شهدای جنگ ۱۲ روزه، رزمندگان دفاع مقدس

علی ملکیخبرنگار

چهل‌وپنج سال پیش وقتی صدام با حمایت قدرت‌های جهانی به خاک ایران تجاوز کرد جوانانی چون حسین سلامی، امیرعلی حاجی‌زاده، محمد باقری، غلامعلی رشید، محمدمهدی طهرانچی و بسیاری دیگر با دست‌های خالی اما دل‌هایی لبریز از ایمان، سینه سپر کردند و حماسه‌ جاویدان دفاع مقدس را رقم زدند. آنان در نوجوانی و جوانی در زیر باران گلوله و آتش دشمن بعثی ایستادند و هرگز از شهادت نترسیدند؛ آرزویی که از همان روز‌های نخستین در دلشان بود. 
این رزمندگان دیروز که از دل خاکریز‌های خرمشهر و هویزه قد کشیدند، در خرداد ۱۴۰۴ در حملات رژیم صهیونیستی به تهران، سرانجام به آرزوی دیرینه خود رسیدند و در لباس فرماندهان بزرگ ارتش اسلام، پرچم شهادت را بر دوش گرفتند. شهادت آنان برای ملت ایران تلخ بود، اما برای خودشان تحقق وعده‌ الهی و پایان راهی بود که از اولین روز‌های تجاوز بعثی آغاز کرده بودند. 
امروز در آستانه‌ هفته دفاع مقدس، باید بیش از همیشه یاد کنیم از مردانی که زیست و زمانه‌شان در راه خدمت به وطن گذشت و درنهایت حتی از بخشیدن جانشان در این مسیر کوتاهی نکردند. از عملیات بیت‌المقدس تا وعده صادق، این مردان با شجاعت و ایمان دشمن را به زانو درآوردند و با خون خود اثبات کردند که تا زنده‌اند، رزمنده‌اند. 

حسین سلامی؛ ستاره غرب

سردار شهید حسین سلامی متولد ۱۳۳۹ در گلپایگان، از همان آغاز جنگ تحمیلی در سال ۱۳۵۹ با وجود تحصیل در دانشگاه علم و صنعت و قرارگیری در رده نخبگان کشور، به جبهه‌ها شتافت و به عضویت سپاه پاسداران درآمد. او ابتدا در کردستان و سپس در جبهه‌های جنوب غرب کشور حضور یافت و در سن ۲۰ سالگی با شجاعت در عملیات‌های مختلف شرکت کرد. سلامی در یگان‌های رزمی لشکر ۲۵ کربلا و لشکر ۱۴ امام حسین(ع) نقش‌آفرینی کرد و در قرارگاه دریایی نوح مسئولیت‌های کلیدی بر عهده گرفت. شجاعت و مهارت او در عملیات‌هایی مانند بیت‌المقدس و آزادسازی خرمشهر برجسته بود، جایی که با هدایت نیرو‌های رزمی، دشمن بعثی را عقب راند. پس از جنگ، او به ارتقای علمی و نظامی خود پرداخت و در سال ۱۳۷۱ فرماندهی دوره عالی جنگ را بر عهده گرفت. سلامی با تأسیس دوره عالی فرماندهی جنگ (دافوس) در سپاه، به تربیت نسل جدیدی از فرماندهان کمک کرد. حضورش در معاونت عملیات ستاد مشترک سپاه (۱۳84-۱۳76) نیز به تقویت توان دفاعی کشور انجامید. تعهد، دانش و شجاعت او، وی را به یکی از ستون‌های دفاع مقدس و نماد ایثار تبدیل کرد. سردار سلامی در مقام فرمانده کل سپاه، عملیات‌های وعده صادق یک و دو را هدایت کرد و در ۲۳ خرداد ۱۴۰۴ در حمله صهیونیستی به شهادت رسید. 

محمدمهدی طهرانچی؛ رزمنده 17 ساله

 سردار شهید محمدمهدی طهرانچی، دانشمند هسته‌ای و رئیس دانشگاه آزاد اسلامی، در سال ۱۳۵۹ در ۱۷ سالگی به عنوان داوطلب بسیجی به جبهه‌های دفاع مقدس پیوست. شهید طهرانچی با اشاره به اینکه هنوز صحنه‌های عجیب و غریبی از آن شب‌ها در خاطرش هست، گفت: «یک جوان یزدی یک پایش قطع شده بود و بچه‌ها را به فاطمه زهرا(س) قسم می‌داد که کم نیاورند. گذشت و من دیدم که گردان بعدی نیامد. با خودم گفتم بچه‌ها دارند می‌جنگند و به ذهنم رسید که گردان پشتیبان گم شده. برگشتم دیدم بله گردان گم شده. گردان را به خط رساندم.»طهرانچی درباره اتفاقات شب سوم عملیات و ماجرای جانباز شدنش گفت: «شب سوم دوباره من برای گردان خط‌شکن انتخاب شدم. یک خاکریزی بود که در این خاکریز یک تانک تیر مستقیم می‌زد. من پاورچین آمدم جدا بشوم که یکی از بچه‌ها را با خودم ببرم تا از یک زاویه این را بزنیم، یک دفعه دیدم سرم گرم شد، یک تیر مستقیم خورد به سرم و کلاه هم نداشتم. یک دفعه چشمم را باز کردم، دیدم یک پسر اصفهانی می‌گوید اخوی، وخی، عقب‌نشینی شده، می‌توانی راه بیای بیا وگرنه می‌آیند و تیر خلاصی می‌زنند... من هنوز بدنم لمس نشده بود... بعداً در بیمارستان فهمیدم یک طرف بدنم لمس شده. بلند شدم و دیدم می‌توانم راه بروم، بچه‌ها را دیدم و با کمکشان حرکت کردم. وسط راه، متقی آمبولانس آورد و سوار شدیم و آمدیم اهواز.»محمدمهدی طهرانچی در ساعات آغازین حمله رژیم صهیونیستی به تهران به همراه همسرش در منزل به شهادت رسید.

حاجی‌زاده؛ نقطه‌زن حتی در جنگ 8 ساله

سردار شهید امیرعلی حاجی‌زاده متولد ۱۳۴۰ در تهران، از ۱۳۵۹ به سپاه پیوست و به‌عنوان تک‌تیرانداز در عملیات‌های والفجر۸، کربلای۴ و ۵ در جبهه‌های جنوب حضور یافت. او با شجاعت در برابر تهاجم بعثی‌ها ایستاد و نقش کلیدی در خنثی‌سازی حملات دشمن ایفا کرد. در سال ۱۳۶۳، فرماندهی موشکی را در پایگاه شهید منتظری بنیان گذاشت و زیرساخت‌های توان موشکی ایران را توسعه داد. به‌عنوان فرمانده مهندسی رزمی نیروی هوایی سپاه، تجهیزات پدافندی را تقویت کرد و در دفاع هوایی علیه بمباران‌های عراق، سیستم‌های دفاعی را ارتقا داد. پس از جنگ در سمت فرمانده پدافند هوایی (۱۳۸۵-۱۳۸۸)، توان دفاعی کشور را بهبود بخشید. نوآوری‌های او در فناوری موشکی، ایران را به قدرتی منطقه‌ای تبدیل کرد و میراثی از اقتدار بر جای گذاشت. تعهد و تخصص او الهام‌بخش نسل‌های بعدی شد و دفاع مقدس را به نمادی از مقاومت تبدیل کرد. حاجی‌زاده فرمانده حمله موشکی به اسرائیل در جریان عملیات‌های وعده صادق۱ و وعده صادق۲ بود. او در ۲۳ خرداد ۱۴۰۴، در جلسه فرماندهان هوافضا، هدف حمله هوایی قرار گرفت. 

محمد باقری؛ معمار اطلاعات و عملیات

سردار شهید محمد باقری متولد ۱۳۳۹ در تهران، از تابستان ۱۳۵۹ به سپاه پاسداران پیوست و در کنار برادرش، حسن باقری، در جبهه‌های کردستان و خوزستان حضور یافت. او در عملیات‌های مهمی مانند بیت‌المقدس، والفجر۸ و کربلای۵، به‌عنوان مسئول اطلاعات و عملیات در لشکر‌ها و قرارگاه‌های خاتم‌الانبیا و کربلا، استراتژی‌های دفاعی را طراحی کرد. با تحلیل دقیق تحرکات دشمن، نقشه‌های ارتش بعث را خنثی نمود و به آزادسازی مناطق اشغالی ازجمله خرمشهر، کمک شایانی کرد. جانبازی او در جبهه‌ها نشان‌دهنده حضور فعالش در خطوط مقدم بود. پس از جنگ با تحصیل در رشته جغرافیای سیاسی تا مقطع دکتری در دانشگاه تربیت مدرس، به‌عنوان عضو هیئت علمی دانشگاه عالی دفاع ملی به تدریس پرداخت. او از بنیان‌گذاران انجمن ژئوپلیتیک ایران بود و با انتشار مقالات تخصصی، دانش دفاعی کشور را ارتقا داد. باقری با تلفیق تجربه میدانی و دانش نظری، ساختار‌های اطلاعاتی و نظامی را بازسازی و دکترین امنیتی ایران را تقویت کرد. رئیس ستاد کل نیرو‌های مسلح در ۲۳ خرداد ۱۴۰۴ در حمله هوایی صهیونیستی به مقر فرماندهی به شهادت رسید. 

غلامعلی رشید؛ کابوس بعث

سردار شهید غلامعلی رشید متولد ۱۳۳۲ در دزفول، از ۱۳۵۹ با پیوستن به سپاه پاسداران در جبهه‌های جنگ تحمیلی حضور یافت. او در عملیات‌هایی مانند ثامن‌الائمه، طریق‌القدس، فتح‌المبین و بیت‌المقدس، به‌عنوان فرمانده قرارگاه فتح و معاون عملیات قرارگاه خاتم‌الانبیا، نقش محوری داشت. رشید در آزادسازی خرمشهر و بستان، با طراحی دقیق و هماهنگی با حسن باقری و محسن رضایی، دشمن بعثی را عقب راند. از ۱۳۶۰ به‌عنوان جانشین ستاد عملیات جنوب و سپس مسئول آن، عملیات‌های محدود را هدایت کرد و با تشکیل یگان‌هایی مانند تیپ۲۵ کربلا و ۱۴ امام حسین، ساختار رزمی سپاه را تقویت نمود. او در عملیات‌های والفجر۸ و کربلای۵، با تحلیل استراتژیک، پیروزی‌های بزرگی رقم زد. پس از جنگ به‌عنوان معاون عملیات ستاد مشترک سپاه (۱۳۶8-۱۳۶5) و معاون اطلاعات و عملیات ستاد کل نیرو‌های مسلح (۱۳۶۸-۱۳۷۸)، دکترین دفاعی کشور را بازسازی کرد. رشید با تحصیل در مقطع دکتری جغرافیای سیاسی در دانشگاه تربیت مدرس، پایان‌نامه‌ای با عنوان «نقش عوامل ژئوپلیتیک در تدوین راهبرد دفاعی» ارائه کرد. او در این پژوهش، عوامل ژئوپلیتیکی مانند آب‌های آزاد، مرز‌ها و توپوگرافی را بررسی و مدلی برای تدوین استراتژی دفاعی ایران ارائه کرد. سردار رشید فرمانده قرارگاه خاتم‌الانبیا در ۲۳ خرداد ۱۴۰۴، در حمله موشکی اسرائیل به منزلش به شهادت رسید. 

غلامرضا محرابی؛ استراتژیست عملیات‌ها

سردار شهید غلامرضا محرابی متولد ۱۳۴۰ در رامهرمز، از سال ۱۳۵۹ به سپاه پاسداران پیوست و در جبهه‌های جنگ تحمیلی حضوری فعال داشت. او به‌عنوان معاون اطلاعات عملیاتی در قرارگاه‌های کربلا، بدر و نجف، نقش کلیدی در تحلیل‌های اطلاعاتی و طراحی عملیات ایفا کرد. محرابی فرماندهی تیپ۱۶ امام حسن عسکری(ع) و مسئولیت اطلاعات تیپ۴۳ بیت‌المقدس را بر عهده گرفت و با بهره‌گیری از مدل‌های مدرن تحلیل جنگ، مانند ارزیابی چندبعدی اطلاعات رزمی و تحلیل لحظه‌ای دشمن، پیروزی‌های بزرگی رقم زد. در عملیات والفجر۸، با تلفیق داده‌های جزر و مد، تحلیل آماری و منابع اطلاعاتی متنوع، موفق‌ترین عملیات آبی-خاکی جنگ را هدایت کرد. او دو نشان فتح از فرمانده معظم کل قوا دریافت کرد و با تأکید بر «سطح عملیات» میان تاکتیک و استراتژی، دانش نظامی ایران را تحول بخشید. پس از جنگ به‌عنوان رئیس اداره اطلاعات ستاد مشترک سپاه و فرمانده دانشکده دوره عالی سپاه، ساختار‌های اطلاعاتی را تقویت کرد. محرابی با ترکیب ایمان، دانش و جهاد، امنیت ملی را بر پایه اندیشه استوار کرد. در بامداد ۲۳ خرداد ۱۴۰۴، سردار محرابی، معاون اطلاعات ستاد کل در حمله هوایی رژیم صهیونیستی به تهران، همراه سردار ربانی به شهادت رسید.

مهدی ربانی؛ مقوم توان رزمی

سردار شهید مهدی ربانی، از رزمندگان اولیه جنگ تحمیلی، فعالیت نظامی خود را در سپاه پاسداران آغاز کرد و در عملیات‌های کلیدی مانند بیت‌المقدس و والفجر ۸ حضور یافت. او در جبهه‌های جنوب، با شجاعت در خطوط مقدم، نقش مهمی در آزادسازی مناطق اشغالی ایفا کرد. ربانی به‌عنوان جانشین قرارگاه ثارالله (۱۳۸۴-۱۳۹۱)، معاون عملیات سپاه (۱۳۹5-۱۳۹0) و معاون عملیات ستاد کل نیرو‌های مسلح (از ۱۳۹۵)، ساختار‌های عملیاتی را بازسازی کرد. در دفاع مقدس با هدایت عملیات‌های پیچیده و هماهنگی یگان‌ها، به تقویت توان رزمی سپاه کمک کرد. پس از جنگ در دیپلماسی دفاعی فعال بود و در اجلاس‌های بین‌المللی مانند اجلاس امنیت روسیه (۱۴۰۰)، نقش راهبردی داشت. ربانی با تجربه میدانی و تعهد، به تدوین دکترین‌های عملیاتی پرداخت و یادگار حماسه آزادسازی خرمشهر شد. شجاعت و تخصص او، دفاع مقدس را به الگویی برای مقاومت تبدیل کرد و میراثی از انسجام نظامی بر جای گذاشت. سردار ربانی، معاون عملیات ستاد کل در حمله هوایی رژیم صهیونیستی به تهران به شهادت رسید. 

محمد کاظمی؛ فرمانده عملیات‌های پنهان

 سردار شهید محمد کاظمی متولد ۱۳۴۰ در روستای افین شهرستان زیرکوه خراسان جنوبی، از ابتدای انقلاب به سپاه پاسداران پیوست و در دهه ۶۰  فعالیت‌های خود را در رده‌های پایین اطلاعاتی-امنیتی آغاز کرد. در دوران ۸ ساله دفاع مقدس، در اداره اطلاعات سپاه نقش کلیدی ایفا کرد و به مقابله با نفوذ‌های امنیتی دشمن بعثی پرداخت. کاظمی با تمرکز بر عملیات‌های اطلاعاتی پنهان، به خنثی‌سازی توطئه‌های داخلی و خارجی کمک و ساختار‌های حفاظتی سپاه را تقویت کرد. این فعالیت‌ها که در سکوت کامل انجام شد، به حفظ امنیت داخلی نیرو‌ها و جلوگیری از جاسوسی در خطوط مقدم یاری رساند. پس از جنگ، از اواخر دهه ۱۳۸۰ به ریاست سازمان حفاظت اطلاعات سپاه منصوب شد و بیش از ۲۰ سال در این سمت، بدون هیچ سخنرانی یا مصاحبه‌ای، به بازسازی دکترین امنیتی پرداخت. شجاعت و تعهد او در عرصه اطلاعاتی، دفاع مقدس را به نمادی از هوشیاری و مقاومت تبدیل کرد و میراثی از امنیت پایدار بر جای گذاشت. سردار کاظمی، رئیس سازمان اطلاعات سپاه، در ۲۵ خرداد ۱۴۰۴، در حمله موشکی اسرائیل به شهادت رسید. 

حسن محقق؛ راوی جنگ

سردار شهید محمدحسن محقق متولد ۱۳۴۲ در تهران، از نوجوانی فعالیت سیاسی علیه رژیم پهلوی را آغاز کرد و در سال ۱۳۵۷ توسط ساواک بازداشت شد. با شروع جنگ تحمیلی در ۱۳۵۹، به جبهه‌ها شتافت و در عملیات‌های والفجر۸ و کربلای۵، به‌عنوان فرمانده گردان حبیب‌بن‌مظاهر لشکر۲۷ محمدرسول‌الله، نقش‌آفرینی کرد. او در کربلای۵، با هدایت گردان در شب دوم عملیات، خط دشمن را شکست و از آب عبور کرد. در والفجر۸، به شدت مجروح شد و یک پایش را از دست داد. امدادگران او را شهید فرض کردند، اما با احیای قلبی در بیمارستان صحرایی امام حسین (ع)، به زندگی بازگشت. از ۱۳۶۷ تا ۱۳۶۹، فرمانده تیپ در خط پدافندی پاسگاه زید شد. محققی با شجاعت و تدبیر، به آزادسازی مناطق اشغالی کمک کرد و با نگارش کتاب «اسرار مکتوم»، تاریخ شفاهی جنگ را ثبت کرد. در ۲۵ خرداد ۱۴۰۴، سردار محقق، جانشین سازمان اطلاعات سپاه نیز همراه با محمد کاظمی و محسن باقری به شهادت رسید. 

حاج‌یونس؛ سرباز 13 ساله

سردار شهید ابوالفضل نیکویی، معروف به حاج یونس، متولد اقلید فارس در ۱۳ سالگی (۱۳۶۱) به‌عنوان رزمنده در جبهه‌های کردستان حضور یافت و عکسی معروف از او توسط محمد صیاد ثبت شد. او در دفاع مقدس به‌عنوان نیروی سپاه پاسداران در نبرد‌های کردستان فعالیت کرد و با شجاعت در برابر دشمنان ایستادگی کرد. پس از جنگ به نیروی قدس سپاه پیوست و به‌عنوان همرزم سردار قاسم سلیمانی، ۸ سال در سوریه جنگید. او سوریه را خوب می‌شناخت. از کوه‌ها و دشت‌ها تا گروه‌ها، قبایل، مذاهب و حتی نظامیان و سیاسیون آن را نفربه‌نفر می‌شناخت و تحولات جغرافیایی‌اش را لحظه‌به‌لحظه دنبال می‌کرد. حاج یونس با تعهد و ایثار، همیشه آرزوی شهادت داشت و می‌گفت: «دعا کنید شهید شوم.»حاج یونس در هفته اول جنگ در حمله رژیم صهیونیستی به تهران به شهادت رسید