سهم هوش مصنوعی از قراردادها فقط ۴ درصد!

زهرا رمضانیخبرنگار

تأمین مالی اکوسیستم علم‌وفناوری، اولین و حیاتی‌ترین گام برای سرپا نگه‌داشتن شرکت‌های فعال در اکوسیستم به شمار می‌رود. قطعاً هرچه تزریق منابع مالی با سرعت بیشتری صورت بگیرد و فعالان این عرصه امکان دسترسی به منابع مالی پایدار را داشته باشند، به همان میزان هم شرایط برای تولید محصولات و ارائه خدمات مبتنی بر نوآوری و فناوری در کشور فراهم‌تر خواهد شد.
منابع مالی که نقش سوخت را برای انجام فعالیت‌های دانش‌بنیان ایفا می‌کند، در مقابل منابع محدود دولت و همچنین ریسک بالای سرمایه‌گذاری در این حوزه باعث شده تا سرریز منابع مالی به عرصه فناوری و نوآوری کار چندان آسانی نباشد. مسیری که با رشد صندوق‌های سرمایه‌گذاری خطرپذیر طی سال‌های اخیر، تا حدودی سروسامان گرفته است. در همین راستا امروز اولین دوره جایزه ملی تأمین مالی هم برگزار خواهد شد تا این‌گونه بستر برای شناسایی ابزار‌ها و روش‌های گوناگون تأمین مالی فناوری و نوآوری در کشور آغاز شود.
جایزه‌ای که به دنبال ترسیم روش‌های جدید تأمین مالی اکوسیستم فناوری و نوآوری خواهد بود؛ چراکه امروز دیگر نمی‌توان به روش‌های سنتی مانند دریافت تسهیلات بانکی، نیاز مالی استارتاپ‌ها، شرکت‌های فناور و دانش‌بنیان را تأمین کرد. این جایزه در اولین دوره خود توانست 524 نهاد دولتی و خصوصی فعال در حوزه تأمین مالی فناوری و نوآوری را شناسایی کند. 

هدف سرمایه‌گذاران سهام‌داری دانش‌بنیان‌هاست

سال گذشته شاهد سرمایه‌گذاری خطرپذیر به مبلغ 16 همت بودیم که 70 درصد آن به صورت مستقیم و از طریق سرمایه‌گذاری در شرکت‌های دانش‌بنیان، فناور، استارتاپ در ازای دریافت سهمی از این شرکت‌ها صورت گرفته است. این مسئله نشان می‌دهد اکوسیستم دانش‌بنیان کشور ظرفیت بالایی برای سرمایه‌گذاری داشته و باتوجه‌به تغییرات تکنولوژی، رغبت سرمایه‌گذاران هم برای داشتن سهام چنین شرکت‌هایی بیش از پیش شده است، اما در مقابل سرمایه‌گذاری یک همتی آن هم از طریق تأسیس صندوق‌های جسورانه بورسی، سکو‌های تأمین مالی جمعی و شتاب‌دهنده‌ها تنها سهم 6 درصدی از کل سرمایه‌گذاری این حوزه را برعهده دارند.
به گفته عباسعلی کارشناس، دبیر انجمن صنفی صندوق‌ها و نهاد‌های سرمایه‌گذاری خطرپذیری کشور سال گذشته ۱۱ هزار و ۴۳۶ میلیارد تومان به صورت سرمایه‌گذاری مستقیم انجام شده و معنایش آن است که نهاد‌های مالی در شرکت‌های دانش‌بنیان و نوآور سهام خریداری کرده و در مقابل آن سرمایه تزریق کرده‌اند. هرچند که این اتفاق را باید به فال نیک گرفت، اما در مقابل باید وضعیت سرمایه‌گذاری از طریق شتاب‌دهنده و صندوق‌های جسورانه را هم تقویت کرد؛ چراکه طبیعتاً همه شرکت‌های دانش‌بنیان در حدی بزرگ نخواهند شد که بتوان از طریق خرید سهام در آن‌ها سرمایه‌گذاری کرد.

وضعیت عجیب سرمایه‌گذاری خطرپذیر هوش مصنوعی

بررسی حوزه‌هایی که بیشترین قرارداد سرمایه‌گذاری را داشتند هم حاوی نکات مهمی است. باوجوداینکه رشد تکنولوژی امروز باعث شده تا نرم‌افزار و فناوری اطلاعات و ارتباطات مهم‌ترین حوزه برای ورود سرمایه‌گذاران باشد، اما با نگاهی به قعر جدول باید عنوان کرد هوش مصنوعی و فناوری نانو نتوانسته ویترین جذابی برای سرمایه‌گذاری ارائه دهند؛ این در حالی است که اگر از حالا فکری برای تشویق سرمایه‌گذاران به این دو حوزه به‌ویژه هوش مصنوعی صورت نگیرد، باتوجه‌به تغییرات سریع این حوزه می‌تواند کشور را سال‌ها عقب بیندازد. برای درک بهتر اهمیت هوش مصنوعی کافی است
به این مسئله توجه کنیم که جنسن هوانگ، مدیرعامل انویدیا عنوان کرده تا پایان دهه بین 3 تا 4 تریلیون دلار برای زیرساخت‌های هوش مصنوعی هزینه خواهد شد؛ در چنین شرایطی سهم کمتر از یک درصدی این حوزه از بازار تأمین مالی فناوری و نوآوری کشور نمی‌تواند حرکت قطار هوش مصنوعی ایران را هم‌راستا با تغییرات دنیا کند و قطعاً تداوم این سهم اندک، می‌تواند روز‌های سختی را برای فعالان این حوزه و به صورت کلی هوش مصنوعی ایران به همراه بیاورد. 

به مناطق محروم فرصت دهید 

توزیع قرارداد‌های سرمایه‌گذاری هم نشان می‌دهد که همچنان تمرکز اصلی سرمایه‌گذاران حمایت از چرخه فناوری و نوآوری مستقر در تهران است؛ به‌طوری‌که 65 درصد تعداد قرارداد‌ها در پایتخت متمرکز بوده است. درحالی‌که قطعاً حمایت از اکوسیستم فناوری و نوآوری در مناطق کم‌برخوردار از اهمیت بالاتری برخوردار است، این در حالی است که سهم 3 استان چهارمحال‌وبختیاری، لرستان و کهگیلویه‌وبویراحمد در مجموع 0.73 درصد بوده است. همچنین سهم استان‌های غربی مانند خوزستان، کرمانشاه، کردستان و ایلام هم در مجموع 2.06 درصد بوده است. درحالی‌که تداوم چنین مسیری می‌تواند در آینده نزدیک به مرگ اکوسیستم فناوری و نوآوری در مناطق محروم کشور منجر شود؛ اتفاقی که می‌طلبد متولیان امر فکری اساسی برای تغییر موازنه به نفع مناطق کم‌برخوردار انجام دهند. 

متن کامل گزارش زهرا رمضانی، خبرنگار گروه دانشگاه را در روزنامه فرهیختگان بخوانید