گذشته‌های صداوسیما هنوز پرمخاطب هستند

محمدحسین سلطانیخبرنگار

تلویزیون در آخرین آماری که منتشر کرد، خبر از حضور آی‌فیلم و شبکه 3 در صدر پرمخاطب‌های تلویزیون داد. چند روز بعد روابط عمومی سازمان خبر پخش دوباره «یوسف پیامبر» را در رسانه‌ها منتشر کرد. سریالی که در پنج سال اخیر سه مرتبه در شبکه آی‌فیلم بازپخش شد و از سال 87 تا کنون بیش از 10 مرتبه روی آنتن شبکه‌های مختلف سیما رفته و هنوز مخاطب دارد.

 آی‌فیلم از همان زمانی که پخشش را در تلویزیون آغاز کرد سازوکارش به‌گونه‌ای ترسیم شد که تولیدات پرمخاطب در این شبکه دوباره پخش شود و مخاطبی که دوست دارد آثار پرمخاطب را دوباره ببیند، به سراغ این شبکه می‌رفت. آی‌فیلم بر همین مبنا همیشه از 10 شبکه پرمخاطب بوده و در پنج سال اخیر پای ثابت پنج شبکه‌های پرمخاطب است و در چند آمار اعلام‌شده اخیر آی‌فیلم یا در صدر پرمخاطب‌ها قرار گرفته یا در رده دوم و سوم جا خوش کرده است. 

اینکه دلیل جهش آی‌فیلم در چندسال اخیر چه بوده، مسئله این گزارش نیست و مسئله ما بررسی بیش از 300 سریال ا‌ست که از فروردین 99 تا 20 مهر 1404 در تلویزیون پخش شده‌اند.

آرشیو مهم‌تر از پخش است؟

در  پنج سال و چند ماه اخیر  105 سریال از آی‌فیلم 2 مرتبه یا بیشتر پخش شده که نشان می‌دهد برخی تولیدات برای مسئولان و مخاطبان این شبکه ضریب بیشتری دارد و محتوا و مدل روایی آثار مخاطب را بیشتر جذب کرده. آثار قصه‌گویی که بیش از یک فصل اکران و پخش شده و دنبال‌دار بوده، بخش قابل‌توجهی از این دست آثار را تشکیل می‌دهند. حدود 30 اثر از این 105 سریال دنباله هستند. تقریباً 90 درصدشان ربطی به تولیدات قرن جدید ندارند، هرچند از سال 1401 تاکنون همچنان تولیدات دنباله‌دار ادامه داشته‌اند. تکرار شدن پخش برخی آثار در سال 99 و دوره جدید مدیریت سازمان، نشان می‌دهد برخلاف تغییرات عمده‌ای که در عمده شبکه‌های تلویزیون با تغییر مدیریت دچار شده، شبکه آی‌فیلم به دلیل متکی بودنش به آرشیو چندان تفاوتی چه در میزان مخاطب و چه در میزان تولیدات پخش نداشته است. هرچند اگر کمی بازتر و گسترده‌تر نگاه کنیم برخی نام‌ها و کارگردان‌ها به‌مرور زمان از شبکه آی‌فیلم کنار گذاشته شده‌اند، به‌عنوان‌مثال سریال‌های مهران مدیری از دایره پخش آی‌فیلم خارج شده یا اینکه مدل پخش سریال‌‌های دنباله‌دار، از تغییرات آی‌فیلم در سال‌های اخیر است. با تمام این اعداد و ارقام هنوز چند سؤال جدی هنگام اعلام شبکه آی‌فیلم بین دو شبکه پرمخاطب سیما سؤالات جدی‌ای را ایجاد می‌کند و به‌جای آنکه مایه خوشحالی باشد، از نگاه برخی کارشناسان ضعف سازمان تلقی می‌شود که صداوسیما به‌جای آنکه تولیدات فعلی‌اش پرمخاطب شود و شبکه‌هایی چون 2 و 1 سریال‌هایی با میزان بازدید بالای 10 هزار (در تلوبیون) پخش کنند، آی‌فیلم با تولیدات 10 و 15 سال قبل پرمخاطب می‌شود. شاید این پاسخ در میان بیاید که تولیداتی چون مختارنامه در حال ساخت است و سریال‌هایی چون موسی و سلمان در حال ساخته‌شدن هستند؛ اما سؤال جدی اینکه آیا تولیداتی چون ستایش و فاصله‌ها و دوپینگ هم نمی‌شود دوباره ساخته شوند؟ آیا تولیدات چنین آثاری هم شدنی نیست؟ 

همچنان مخاطب در حال بالا و پایین کردن شبکه‌هاست و آخرین جایی که امکان دارد قدری از زمان خود را بگذارد برای تماشایش، آی‌فیلمی‌ است که دنباله‌های پنج و 10 ساله گذشته را پخش می‌کند؛ تولیداتی که تنها 6 درصدشان مربوط به سال 1401 تاکنون است.

مختارنامه ترجیع‌بند آ‌ی‌فیلم

در پنج سال و نیم اخیر بیش از 300 سریال از شبکه آی‌فیلم پخش شده که در این میان مختارنامه با پنج مرتبه تکرار پای ثابت تلویزیون در  چند سال اخیر بوده و بنابر آمار مراکز تحقیقاتی خارج از سازمان، در زمان بازپخش مختارنامه، پایتخت و یوسف پیامبر آمار مخاطبان سیما افزایش پیدا می‌کند. البته اعداد و ارقام تلوبیون هم روی همین منطق صحه می‌گذارد و میزان مخاطب بالای 10 هزار نفر، در شرایطی که بسیاری از تولیدات در حال پخش تلویزیون مخاطب 4 و 3 رقمی دارند، منطق چرایی بازپخش چندباره این سریال‌ها را روشن می‌سازد. به‌عنوان‌مثال تلویزیون در پنج سال اخیر، دو مرتبه مجموعه پایتخت را از پایتخت 1 تا 6 روی آنتن برده که در مجموع حدود دو ماه بخشی از آنتن آی‌فیلم را بالا می‌برد. موضوع درباره مجموعه ستایش و  دودکش بر همین منوال است. در پنج سال اخیر صداوسیما هر وقت مخاطب تلویزیون رو به کاهش رفته با پخش مجدد 6 یا 7 سریال مجدداً بخش قابل‌توجهی از مخاطبان را به تلویزیون برمی‌گرداند. این موضوع حائز چند نکته قابل‌توجه است؛ اول اینکه اثر قابل‌قبول تاریخ انقضا ندارد، اینکه دنباله‌های موفق ساخته‌شده در دهه‌های 80 و 90 چندمرتبه پخش می‌شود، نشان می‌دهد مخاطب هنوز هم تماشاچی آثار پرمخاطب و باکیفیت است. 

گزارش کامل را در روزنامه فرهیختگان بخوانید.