ابهام در دیدار مسکو و واشنگتن

سید مهدی طالبیپژوهشگر حوزه بین‌الملل

روز گذشته (سه‌شنبه ۲۹ مهر ۱۴۰۴، ۲۱ اکتبر ۲۰۲۵) اخباری در خصوص لغو و تعویق دیدار میان مقامات عالی‌رتبه آمریکا و روسیه منتشر شد. مدتی است گفته می‌شود رؤسای‌جمهور دو کشور قرار است دیداری مهم در خاک اروپا داشته باشند و طی آن برخی پرونده‌ها مانند جنگ اوکراین را نهایی کنند. اخبار دیروز واکنش‌هایی را برانگیخته و از سوی دیگر گسترش آن‌ها اهمیت روابط آمریکا و روسیه از نگاه ناظران را گوشزد می‌کند.

بررسی تحولات

روز سه‌شنبه ابتدا شبکه خبری سی‌ان‌ان به نقل از یک مقام کاخ سفید گزارش داد دیدار بین سرگئی لاوروف، وزیر خارجه روسیه و مارکو روبیو، وزیر خارجه آمریکا که قرار بود این هفته برگزار شود، فعلاً به تعویق افتاده است. پس از آن سرگئی ریابکوف، معاون وزیر امور خارجه روسیه تأکید کرد دیداری بین این دو تعیین نشده بود تا لغو شود. او در این زمینه گفت: «ما نمی‌توانیم چیزی را که بر سر آن توافق نشده است، به تعویق بیندازیم. ما آنچه برخی منابع غربی نوشتند را تأیید نکرده‌ایم. ما درک روشنی از زمان و مکان چنین تماسی نداشتیم.»

سی‌ان‌ان همچنین گزارش کرد حداقل فعلاً، با طرح جلسه مقدماتی بین دستیاران کلیدی امور خارجه آمریکا و روسیه طی روز‌های آتی، امید‌های دونالد ترامپ، رئیس‌جمهور آمریکا برای دیدار سریع با ولادیمیر پوتین، رئیس‌جمهور روسیه، از دست رفته است.

در برابر این خبر که به رؤسای‌جمهور مرتبط بود دیمیتری پسکوف، سخنگوی کرملین استدلالی مشابه معاون وزیر خارجه در خصوص خبر لغو دیدار وزرای خارجه داشت. او تأکید کرد درخصوص دیدار در پایتخت مجارستان تفاهم وجود دارد، ولی تاریخ این دیدار مشخص نشده است. درباره این اتفاقات در روز گذشته نکاتی وجود دارد:

۱. در سمت آمریکایی ماجرا، رسانه‌ها منشأ خبر بوده و آن را غیرمستقیم به نقل از مقامات دولتی اعلام کردند. در سمت روسیه اما دو مقام رسمی واکنش نشان داده و با صراحت موضع‌گیری کردند.

۲. ریابکوف یک روز پیش از خبر سی‌ان‌ان اعلام کرده بود تاریخ دیدار میان مقامات دو کشور مشخص نیست. او روز دوشنبه گفته بود: «هنوز تاریخ رایزنی‌ها بین روسیه و ایالات متحده برای رسیدگی به موارد حساس در روابط دوجانبه مورد توافق قرار نگرفته است.» آنچه روسیه در خصوص زمان دیدار‌ها مورد اشاره قرار داده اظهارات مدتی قبل ریابکوف است که گفته بود دور سوم مذاکرات روسیه و آمریکا در مورد حذف موارد حساس قبل از پایان پاییز برگزار خواهد شد. این اظهارات حکایت از آن دارد که تنها یک روز قبل از خبر شبکه آمریکایی، یک مقام مرتبط روس اعلام کرده بود زمان برگزاری جلسه نهایی نشده است. این مسئله نشان می‌دهد روایت روس‌ها معتبرتر از روایت آمریکایی‌ها درباره اصل ماجراست.

۳. سی‌ان‌ان به دموکرات‌ها نزدیک بوده و ترامپ بار‌ها از آن انتقاد کرده است؛ بااین‌حال دعوا‌های موجود مطلق نیستند. ازاین‌رو احتمال دارد از کاخ سفید مقامی خبر این شبکه را این بار دروغ توصیف نکند.

۴. کاخ سفید تاکنون واکنشی نشان نداده است. این یک نوع کم‌اهمیت قلمدادکردن است. آنچه از ظاهر ماجرا برمی‌آید این رفتار کم‌اهمیت تلقی‌کردن خبر سی‌ان‌ان نیست، بلکه نوعی کم‌محلی به مسکو است. این رفتار نشان می‌دهد خبر مزبور با هماهنگی نهاد‌های دولت آمریکا منتشر شده است؛ خبری غیرمستقیم از کاخ سفید درباره لغو دیدار وزرای خارجه دو کشور و اعلام اینکه فرصت دیدار سریع میان رؤسای‌جمهور از دست رفته است. در این میان اگر کاخ سفید واکنش نشان داده و خبر سی‌ان‌ان را تکذیب کند ماجرا ابعاد دیگری می‌یابد.

۵. خبر مزبور پس از گفت‌وگوی وزرای خارجه دو کشور منتشر شد. باتوجه‌به قرابت این خبر با گفت‌وگوی تلفنی، دو احتمال پررنگ وجود دارد؛ آمریکا در این تماس هدفی داشته که محقق نشده و از طریق این خبر درپی اعمال فشار بر روسیه است و یا آنکه دو وزیر خارجه زمان‌هایی برای دیدار را مطرح و بررسی کرده‌اند، ولی درنهایت هیچ زمانی تثبیت نشده است، بااین‌حال خروجی آن به شکل لغو دیدار، رسانه‌ای شده است.

۶. خبر منتشر شده به‌سرعت در رسانه‌ها گسترش یافت و نشان داد وزن این دیدار از نظر افکار عمومی چه میزانی است.

نکات

در خصوص تحولات مرتبط با جنگ اوکراین و روابط میان قدرت‌ها نکات ذیل اهمیت دارند.

۱. پرونده‌های جنگ غزه و جنگ اوکراین و همچنین ایران و چین موضوعات مهم برای آمریکا هستند. در میان این پرونده‌ها قضیه چین به دلیل ابعاد تهدید و ظرفیت پکن دشوارتر از دیگر پرونده‌هاست. ازاین‌رو در عمل سه پرونده اول باید حل شوند تا بتوان بر چین متمرکز شد. ترامپ با فشار موفق شده فعلاً در غزه آتش‌بس برقرار کند. هدف بعدی او اثرگذاری بر جنگ اوکراین است. توقف این دو جنگ می‌تواند با کاهش مصرف سلاح و مهمات تولیدی در آمریکا، این ذخایر را تقویت کند. تقویت این ذخایر به معنای آمادگی بیشتر برای معطوف کردنشان به جبهه‌های دیگر است.

۲. دیدار ترامپ و پوتین در بوداپست، پایتخت مجارستان برنامه‌ریزی شده است. مجارستان عضوی از اتحادیه اروپاست؛ اما میزبان دیداری شده که در آن اروپا کنار گذاشته شده است‌. ازاین‌رو دیدار مجارستان یک سرشکستگی برای اروپا به شمار خواهد آمد.

۳. مجارستان دارای مرز مشترک با اوکراین است. دیدار رؤسای‌جمهور آمریکا و روسیه برای معامله بر سر این کشور در پایتخت دولتی عضو ناتو و اتحادیه اروپا معنادار است. این اتفاق همانند خنجر زدن از پشت به اوکراین خواهد بود.

۴. پوتین شرق و جنوب اوکراین را تصرف یا ویران کرده، بخشی از شمال را از طریق بلاروس تهدید می‌کند و حالا قرار است در سایه مخالفت کی‌یف، در جلسه‌ای برای تعیین تکلیف اوکراین در غرب این کشور بر سر میز بنشیند. روس‌ها از نظر نظامی، امنیتی و سیاسی جغرافیای اوکراین را محاصره کرده‌اند.

۵. ترامپ صحنه را به‌گونه‌ای تغییر داده تا از وقایع پایان جنگ اوکراین روایتی درخصوص نتیجه جنگ علیه آمریکا تولید نشود. اگر ترامپ با پوتین توافق کرده و روسیه دستاوردی کسب کند، آنگاه طبق برداشت افکار عمومی مسکو امتیازی گرفته و پیروز است؛ اما اروپا شکست‌خورده خواهد بود. آمریکا در ظاهر درون جنگ نیست تا برنده یا بازنده دیده شود؛ اما احتمالاً در جایگاهی بالاتر دیده می‌شود که توانسته جنگ را پایان داده و از هردو طرف حاضر در جنگ امتیازات کلان و بلندمدتی دریافت کند.

۶. رؤسای‌جمهور دو کشور در دوره دوم ترامپ، ۸ گفت‌وگوی تلفنی داشته و یک‌بار دیدار کرده‌اند. این روند، فشردگی و سرعت رایزنی‌ها را نشان می‌دهد. آن‌ها هم‌اکنون در آستانه دومین دیدار هستند. با تمام افت‌وخیزهایی که برای چانه‌زنی رخ خواهد داد، این گفت‌وگو‌های تلفنی و دیدار‌ها ادامه می‌یابند و متأثر از فشردگی و سرعت باقی خواهند ماند.

۷. ترامپ ادعا می‌کند به ۸ جنگ پایان داده است؛ اما هیچ‌کدام از آن‌ها با جنگ اوکراین قابل مقایسه نیستند. این جنگ از نظر وسعت، نیرو‌های حاضر در جنگ، موقعیت منطقه، خطر جنگ هسته‌ای، تلفات، تخریب، اثرات اقتصادی و مدت‌زمان، ابعاد بزرگتری دارد. تنها با پایان‌بخشیدن به این جنگ است که ادعا‌های ترامپ باورپذیر می‌شود. در حال حاضر هنگامی که ترامپ ادعا می‌کند به ۸ جنگ پایان داده، بسیاری به جز جنگ غزه، جنگ ۱۲ روزه ایران و رژیم صهیونی یا درگیری هند و پاکستان اتفاق دیگری به ذهنشان نمی‌رسد. این درگیری‌ها نیز درمجموع، کسری از زمان و تلفات جنگ اوکراین را داشته‌اند.