتماعی خود، فرایند برندسازی خرمای سراوان را آغاز کرد. در همین راستا جعبه‌هایی با عنوان «خرمای سراوان» طراحی و چاپ شد که با نام تجاری سیبل (مخفف سیستان‌وبلوچستان) بسته‌بندی می‌شوند. بخشی از این محصولات تاکنون توزیع شده و بخش دیگر نیز در حال آماده‌سازی برای عرضه است.»

راه‌اندازی دو کلینیک گیاه‌پزشکی مرزی

رئیس دانشگاه آزاد استان سیستان‌وبلوچستان افزود: «در حوزه شهرستان زاهدان و به‌ویژه در مناطق مرزی میرجاوه و میلک زابل، راه‌اندازی کلینیک‌های گیاه‌پزشکی در دست اقدام است. باتوجه‌به ظرفیت استان که مرز طولانی هم در خشکی و هم در ساحل دارد، دانشگاه آزاد تلاش کرده از این ظرفیت بهره‌برداری کند. این کلینیک‌ها برای اقلام گیاهی و خوراکی که وارد کشور می‌شوند یا به کشور‌های مجاور از طریق مرز‌های آبی و خاکی صادر می‌شوند، خدمات آزمایشگاهی ارائه می‌دهند. محصولات نیازمند انجام آزمایش‌هایی هستند که دستگاه‌های متولی نیز انجام می‌دهند؛ اما ظرفیت آن‌ها محدود است و دانشگاه آزاد به‌عنوان کمک به این دستگاه‌ها وارد عمل شده است.» او تصریح کرد: «در شمال استان، شهر میرجاوه با قدمتی بیش از ۱۰۰ سال و مسیر ریلی وارداتی از پاکستان، محل مناسبی برای کنترل مواد غذایی است. همچنین در مرز میلک نزدیک افغانستان، کلینیک دیگری فعالیت خواهد داشت.»

اخذ مجوز آزمایشگاه مواد غذایی چابهار

نرماشیری ادامه داد: «در چابهار، آزمایشگاه مواد غذایی راه‌اندازی شده که هم‌اکنون در حال اخذ مجوز و استانداردسازی است. برخی اقلام وارداتی ممکن است به‌صورت عمدی یا غیرعمد آلوده باشند یا سوءاستفاده‌هایی از آن‌ها شود. اگرچه متولیان رسمی نظارت دارند، برخی موارد شناسایی نمی‌شوند و ممکن است مستقیم وارد بازار شوند. هدف دانشگاه آزاد بررسی سلامت این محصولات و نظارت بر کیفیت آن‌هاست.» او افزود: «باتوجه‌به اینکه در حوزه چابهار بیش از ۲۰ کارخانه تولید تن‌ماهی فعالیت دارند، اهمیت این آزمایشگاه دوچندان می‌شود. این آزمایشگاه در شهرک صنعتی کنارک، در مجاورت کارخانه‌ها تأسیس شده و در حوزه صادرات و واردات نیز رایزنی‌هایی با گمرک انجام شده است.» رئیس دانشگاه آزاد استان سیستان‌وبلوچستان با اشاره به فعالیت اعضای هیئت‌علمی توضیح داد: «این مراکز توسط اعضای هیئت‌علمی متخصص راه‌اندازی شده‌اند. بسیاری از رشته‌های کشاورزی در استان تعطیل شده و دانشجویان کمتری در این حوزه مشغول به تحصیل هستند، مگر در مقاطع تحصیلات تکمیلی. این مراکز علمی علاوه بر انجام آزمایش‌ها، زمینه جذب دانشجو و آموزش در رشته‌های مرتبط را نیز فراهم می‌کنند.»

ایجاد 20 رشته و 6 دانشکده موضوعی در سطح استان

او در بخش دیگری از سخنانش به توسعه آموزشی دانشگاه اشاره کرد و گفت: «در سال گذشته، باوجوداینکه ثبت‌نام‌های سال جدید هنوز در جریان است، شاهد رشد 10 درصدی نودانشجویان بودیم. همچنین بیش از ۲۰ رشته جدید در مقاطع کاردانی تا کارشناسی ارشد در واحد‌های مختلف استان ایجاد شده است.» نرماشیری افزود: «در ماه‌های اخیر، تأسیس ۶ دانشکده موضوعی و سه دانشکده مهارتی در سطح استان به تصویب رسیده و این دانشکده‌ها هم‌اکنون با ساختار جدید در حال آغاز فعالیت خود هستند.» 

راه‌اندازی 6 مرکز تخصصی هوش مصنوعی در استان

رئیس دانشگاه آزاد استان سیستان‌وبلوچستان خاطرنشان کرد: «یکی از اقدامات مهم دیگر راه‌اندازی مراکز تخصصی هوش مصنوعی در تمامی واحد‌های دانشگاه آزاد استان است. برای این منظور، تجهیزات رایانه‌ای پیشرفته با آخرین قابلیت‌های سخت‌افزاری تهیه شده تا دانشجویان بتوانند از فناوری‌های نوین در آموزش و پژوهش بهره‌مند شوند. در سال گذشته، بخش قابل‌توجهی از آزمون‌های تحصیلات تکمیلی با استفاده از هوش مصنوعی برگزار شد و باتوجه‌به استقبال گسترده، تصمیم گرفته شد که زیرساخت‌های این حوزه در همه واحد‌ها تقویت شود. پیش‌بینی می‌شود حداکثر تا یک ماه آینده بیش از شش مرکز تخصصی هوش مصنوعی در استان راه‌اندازی شود.» نرماشیری با اشاره به رسالت اجتماعی دانشگاه گفت: «در حوزه مطالعات اجتماعی نیز فعالیت‌های قابل‌توجهی در دست انجام است. همان‌گونه که استاد شهید دکتر طهرانچی در آخرین جلسه شورای دانشگاه تأکید داشتند، سال پنجم سند توسعه و تعالی دانشگاه باید به نام جامعه و دانشگاه نام‌گذاری شود. بر اساس این نگاه، دانشگاه آزاد باید در مسائل اجتماعی استان‌ها تأثیرگذار و تأثیرپذیر باشد؛ به این معنا که به‌عنوان یک دانشگاه نسل پنجم مشکلات جامعه را بشناسد، در حل آن‌ها نقش ایفا کند و درعین‌حال از تحولات اجتماعی بیاموزد.» رئیس دانشگاه آزاد استان سیستان‌وبلوچستان و واحد زاهدان، با اشاره به شرایط خاص این استان گفت: «استان سیستان‌وبلوچستان مجموعه‌ای از معضلات و چالش‌ها را در کنار ظرفیت‌های فراوان در خود جای‌داده است. بسیاری از این ظرفیت‌ها هنوز به‌طور کامل شناخته نشده‌اند یا از آن‌ها به‌درستی استفاده نمی‌شود. استاد شهید دکتر طهرانچی توجه ویژه‌ای به این استان داشتند و همواره تأکید می‌کردند دانشگاه باید برای حل مسائل و مشکلات منطقه وارد عمل شود.» او با بیان اینکه در همین راستا، دانشگاه آزاد استان سیستان‌وبلوچستان با رویکرد اجتماعی وارد میدان شده و یکی از طرح‌های مهم ما در این حوزه، طرح جامع مشارکت علمی شهروندان در حل مسائل استان سیستان‌وبلوچستان است که تدوین و به استانداری ارسال شده است. نرماشیری با اشاره به جزئیات این طرح توضیح داد: «زیرعنوان این طرح، الگوی بومی علم شهروندی برای حکمرانی دانایی‌محور در منطقه جنوب شرق کشور است. هدف آن ایجاد بستر مشارکت مردمی در فرایند شناخت و حل مسائل اجتماعی، اقتصادی و فرهنگی استان است. در کشور‌های پیشرفته، این نوع مشارکت به‌عنوان یک شاخه از مطالعات اجتماعی شناخته می‌شود. مردم در قالب گفت‌وگو‌ها و تبادل‌نظر‌های روزمره درباره موضوعات مختلف از جمله اقتصاد، سیاست، فرهنگ و حتی امنیت، دیدگاه‌های ارزشمندی مطرح می‌کنند که می‌تواند در تصمیم‌گیری‌ها مورداستفاده قرار گیرد. ما تلاش داریم باتکیه‌بر همین مفهوم، بستری علمی برای بهره‌گیری از نظرات شهروندان در مدیریت و توسعه استان فراهم کنیم.»

شناسایی هزار پژوهشگر مردمی برای حل مسائل محلی

رئیس دانشگاه آزاد استان سیستان‌وبلوچستان و واحد زاهدان، با اشاره به اهمیت مشارکت محلی در حل مسائل استان گفت: «کسی که در منطقه زندگی می‌کند، بهتر می‌تواند مشکلات را شناسایی کند و راهکار‌های مناسب ارائه دهد. دانشگاه آزاد استان به‌عنوان رابط بین دستگاه‌های اجرایی استان و مردم، تلاش می‌کند بستری برای این ارتباط فراهم کند، پس از تصویب طرح جامع مشارکت علمی شهروندان توسط استانداری، نشست‌های مختلفی با مردم در تمامی شهر‌ها برگزار خواهد شد. خروجی این طرح، شناسایی حدود هزار پژوهشگر از بین مردم عادی و معرفی آن‌ها به دولت برای ارائه مسائل، معضلات و راهکار‌های محلی است.» او تأکید کرد: «این طرح باعث می‌شود مردم احساس مسئولیت بیشتری در حل‌مسائل منطقه خود داشته باشند و ارتباط میان بدنه دولت و مسئولان با مردم تقویت شود. به‌طورکلی، این برنامه یکی از مهم‌ترین اقدامات دانشگاه در حوزه مطالعات اجتماعی محسوب می‌شود.»
او در ادامه به برنامه‌های اقتصادی دانشگاه اشاره کرد و گفت: «در بودجه امسال دانشگاه، عنوان شعار سال ما مولدسازی فناورانه دارایی‌ها و ایجاد درآمد‌های ماندگار بود. یکی از اقدامات در این زمینه، مولدسازی زمین‌های بلااستفاده یا استفاده‌نشده در چهار واحد استان است. این اقدام در فاز نخست درحال برنامه‌ریزی است و هدف آن ایجاد اقتصاد پایدار و ماندگار برای دانشگاه است. تصمیم گرفته شده که این طرح‌ها از امسال آغاز شده و طی دو تا سه‌سال آینده به ثمر برسند.»

متن کامل این گفت‌وگو را در روزنامه فرهیختگان بخوانید