آتش‌بس ترامپ به دنبال چه اهدافی است؟

سید مهدی طالبیپژوهشگر حوزه بین‌الملل

 اتحاد دونالد ترامپ، رئیس‌جمهور آمریکا و بنیامین نتانیاهو، نخست‌وزیر رژیم صهیونی به عنوان یکی از شوم‌ترین اتفاقات در تاریخ ثبت خواهد شد؛ همانند اتحاد شوم آدولف هیتلر، رهبر آلمان با بنیتو موسولینی همتای ایتالیایی‌اش. 

نتانیاهو در حاشیه اجلاس سران در مجمع عمومی سازمان ملل به واشنگتن سفر کرد تا با ترامپ در کاخ سفید دیدار کند و دور جدیدی از توطئه‌ها آغاز شوند. ترامپ در جریان این سفر از طرحی برای توقف جنگ در غزه رونمایی کرد که تقریباً تفاوت خاصی با طرح‌های قبلی و انتظاری که از آمریکا می‌رفت ندارد. در این طرح برافتادن حکومت حماس در غزه، باقی ماندن رژیم صهیونی در آن و افتادن هزینه‌های حکومتی و نظامی برگردن طرف‌های بین‌المللی به ویژه دولت‌های عربی پیش‌بینی شده است. 

نکات
زوایای مهم دیدار سران آمریکا و رژیم صهیونی و طرح ترامپ در ادامه مورد بررسی قرار گرفته است. 

1- خارج کردن رژیم صهیونی از انزوا 

مدت کوتاهی قبل از دیدار در کاخ سفید، یکی از بزرگ‌ترین صحنه‌های انزوای سیاسی رژیم صهیونی در تاریخ ثبت شده بود. خروج هیئت‌های دیپلماتیک کشور‌ها از صحن مجمع عمومی در حین سخنرانی نتانیاهو در اعتراض به جنایت‌های او در غزه، برجسته‌ترین جلوه انزوای رخ داده بود؛ اما تنها مورد به‌شمار نمی‌رفت؛ سایه تهدید اخراج از اتحادیه فوتبال اروپا موسوم به یوفا و اخراج تیم دوچرخه‌سواری رژیم صهیونی از مسابقات ایتالیا، جلوه‌های ورزشی انزوا به حساب می‌آیند. 

همچنین حرکت هماهنگ ۱۴۰ کشور یا دوسوم دولت‌های جهان برای ایجاد شرایط تأسیس کشور فلسطینی که هم‌زمان با نشست سران در مجمع عمومی صورت گرفت، فشار زیادی به صهیونیست‌ها و آمریکا وارد کرد. مقامات دولت ترامپ، دولت‌های حاضر در این حرکت را تهدید کرده و به طور علنی و متعدد ناخشنودی خود از این حرکت را اعلام کردند؛ اما این مسائل باعث تغییر رفتار اکثریت کشور‌های جهان نشد تا تل‌آویو در انزوای عمیقش واشنگتن را هم شریک سازد. ترامپ در جریان دیدار با نتانیاهو کوشید تا انزوای رژیم صهیونی را کاهش دهد. طرح آتش‌بس در غزه نیز بر همین اساس مطرح شد تا با پایان دادن به درگیری‌ها از روند فزاینده انزوای رژیم صهیونی جلوگیری کند. 

2- تقویت وجهۀ نتانیاهو

تقویت وجهه شخص نتانیاهو برای ترامپ اهمیت دارد. این مسئله زمانی به طور کامل آشکار شد که رئیس‌جمهور آمریکا دستگاه قضایی رژیم صهیونی را به دلیل بررسی پرونده‌های فساد نخست‌وزیر، تهدید کرد. سفیر دولت ترامپ در سرزمین‌های اشغالی با رایزنی‌هایی که با احزاب درحال خروج از ائتلاف دولتی انجام داد، قسمت دیگری از عمق اهمیت نتانیاهو برای ترامپ را نشان داد. 

ترامپ که در گذشته نتانیاهو را رهبری جنگی توصیف کرده بود، بار دیگر این ادعا را تکرار کرد. اهمیت بالای نتانیاهو برای ترامپ احتمالاً ریشه در حمایت عمومی او از جریانات راست افراطی و یا احزاب نزدیک به آن‌ها، در درون مجموعه غرب دارد. 

گرچه در درون جامعه صهیونی حزب لیکود به تندروی احزاب وابسته به بن‌گویر و اسموتریچ نیست و حزبی راست‌گرا شناخته می‌شود، اما این توصیف مربوط به همان جامعه است. حزب لیکود با رهبری نتانیاهو در قیاس با جوامع غربی، راست افراطی به شمار می‌رود. از سوی دیگر ترامپ خواهان تحرکات نظامی و امنیتی شوک‌آور است که در صورت تداوم ریاست نتانیاهو بر رژیم صهیونی می‌تواند به سهولت این اقدامات را از مسیر تل‌آویو انجام دهد‌. 

3- زدودن آثار حمله به قطر

حمله رژیم صهیونی به قطر دلایل خاصی داشت. تقارن این حمله با نزدیکی زمان حرکت مشترک اروپایی -عربی برای به رسمیت شناختن فلسطین این احتمال را به وجود آورد که تل‌آویو با حمایت واشنگتن در حمله به مرکز منافع مشترک اروپا و جامعه عربی، درپی ارعاب آن‌هاست. 

واکنش منفی و موج محکومیت‌های جهانی و به طور خاص در غرب و منطقه، به رژیم صهیونی فهماند گرچه ارعاب صورت گرفته اما نتایج عمده و فوری نخواهد داشت. تنها در یک پیامد عربستان سعودی پیمانی دفاعی با پاکستان به عنوان متحد چین و دارنده سلاح هسته‌ای به امضا رساند. ترامپ با مشاهده پیامد‌ها درصدد برآمد تا جوانب منفی را مدیریت کند. برگزاری جلسه با سران چند کشور اسلامی با حضور مقامات قطر، عربستان، ترکیه و پاکستان و سپس ملزم کردن نتانیاهو به عذرخواهی از قطر در تماس تلفنی با سران دوحه، پیامد‌های سنگین اشتباه تل‌آویو را نشان می‌دهد.

به‌تدریج ادراک منطقه و جهان از جنگ در غزه تغییر کرده و بسیاری فهمیده‌اند، هدف نه تنها این باریکه بلکه اهداف بزرگ‌تر و دورتر است. ترامپ برای آنکه از روند شکل گرفته جلوگیری کند درصدد برآمده به دولت‌ها اطمینان دهد، جنگ در غزه چنین هدفی نداشته و در شرف توقف است. 

4- کاهش فرسایش صهیونیست‌ها

طبق آمار‌های جدید یک‌سوم همسران نیرو‌های نظامی ذخیره رژیم صهیونی به دلیل شرکت آن‌ها در جنگ و دوری از خانواده، به طلاق فکر کرده‌اند. تشدید بحث‌ها بر سر سربازگیری از قشر مذهبی حریدی باعث خروج آن‌ها از ائتلاف دولتی شده و احتمال دارد فشار بیشتر به آن‌ها با واکنش‌های شدیدتر روبه‌رو شود. جامعه صهیونیست‌ها کشش ادامه جنگ فرسایشی غزه را ندارد و برای حفظ رژیم و دولت نتانیاهو، ترامپ تصمیم به تغییر در صحنه جنگ گرفته است. 

5- ذخیره‌سازی توان برای تهاجم به اهداف دیگر 

نتانیاهو و مقامات آمریکایی با تهدیدهای عیان و نهان کشور‌های منطقه از نیات خود برای توسعه جنگ پرده برداشته‌اند. نتانیاهو در سخنرانی خود در مجمع عمومی سازمان ملل عراق را به عملیات نظامی تهدید کرد و از سوی دیگر دولت آمریکا نیز ضمن تهدید گروه‌های مقاومت عراقی و دولت، با همکاری برخی جریانات داخلی این کشور درپی تغییر نظام سیاسی است. 
علاوه بر عراق برخی کشور‌های دیگر مانند لبنان و یمن نیز هدف‌ هستند.

صهیونیست‌ها پیش از این تهدیدهایی علیه کشور‌های آفریقایی حاضر در مسیر تدارکاتی تقویت مقاومت در منطقه شام انجام داده بودند که اجرایی ساختن آن‌ها هم محتمل است. نزدیکی مجدد سودان به محور مقاومت و احتمال فعالیت هم‌زمان در شرق و غرب دریای سرخ، این احتمال را پررنگ کرده که صهیونیست‌ها به سودان و یا یمن حمله خواهند کرد تا از روند تحکیم کمربند متصل مقاومت در این منطقه جلوگیری کنند. هردو کشور یمن و سودان مشکلات مشابهی دارند. دولت‌های مرکزی یمن و سودان بر تمام کشور تسلط ندارند؛ اما درحال حاضر مخالفان در یمن خاموش بوده اما در سودان به رهبری «محمد حمدان دقلو» فرمانده نیرو‌های قبایلی موسوم به «واکنش سریع» فعال هستند. 

این احتمال می‌رود که صهیونیست‌ها با حملات دقیق به سودان و ترور رهبران سیاسی و نظامی‌اش، به همراه هدف قرار دادن برخی پایگاه‌های نظامی مهم، راه را برای تهاجم دقلو هموار سازند تا این‌بار واقعه سوریه و سقوط اسد، در سودان تکرار شود. از نگاه صهیونیست‌ها احتمال موفقیت این طرح در سودان با توجه به شرایط، بالا بوده و با فتح کشوری وسیع و مهم در جهان اسلام، اقدامی نمادین برای اعلام پیروزی صورت می‌گیرد. سودان که پیش از تجزیه بزرگ‌ترین کشور مسلمان بود در خطر تجزیه مجدد و یا سقوط پایتخت قرار دارد و همواره هدف مهمی برای رژیم صهیونی بوده است. در جریان ترور شهید فوأد شکر، فرمانده کل نظامی مقاومت لبنان و شهید اسماعیل هنیه، رئیس دفتر سیاسی حماس، عملیاتی تقریباً هم‌زمان برای ترور «عبدالفتاح البرهان» رئیس شورای سیاسی سودان انجام شد که ناموفق بود. 

6- بازگشت به تنظیمات صلح ابراهیم

در پیمان صلح ابراهیم و روند‌های آن، تعدادی از دولت‌های مهم جهان عرب برای سرکوب مقاومت در منطقه ازجمله فلسطین با رژیم صهیونی همکاری می‌کردند. عملیات ۷ اکتبر این روند را متوقف کرد و سپس با اعلام رؤیای ادعایی «اسرائیل بزرگ» و حمله به دوحه، معکوس شد. طرحی که ترامپ برای توقف جنگ در غزه اعلام کرده مطابق خواست‌های مشترک رژیم صهیونی و دولت‌های عربی است که در آن نابودی مقاومت پیش‌بینی شده است.