۴۰ درصد بودجه دانشگاه را غیرشهریه‌ای تأمین می‌کنیم

دو سال پیش زمانی که علیرضا عراقیه سکان ریاست دانشگاه آزاد واحد اسلامشهر را به دست گرفت، این واحد دانشگاهی با چالش‌های متعددی دست‌و‌پنجه نرم می‌کرد؛ از مشکلات مالی و معوقات کارکنان و اعضای هیئت‌علمی گرفته تا زمین‌های کشاورزی بدون سهمیه آب، ساختمان نیمه‌کاره ۵ هزار متری که سال‌ها خاک می‌خورد و سوله‌های متروکه‌ای که در مجتمع پروفسور حسابی بلااستفاده مانده بودند. اما امروز، تنها پس از گذشت کمتر از دو سال، تصویر واحد اسلامشهر دگرگون شده است؛ دانشگاهی که توانسته با تکیه بر ظرفیت‌های صنعتی و کشاورزی، درآمد‌های غیرشهریه‌ای خود را به مسیر پایدار برساند و به یکی از واحد‌های موفق دانشگاه آزاد تبدیل شود. زمین 47 هکتاری این دانشگاه که سال‌ها اجاره داده می‌شد حالا احیا شده و ۱۳ هکتار از آن برداشت شده و پیش‌بینی می‌شود 20 هکتار نیز در اواخر مهرماه برداشت شود. 
افتتاح دانشکده هوش مصنوعی و راه‌اندازی آزمایشگاه‌های اینترنت اشیا و رباتیک، برنامه‌های توسعه‌ای این دانشگاه را وارد مرحله‌ای تازه کرده است؛ مرحله‌ای که قرار است واحد اسلامشهر را در مرز دانش و فناوری قرار دهد. اما همه این‌ها تنها بخشی از مسیر طی‌شده است. عراقیه در گفت‌وگو با «فرهیختگان» از جزئیات این تحولات، موانع پیش رو، سهم ۴۰ درصدی درآمد‌های غیرشهریه‌ای و تصویری که از آینده پنج‌ساله واحد اسلامشهر ترسیم می‌کند سخن گفت که در ادامه از نظر می‌گذرانید. 

شما آبان‌ماه سال 1402 مسئولیت واحد اسلامشهر را پذیرفتید. تقریباً دو سال از آغاز مدیریت شما در این واحد دانشگاهی می‌گذرد. زمانی که این مسئولیت را پذیرفتید واحد اسلامشهر در چه نقطه‌ای بود و الان در چه نقطه‌ای ایستاده است؟ 
پیش از پاسخ باید از همه افراد به‌ویژه رؤسای پیشین واحد که در سال‌های گذشته هر یک به نحوی در رشد این مجموعه علمی سهیم بودند قدردانی کنم. سؤال شما را باید از چند بعد بررسی کرد ابتدا بعد نیروی انسانی دانشگاه و انگیزش اعضای هیئت‌علمی و کارکنان، دوم بعد صنعتی و فعالیت‌های فنی-مهندسی، سوم بعد کشاورزی در عرصه هیئت عامل و چهارم سرمایه اجتماعی یعنی جایگاه و نقش دانشگاه در شهرستان. ما در این چهار بعد حرکت کرده‌ایم. نسبت به سال ۱۴۰۲، علی‌رغم فشار‌های اقتصادی موجود در جامعه، برنامه‌ریزی دقیقی انجام شد. تمامی کارکنان و اعضای هیئت‌علمی در دانشگاه آزاد واحد اسلامشهر که بازخرید یا بازنشسته شده بودند و مطالباتی داشتند، مطالباتشان تسویه شد و دانشگاه این موضوع را مدیریت کرد. همچنین تلاش شد وضعیت اقتصادی همکاران ارتقا یابد و پرداخت مطالبات اعضای هیئت‌علمی و کارکنان در زمینه‌های مختلف مانند پایان‌نامه‌ها، پروژه‌ها، حق‌الزحمه و تدریس انجام شود. به لطف خداوند متعال و تلاش تیمی هیئت‌رئیسه دانشگاه، در این زمینه یعنی مطالبات دانشگاه موفق عمل کرده‌ایم. 
نکته دوم بحث فنی و مهندسی است. یکی از وظایف رؤسای واحد‌های دانشگاهی مولدسازی دانشگاه است. واحد‌های دانشگاه آزاد از امکانات و ظرفیت‌های بالقوه بسیار خوبی برخوردارند و ما به‌عنوان مسئولان واحد‌ها موظفیم این ظرفیت‌ها را فعال کنیم. به‌عنوان نمونه، دانشگاه آزاد واحد اسلامشهر مجتمع پروفسور حسابی را در اختیار دارد. این مجتمع در گذشته دانشجویانی در رشته‌های زمین‌شناسی و برق داشت و به‌مرور تعداد دانشجویان کاهش یافته بود؛ اما سوله‌ها و فضا‌های آموزشی مجتمع که برای تدریس به این دانشجویان بود طی چهار سال بدون استفاده باقی مانده بودند؛ بنابراین در سال ۱۴۰۳ و در راستای تأکید مقام‌معظم‌رهبری بر «سال جهش تولید با مشارکت مردم»، اقدامی که انجام دادیم این بود که افرادی که در زمینه صنعت فعال بودند، دعوت شوند تا سرمایه‌گذاری خود را به دانشگاه بیاورند و با دانشگاه مشارکت فعال داشته باشند. نتیجه این اقدام آن شد در سال 1403 که ۵ هزار و ۴۰۰ متر از فضا‌های دانشگاه آزاد اسلامی اسلامشهر به فضا‌های صنعتی تبدیل شد. این فضا‌ها هم‌اکنون برای دانشجویان به‌عنوان طرح پویش مورداستفاده قرار گرفته و مشغول به کارند و دانشگاه نیز در قالب مشارکت در کسب درآمد‌های غیرشهریه‌ای موفق عمل کرده است، ضمن آنکه زمینه آبادانی مجتمع فنی و مهندسی فراهم شده است. 
این اقدامات در بخش صنعتی دانشگاه قرار می‌گیرد و اگر در این حوزه ارزیابی انجام می‌شد نشان می‌داد که جزء دانشگاه‌هایی بودیم که در جذب مشارکت مردم، توسعه فضای صنعتی و افزایش تولید عملکرد موفقی داشته است. 
در بعد سوم یعنی کشاورزی نیز، باتوجه‌به تأکید استاد شهید دکتر طهرانچی از سال ۱۳۹۷ بر اهمیت امنیت غذایی و ورود اساتید هیئت‌علمی به عرصه کشاورزی به‌جای فعالیت‌های نظری و پژوهشی، دانشگاه به دنبال اخذ مجوز هیئت عاملی کشاورزی بودیم که این مجوز دریافت شد. باتوجه‌به زمین ۴۷ هکتاری که دانشگاه در اختیار داشت و در طول سالیان گذشته اجاره داده می‌شد و بخشی از زمین برای کشت استفاده می‌شد و حدود ۱۲ هکتار آن به دلیل شن‌زار بودن قابل‌کشت نبود پس از اخذ مجوز هیئت عامل، کل این زمین توسط اعضای هیئت‌علمی متشکل از گروه کشاورزی دانشگاه، آماده‌سازی و کشت اولیه انجام شد. 
بااین‌حال، در ادامه با موانعی روبه‌رو شدیم که به‌طور مستقیم و غیرمستقیم اجازه فعالیت کشاورزی در دانشگاه را نمی‌داد. یکی از مهم‌ترین این موانع، نداشتن سهمیه آب برای زمین بود؛ حتی سایر واحد‌های دانشگاه آزاد اسلامی که در عرصه کشاورزی فعالیت داشتند، حضور در واحد اسلامشهر را منوط به تأمین آب می‌دانستند. تلاش‌های فراوانی برای دریافت سهمیه آب انجام شد، اما مسیر انتقال آب به زمین کشاورزی با موانعی مواجه شد. برخی افراد با نفوذ در عرصه کشاورزی از جمله زمین‌داران بزرگ، مانع رسیدن آب به زمین کشاورزی شدند. 
با وجود این موانع، در آبان‌ماه کشت گندم آغاز شد، اما تا دی‌ماه آب به زمین نرسید و تمام تلاش‌ها برای تأمین آب با مشکلات جدی روبه‌رو می‌شد. یکی از موانعی که در مسیر فعالیت‌های کشاورزی دانشگاه با آن روبه‌رو شدیم، عبور آب از زمین‌های مختلف و رسیدن آن به زمین زراعی اسلامشهر بود. یک جوی یو شکل یا کانال به طول حدود دو و نیم‌متری وجود داشت که آب باید از آن عبور می‌کرد و لوله‌های این مسیر به‌طور کامل پوشانده شده بود و اجازه عبور آب داده نمی‌شد. علاوه بر این، جاده مجاور زمین خراب شده و فروکش کرده بود و واحد دانشگاهی درگیر رفع این مشکل شد تا کشاورزان و باغداران منطقه آسیب نبینند. 
با تلاش و پیگیری و با همکاری دهیاری‌ها و تعاونی‌های مسئول کانال آب منطقه، جلساتی برگزار شد و دلایل خود را ارائه کردیم، تلاش زیادی انجام شد و سهمیه آب برای این زمین زراعی برای نخستین‌بار گرفته شد و قرارداد آن نیز منعقد شد. 
با وجود تأخیر، کشت گندم کامل و به لطف خداوند حدود ۲۰۰ تن گندم به سیلو‌های اسلامشهر در بخش امنیت غذایی و امنیت غله (بر اساس مأموریتی که شهید طهرانچی به ما داده بودند) تحویل شد. همچنین ۳۰۰ تن جو برداشت شد. پس از برداشت گندم و جو، ۴۷ هکتار زمین در خرداد سال 1404 برای کشت ذرت آماده شد. تا زمانی که من با شما صحبت می‌کنم، ۱۳ هکتار از این 47 هکتار برداشت شده و بیش از ۴۴۰ تن ذرت در ۲۱ شهریورماه و ۸ هکتار دیگر ۲۸ شهریورماه با ۳۲۰ تن برداشت شده است. 
بخش باقی‌مانده با نوع خاصی از بذر که فراوری‌شده با آخرین یافته‌های علمی کشاورزی توسط همکاران گروه کشاورزی کشت شده و پیش‌بینی می‌شود این 20 هکتار نیز در اواخر مهرماه برداشت شود. بر این اساس، انتظار می‌رود بین ۷۰۰ تا ۸۰۰ تن محصول در مهرماه برداشت شود. با توجه به میزان محصولاتی که دانشگاه آزاد واحد اسلامشهر در سال اول کشت و برداشت کرده است متوجه می‌شوید که دانشگاه نقش پررنگ و مؤثری در حوزه امنیت غذایی ایفا کرده است. سال اول پشت سر گذاشته شد و هیئت عاملی دانشگاه تجارب بسیار خوبی را پیدا کردند و با پشتکار شبانه‌روزی توانستند این موفقیت‌ها را محقق کنند. اگرچه در حال حاضر آیین‌نامه مشخصی برای قدردانی از تلاش‌های شبانه‌روزی این گروه وجود ندارد، اما انتظار می‌رود با تصویب چنین آیین‌نامه‌ای، اقدامات و زحمات آنان به‌طور رسمی مورد تقدیر قرار گیرد. 

در حوزه سرمایه اجتماعی چه کاری انجام داده‌اید؟ 
در بعد سرمایه اجتماعی، دانشگاه تلاش کرده تعاملات خود را با نهاد‌های مختلف شهرستان اسلامشهر تقویت کند. هدف این بوده فعالیت‌های دانشگاه که به نفع کشور و جامعه انجام می‌شود، برای نهاد‌های محلی تبیین شود تا آن‌ها از دور دانشگاه را نگاه نکنند و از نزدیک توانمندی‌ها و واقعیت‌های آن را مشاهده کنند. این اقدامات همچنین به منظور اطلاع‌رسانی به مردم درباره خدمات دانشگاه برای دانشجویان دختر و پسر شهرستان و فرزندان خودشان انجام شده است. ما نیازمند همراهی و حمایت نهاد‌های مختلف بوده و خوشبختانه این اتفاق افتاده و از حمایت نهاد‌های مختلف برخورداریم. یعنی شما اگر امروز به شهرستان اسلامشهر مراجعه کنید، از میدان اصلی شهرستان که میدان نماز است و در خیابان‌های مختلف، بنر‌های بزرگ تبریک شورای اسلامی شهرستان اسلامشهر و شهرداری اسلامشهر نسبت به ارتقای یک درجه رشد تحولی دانشگاه را می‌بینید. در سطح شهر این تبریک‌ها نصب شده است. این یعنی سرمایه اجتماعی؛ یعنی نهاد‌های مختلف دیگر نسبت به این موفقیت دانشگاه افتخار می‌کنند. دانشگاه واحد اسلامشهر در رتبه‌بندی 26‌گانه در سال 1403 رتبه 2 بود، البته ما در سال ۱۴۰۲ رتبه 3 را کسب کردیم و در سال ۱۴۰۴، رتبه یک تحولی را به دست آوردیم. 
در دانشگاه آزاد واحد اسلامشهر، بحث شایسته‌سالاری و توانمندی افراد حرف اول را می‌زند. به‌عنوان نمونه، معاون پژوهش و معاون آموزش هر دو از آقایان، معاون توسعه مدیریت و معاون فرهنگی و دانشجویی نیز از جمع بانوان برهمین اساس انتخاب شدند. در بحث معاونت توسعه، مدیریت که خانم دکتر هوشمند و تیم ایشان حضور دارند، باید گفت با مدیریت مالی صحیح و نگاه تخصصی به مسائل مالی، بازخرید‌ها و بازنشسته‌ها تأمین هزینه شدند و منابع مالی دانشگاه مدیریت شد. همچنین با توانمندی موجود، منابع مالی خود واحد دانشگاهی را مدیریت کرده‌ایم. تا الان که من در خدمت شما صحبت می‌کنم، دانشگاه آزاد اسلامشهر تاب‌آوری از سازمان مرکزی دانشگاه دریافت نکرده و مسائل مالی خود را مدیریت می‌کند. به این دلیل که هم در بخش کشاورزی هم در بخش صنعت و همچنین در قالب طرح‌های پژوهشی درآمد‌های غیرشهریه‌ای کسب می‌کنیم. 
نکته‌ای که از همه این‌ها مهم‌تر می‌دانم، نقش رئیس واحد دانشگاهی به عوان کسی است که باید بتواند در کنار کارمندان و اعضای هیئت علمی فضایی مطلوب از نظر بهداشت روانی فراهم کند. به لطف خدا در دانشگاه آزاد واحد اسلامشهر چنین فضایی وجود دارد. تلاش من این بوده است که قدردان انگیزه کارمندان و اعضای هیئت علمی باشم، رابطه خود را با آن‌ها تقویت کنم، در کنارشان باشم و ارتباط مستمر داشته باشم. در واحد اسلامشهر بحث رئیس مافوقی مطرح نیست، بلکه رئیس واحد دانشگاهی وظیفه خود می‌داند که موانع را بردارد، مسیر‌ها را تسهیل کند و خدمت‌گزار واقعی باشد؛ چه برای دانشجو، چه برای عضو هیئت علمی و چه برای کارمند. از این رو، در زمینه انگیزه نیروی انسانی نیز دانشگاه در مسیر رشد و حرکت رو به جلو قرار دارد. 

چه تعداد دانشجو در واحد اسلامشهر مشغول به تحصیلند؟ 
واحد اسلامشهر دارای ۲۲ هزار نفر دانشجو است و البته از محدودیت شدید فضای آموزشی رنج می‌برد و نیاز به کمک جدی سازمان مرکزی دانشگاه آزاد داریم تا با توجه به جذب دانشجوی بالا و موقعیت خوب دانشگاه، فضای آموزشی خود را گسترش دهیم. 
اسلامشهر دومین شهرستان بزرگ استان تهران است؛ بعد از شهرری و با جمعیتی حدود ۷۵۰ هزار نفر روی کاغذ و در واقع نزدیک به یک میلیون نفر که در رفت‌و‌آمدند. ساختمانی در دانشگاه آزاد اسلامشهر داریم که به وسعت ۵۰۰۰ متر مربع در سایت اصلی دانشگاه وجود دارد که تقریباً ۹ سال متوقف بوده است. از سال ۱۴۰۲ تا الان فعالیت این ساختمان آغاز شد. 
ما برای استحکام نما، نصب پنجره‌ها و شیشه‌های ساختمان اقدامات لازم را انجام دادیم که کار‌ها نیمه‌کاره مانده بود و اکنون به مرحله تأسیسات برقی و مکانیکی رسیده و اکنون مدتی است که در انتظار مجوز‌های سازمان مرکزی دانشگاه هستیم. تا آنجایی که شهرستان و همچنین خیرین شهرستان باید کمک می‌کردند این ساختمان با این حمایت‌ها حرکت و رشد بسیار خوبی داشت. 
دانشگاه فاصله ۳۰۰ متری با ایستگاه مترو دارد که تا زمستان ۱۴۰۴ افتتاح خواهد شد و ما می‌توانیم جذب دانشجوی بالاتری داشته باشیم. 
دانشجویان واحد در مسابقات فرهنگی نیز موفقیت عمل کردند. به طور مثال در جشنواره رشد که چندی پیش در اصفهان برگزار شد استان تهران رتبه دوم را به دست آورد و مجموعاً ۱۴ رتبه فرهنگی کسب کرد که از این ۱۴ رتبه، ۸ رتبه آن برای دانشگاه آزاد اسلامی واحد اسلامشهر بوده است. در مسابقات ورزشی نیز دانشگاه جز واحد‌های موفق است؛ به‌ویژه در مسابقات کشتی که رتبه دوم جشنواره دانشجویان را در دانشگاه آزاد اسلامی واحد اسلامشهر کسب کرده‌ایم. همچنین مرکز رشد دانشگاه ما اکنون رتبه یک را کسب کرده است. 

یکی از طرح‌هایی که شهید طهرانچی پایه‌گذار آن بود طرح عرصه و پایه است. بسیاری از واحد‌ها به این سمت حرکت کردند؛ نگاه شما به این طرح چگونه است و واحد اسلامشهر چقدر در این حوزه ورود کرده است؟ 
سؤال بسیار خوبی است. ما در زمینه‌های مختلف تلاش کرده‌ایم تا حوزه نظری و عملی را با هم ترکیب کنیم. دانشکده تعلیم و تربیت اسلامی واحد ما در کنار مدارس ابتدایی، متوسطه اول و متوسطه دوم فعالیت خود را آغاز کرده است؛ این اقدام در تابستان امسال عملی شد و دانشجویان این دانشکده در کنار عرصه که همان مدارس هستند فعالیت خود را آغاز کردند. دانشجویان رشته‌های صنعت، ساختمان و عمران نیز از ساختمان ۵ هزار متری که در داخل دانشگاه در حال ساخت است، از این ساختمان به عنوان عرصه آموزشی بهره‌مند می‌شوند. زمین کشاورزی ۴۷ هکتاری نیز به‌طور مستمر به عنوان عرصه فعالیت‌های اساتید و دانشجویان رشته کشاورزی اختصاص یافته است. در بخش صنعتی، ۵ هزار و۴۰۰ متر از فضای دانشگاه در داخل پارک فناوری به تولید سه محصول اختصاص یافته است؛ اول تولید لامپ‌های های‌تک کم‌مصرف آسانسور و سنسور‌های تجهیزات پزشکی برای دانشجویان فنی و مهندسی، دوم تولید کمپرسور‌های تحت فشار برای نیروگاه‌های برق مرتبط با رشته‌های تخصصی و سوم کارخانه پروفیل‌سازی آلومینیوم برای در و پنجره. دانشجویان در قالب طرح پویش در این سه بخش صنعتی در پارک فناوری (شعبه‌ای از پارک استان تهران) فعالیت می‌کنند. به این ترتیب، دانشجویان فنی و مهندسی ما در کنار این فضا‌های صنعتی در مجتمع پرفسور حسابی که در پارک علم و فناوری است، دانشجویان کشاورزی در زمین ۴۷ هکتاری و دانشجویان دانشکده تعلیم و تربیت اسلامی در کنار مدارس، فعالیت آموزشی و عملی خود را آغاز کرده‌اند. 

گفتگو کامل را در روزنامه فرهیختگان بخوانید.