ترامپ در اجلاس شرم‌الشیخ به‌دنبال چیست؟

سید مهدی طالبیپژوهشگر حوزه بین‌الملل

امروز قرار است نشستی بین‌المللی درباره آتش‌بس در غزه در شهر شرم‌الشیخ مصر با حضور رهبران ۲۲ کشور برگزار شود. سخنگوی دفتر ریاست جمهوری مصر اعلام کرده است که دونالد ترامپ رئیس‌جمهوری آمریکا، اجلاس «شرم‌الشیخ» را به همراه «عبدالفتاح السیسی» و با حضور رهبران بیش از ۲۰ کشور جهان رهبری خواهد کرد. 

درحالی‌که اجلاس در مصر برگزار می‌شود و بیانیه مزبور متعلق به نهاد ریاست‌جمهوری این کشور است، به صراحت میزبان و رهبر اصلی رئیس‌جمهور آمریکا معرفی شده است. 
امانوئل مکرون رئیس‌جمهور فرانسه، کی‌یر استارمر نخست‌وزیر انگلیس، جورجیا ملونی نخست‌وزیر ایتالیا، پدرو سانچز نخست‌وزیر اسپانیا و آنتونیو گوترش دبیرکل سازمان ملل دیگر رهبران حاضر در این نشست هستند. 

روز گذشته «باراک راوید»، خبرنگار پایگاه خبری آکسیوس اعلام کرد که برگزار‌کنندگان، ایران را نیز به نشست دعوت کرده‌اند. با این حال پس از آنکه گفته شد ایران در حال بررسی دعوت است، تسنیم به نقل از منابع آگاه گزارش کرد تهران در این نشست مشارکت نمی‌کند. علاوه بر این، حماس که در منازعه غزه یکی از دوطرف اصلی است، گفته در نشست حضور نخواهد داشت. 

ترامپ طی روز‌های گذشته و در بحبوحه اقدامات اولیه برای توقف جنگ در غزه، ادعا کرده بود درباره طرح آتش‌بسی که وی ارائه داده، نشانه‌های مثبتی از ایران دریافت کرده است. رئیس‌جمهور آمریکا مدعی است پروژه‌ای را شروع کرده که به ۳ هزارسال جنگ در غرب آسیا و مناطق مجاور آن پایان می‌دهد. 
فارغ از نادیده گرفتن حقایق تاریخی، ادعای ترامپ درباره نقشش در ایجاد صلح فراگیر در منطقه بدون حضور ایران قابل باور نخواهد بود. 

ترامپ در اجلاس شرم‌الشیخ به دنبال چیست؟ 

رئیس‌جمهور آمریکا اهداف قابل توجهی از مراسم امروز دارد که نیازمند بررسی هستند. 

1- حال که جایزه نوبل به ترامپ نرسید، برگزاری اجلاس مصر برای او اهمیت مضاعفی یافته است. او می‌خواهد با نام پایان‌دهنده به جنگ‌ها شناخته شود. در این صورت او ضمن جبران از دست دادن جایزه نوبل قادر خواهد بود به برگزار‌کنندگان آن تاخته و خود را قربانی بی‌توجهی‌های سیاسی معرفی کند. 

2- ترامپ در دعوت از ولادیمیر پوتین، رئیس‌جمهور روسیه به آلاسکا و سپس فراخواندن همزمان چند تن از رهبران مهم اروپایی به کاخ سفید قصد داشت اینگونه نمایش دهد که جهان را زیر چتر آمریکا آورده و هژمونی واشنگتن تداوم دارد. چین اما با برگزاری رژه‌ای نظامی، تصویر مزبور را در هم شکست تا جایی که در حین این مراسم ترامپ با خشم، روسیه و کره‌شمالی را در کنار چین به توطئه علیه کشورش متهم کرد. حال قرار است در نوبتی جدید، نشست در مصر صحنه نمایشی برای تداوم هژمونی آمریکا بسازد. 

3- توافق آتش‌بس با گروهی بسته شده که قرار بود طی جنگ نابود شود. از این رو صرف همین توافق نشانه‌ای از ناکامی رژیم صهیونی است. آمریکا با برجسته‌سازی نشست مصر در تلاش است از لحاظ رسانه‌ای و قضیه شکوه اجلاس از برداشت‌های ذهنی پیرامون اصل توافق سبقت گرفته و طرف آمریکایی - صهیونی برجسته‌تر دیده شوند. 

4- حمله هوایی رژیم صهیونی به قطر تبعاتی منفی در خصوص روابط آمریکا با دولت‌های منطقه و جهان عرب داشت. حضور مجدد ترامپ در محیط و اجلاسی منطقه‌ای و عربی، تصحیح‌کننده معضل پیش آمده است. توافق بر سر دفاع آمریکا از قطر، عذرخواهی نتانیاهو از مقامات قطری در حین دیدار با ترامپ و ملزم کردن تل‌آویو به پذیرش آتش‌بس بخشی از فرایند اصلاحی مزبور هستند. به نظر می‌رسد علی‌رغم تمام اهمال‌‌کاری‌های دولت‌های منطقه به ویژه دولت‌های عربی حاشیه جنوبی خلیج فارس، ظرفیت بالای منطقه باعث شده حتی نهیب‌ها و تحرکاتی کوچک، آمریکا را به تکاپو وادار کند. همین نهیب‌های ضعیف باعث شده نتانیاهو طی چند هفته دوبار تحقیر شود و در پی اتفاق دوم دولتش در معرض خطر فروپاشی قرار گیرد. 

5- آمریکا به دلیل جنایت‌های جنگ غزه با خدشه حیثیتی و رژیم صهیونی نیز با انزوا روبه‌رو است. این قضایا نیازمند ترمیم است و واشنگتن در جریان آتش‌بس و مراسم آن، درصدد تحققش برآمده است. 

6- ترامپ گوشه چشمی به فعال‌سازی مجدد طرح صلح ابراهیم از خلال آتش‌بس غزه دارد. قطعاً این روند همانند پیش از ۷ اکتبر قابل تحقق نیست تا طی آن رژیم صهیونی با موافقت کشور‌های منطقه قادر به گسترش نظامی و امنیتی در آن‌ها باشد، اما اجزای دیگر آن مانند برقراری روابط سیاسی و اقتصادی ممکن است. استدلال آمریکا اینگونه خواهد بود که تضمین عدم از سرگیری جنگ در غزه، تکمیل روند صلح ابراهیم است تا تل‌آویو با فراغ بال از احساس خطر، آرام گیرد. 

7- ترامپ حال که به درخواست دولت‌های عربی، جنگ غزه را به اتمام رسانده خود شخصاً به منطقه می‌آید تا نرخ اتمام جنگ را تعیین و آن را از منطقه اخذ کند. 

نکات 

در خصوص نشست مصر نکات ذیل قابل توجه‌اند. 

1- شبکه المیادین به نقل از رسانه‌های رژیم صهیونیستی اعلام کرده که این رژیم در نشست شرم‌الشیخ مصر شرکت نمی‌کند. حضور رژیم صهیونی در این نشست در ظاهر نباید مانعی داشته باشد، اما وقوع آن به این معنی است که جنایت‌های رژیم باعث شده تا تل‌آویو دچار انزوای عمیقی شود. حضور بنیامین نتانیاهو، نخست‌وزیر رژیم صهیونی در مصر می‌تواند با فشار بر قاهره برای بازداشت او، احتمال عدم دیدار رهبران غربی با وی و رقم خوردن اتفاقات منفی دیگر همراه شود. 

2- عدم شرکت رژیم صهیونی در این نشست احتمالاً فراتر از خواست تل‌آویو به تصمیم‌گیری دولت‌های اصلی برگزار‌کننده مربوط است. 

3- نشست شرم‌الشیخ در شرایطی برگزار می‌شود که ترامپ طی هفته‌های اخیر اعلام کرد اجازه نخواهد داد رژیم صهیونی کرانه باختری را الحاق کند و سپس عذرخواهی از قطر و پذیرش آتش‌بس را به تل‌آویو تحمیل کرد. این رفتار‌ها مربوط به اصلی‌ترین متحد رژیم صهیونی و نقطه اتکای آن است. این درحالی است که دیگر قدرت‌های غربی همراه با بسیاری از دولت‌های دیگر خواهان پذیرش و اجرای راهکار دو دولتی هستند. مقامات و جامعه صهیونیستی نسبت به چنین رخدادی نگران بوده و از سویی روند نشست شرم‌الشیخ تقویت این روند را نشان می‌دهد.