«دانش، قدرت است»اسم دانشگاه قدیمی اسرائیل برای اهالی فلسفه چندان غریب نیست. «تخنیون»، عبری شده کلمه یونانی «تخنه» است که کلمه تکنیک از همین ریشه لاتین گرفته شده و به زبان انگلیسی و سایر زبانها آمده است.
دانشگاه تخنیون، ماشین زیرساختسازی برای اسرائیل
وقایع اسرائیلیه: جنگ 12 روزه میان اسرائیل و ایران، بیشتر از آنکه نظامی باشد، ابعادی امنیتی و فناورانه داشت. ابعادی که در ترورهای رخ داده در لبنان و ضرباتی که به حزبالله وارد شد هم مشخص بود. به زعم بسیاری از تحلیلگران برتری اسرائیل و دستاوردهای تاکتیکی و مقطعی او در بعد از عملیات طوفان الاقصی، بیشتر به برتری تکنولوژیک و فناورانه، حتی در زمینه امنیتی و اطلاعاتی باز میگردد تا برتری نظامی. از طرفی آنچه باعث بقای این ماشین کشتار شده، بهروز شدن دکترینها، اندیشهها و نظریات اجتماعی، سیاسی و فرهنگی هم است که در کنار علوم طبیعی و تجربی، ابعاد انسانی و روانی علم را هم شامل میشود.
از این رو در سلسله گزارشهایی سراغ دانشگاهها، اندیشکدهها و مؤسسات تحقیقاتی اسرائیل خواهیم رفت. مراکز علمیای که در ساختار و حیات و ممات اسرائیل نقش دارند؛ نقشی فراتر از هر مرکز علمی در هر کشوری، برای پیشبرد اهداف آن کشور. پربیراه نیست که بگوییم مؤسسات فناوری و اندیشکدهها اهمیتی به اندازه سازمان جهانی صهیونیسم و آژانس یهود در شکلگیری مفهومی به اسم دولت یهود و پیشبرد اهداف آن داشته است. در این شماره و برای شروع سراغ دانشگاه تخنیون، قدیمیترین دانشگاه اسرائیل رفتهایم.
همهچیز به تکنیک برمیگردد
اسم دانشگاه قدیمی اسرائیل برای اهالی فلسفه چندان غریب نیست. «تخنیون»، عبری شده کلمه یونانی «تخنه» است که کلمه تکنیک از همین ریشه لاتین گرفته شده و به زبان انگلیسی و سایر زبانها آمده است. مؤسسه فناوری اسرائیل، تخنیون، یک دانشگاه تحقیقاتی دولتی در حیفاست که بیشتر روی علوم مهندسی و رشتههای فنی تمرکز و مطالعه دارد؛ اما در رشتههای پزشکی، معماری، علومانسانی و هنر نیز ورود کرده و با 18 دانشکده و چندین مؤسسه و اندیشکده وابسته، یکی از بزرگترین و گستردهترین مرکز مطالعاتی اسرائیل نامگرفته است. این دانشگاه به همراه دانشگاه عبری اورشلیم یکی از اولین دانشگاههای اسرائیل است، بهطوریکه تخنیون دوهفته قبل از دانشگاه عبری در سال 1925 افتتاح شد، اما عقبه تخنیون به سالها قبل بازمیگردد، یعنی 1912 و حتی قبلتر از آن، 1901.
در سایت این دانشگاه نکته مهمی در بخش تاریخچه ذکر شده که به پیوستگی و درهمتنیدگی نهاد علمی دانشگاهی با نهادهای سیاسی و مدنی اسرائیل و همینطور با اقدامات یهودیان برای ایجاد دولت و بعدتر برای اشغال اشاره دارد: «تخنیون با کمک اتحاد فزاینده یهودیان که به لطف فناوریهای ارتباطی جدید دنیای مدرن حاصل از انقلاب صنعتی امکانپذیر شده بود، تأسیس شد. این مؤسسه ۳۶ سال قبل از اعلام تشکیل اسرائیل تأسیس و در طول این سالها، مهندسان کشور را در مسیر توسعه آموزش داد و آنها را به تخصص لازم برای ایجاد زیرساخت برای یک کشور مدرن یهودی رساند. فارغالتحصیلان تخنیون زیرساختهای اساسی برق، آبرسانی و جادهها را در اسرائیل ایجاد کردند.»
به گفته یک روزنامهنگار برجسته بریتانیایی، داستان تخنیون الگویی برای سایر گروهها و ملتهایی است که با وظیفه بهظاهر غیرممکن ایجاد یک ملت روبهرو هستند: «بیش از سه دهه قبل از تأسیس دولت، تخنیون به پایهگذاری پایههای دولت مدرن اسرائیل کمک کرد. هویت این کشور بهعنوان بازیگری در عرصه علموفناوری را میتوان در چشمانداز تخنیون جستجو کرد.» به گفته میشل فوکو، دانش قدرت است و این را هرتزل و دیگر یهودیان صهیونیست، سالها قبل از فوکو، درک کرده بودند.
درهمتنیدگی صنعت، اندیشه و نظامیگری
روند تبدیل مدرسه به دانشگاه چندسالی طول کشید و بهعنوان دانشگاه، تخنیون، اولین دانشجویان خود را در سال ۱۹۲۴ ثبتنام کرد و مراسم افتتاحیه رسمی آن در سال ۱۹۲۵ برگزار شد. آرتور بلاک، مهندس برق اولین رئیس تخنیون بود. اولین رئیسی که بریتانیایی بود و در ارتش بریتانیا خدمت میکرد و بعدها عالیترین نشان نظامی ارتش بریتانیا را هم دریافت کرد. بعد او مردخای هکر مهندس عمرانی که با پدرش شرکت «توسعه سرزمین اسرائیل» را تأسیس کرده و از بنیانگذاران تخنیون هم بود، ریاست را به عهده گرفت. شرکت هکر همکاری مستقیمی با آژانس یهود و بخش مهاجرت، صندوق ملی یهودیان داشت. این شرکت بعد از تأسیس رژیم، با وزارتهای مرتبط با توسعه زمین و مسکن در ارضی اشغالی ادغام شد.
بعد او شموئل یوسف پوزنر، مهندس عمرانی که عضو اولین کنگره صهیونیستی و یکی از نویسندگان بیانیه نیز بود، صاحب کارخانه عتید و سازنده صنایع شِمِن (صنایعی که در جاانداختن کیبوتص صنعتی بهجای کشاورزی سهم عظیمی داشتند و بهنوعی خانواده پوزنر در صنعتیسازی سرزمینهای اشغالی برای یهودیان نقش بسیاری داشتند)، ریاست دانشگاه را برعهده گرفت. پس از پوزنر، آهارون چرنیوسکی که دکترای فیزیک داشت و مدرس نسبیت خاص انیشتین بود و همچنین در هستههای اولیه گردان عبری هم فعال بود، ریاست تخنیون را به عهده گرفت.
از او مقالات زیادی در مورد علم و دین و رابطه نسبیتهای انیشتین و تفسیر علمی از تلمود بیرون آمده است. رئیس پس از او یوسف بروئر بود که مهندسی عمران و محیطزیست خوانده بود. بروئر، فعالیتهای فعال و بسیاری در ایرگون داشت و در جنگ استقلال هم کشته شد. اما این لیست به همینجا ختم نمیشود. تخنیون یک هیئتمدیره دارد که بالاترین مرجع در این مؤسسه است. حوزه مسئولیت آن شامل تصمیمات بودجهای، انتصاب سمتهای ارشد مدیریتی، هماهنگی فعالیتهای انجمنهای دانشجویی تخنیون در اسرائیل و خارج از کشور، نظارت و همهچیز مطابق با اساسنامه تخنیون است. اولین هیئتمدیره تخنیون در ۵ مارس 1908 انتخاب شد. در میان نمایندگان آن، دیوید ویسوتسکی به چشم میخورد.
ویسوتسکی صنعتگر، تاجر و صاحب صنایع چای ویسوتسکی بود که ارتباط مستقیمی با صندوق ملی یهودیان و انجمن عزرا داشت. صنایع چای ویسوتسکی در تبدیل زمینهای رها شده توسط اعراب و تبدیل آن به زمینهای زراعی و جنگلی نقش مهمی ایفا کرد. شخص دیگر در هیئتامنا، آشر کینزبورگ بهعنوان نماینده انجمن عزرا، کسی بود که فلسفه علم، منطق و الهیات یهودی خوانده و مثل ژابوتینسکی، در تشکیل جنبشهای ایدئولوگ شبهنظامی ید طولایی داشت. کینزبورگ (با نام مستعار احد هاآم/هاعام) یکی از نظریهپردازان و بنیانگذاران برجسته صهیونیسم معنوی و یکی از مهمترین تدوینکنندگان هویت سکولار ملی یهودی بود. شماریاهو لوین شخص دیگر هیئتامنا و نویسنده ادبی و فلسفی، روزنامهنگار و خطیب و سخنران کنگره جهانی صهیونیسم بود.
او ارتباط نزدیکی با وایزمن داشت و همچنین از بنیانگذاران دانشگاه عبری اورشلیم و مؤسسه وایزمن هم بود. در سالهای بعد اشخاص زیادی که پستهای امنیتی و نظامی داشتند به ریاست دانشگاه رسیدند. مثل سرلشکر آموس هورف هنری که فرمانده پالماخ (شاخه اطلاعاتی و مسئول ترور هاگانا) بود یا یاکوف دوری، فرمانده هاگانا، اولین رئیس ستاد ارتش اسرائیل که بعدها ریاست دانشگاه تخنیون را به عهده گرفت، آن هم در دورهای که رشتههای هوافضا و هوانوردی به دانشگاه اضافه و سربازان ارتش (مثل رون آراد، خلبان مفقودشده اسرائیلی که در جنوب لبنان مورد هدف قرار گرفت و سرنوشتش هنوز معلوم نیست) از این دانشگاه فارغالتحصیل شدند. از این دوره به بعد ارتباط این دانشگاه با ارتش اسرائیل مستقیم و بیشتر شد.
مطالب پیشنهادی
.gif?v=0)
