عبدالکریمی: مهاجرین، قربانی روایت‌سازی قدرت‌های جهانی‌اند

سیدمعصومه معاف، فرهیختگان آنلاین: هفدهمین نشست تخصصی انجمن راحل با عنوان «مهاجرین و نظام سلطه؛ از بحران‌سازی تا مهاجرهراسی» دوشنبه ۱۷ شهریور ماه در خانه اندیشه‌ورزان در تهران برگزار شد.

بیژن عبدالکریمی در این نشست، با وام گرفتن از نظریه «آپاراتوس» در سینما، استدلال کرد نظام سلطه جهانی با کارگردانی و روایت‌سازی، «قهرمان» و «شرور» می‌سازد و مهاجرین را به عنوان «دیگری»یی خطرناک به حاشیه می‌راند. نجات از این وضعیت، نه در تقلید از غرب که در «خودآگاهی تاریخی» و یافتن «زبان» کنشگری متناسب با زیست‌بوم فرهنگی ممکن است.

در این نشست با خوشامدگویی جعفر سلطانی،دبیر کارگروه اقتصادی انجمن راحل و دانش‌آموخته کارشناسی‌ارشد فلسفه دانشگاه تهران، آغاز شد. سلطانی با استناد به هایدگر و ارسطو، موقعیت اونتولوژیک مهاجر را به چالش کشید و او را «وجودی اضافی» توصیف کرد که در نظم ازپیش‌تدبیرشده جهان جایی ندارد.

بعد از آن بیژن عبدالکریمی، پژوهشگر ایرانی، به ارائه تحلیل خود پرداخت.

وی با بیان دغدغه شخصی نسبت به مردم افغانستان، سخنرانی را با این پرسش کلیدی آغاز کرد که چگونه می‌توان در چنین جهانی مهاجرین می‌توانند به «عقلانیت» و «خرد» رهایی‌بخش دست یافت.

عبدالکریمی با اقتباس از نظریه «آپاراتوس» (دستگاه) در سینما، نظام سلطه جهانی را به یک کارگردان بزرگ تشبیه کرد که با «میزانسن»، «نحوه قرارگیری دوربین» و «روایت‌سازی»، برای توده‌ها واقعیت می‌سازد. به زعم وی، این نظام برای حفظ هژمونی خود نیازمند ساخت «غیر» و «دیگری» است و مهاجرین در این روایت، به عنوان همین «دیگری» و «تهدید» تصویر می‌شود.

او هشدار داد: خطر اینجاست که توده‌ها این روایت‌ها را باور می‌کنند و حتی روشنفکران نیز گاهی به بلندگوهای این نظام تبدیل می‌شوند.

وی سپس به نقد «غرب‌پرستی» یا «غرب‌سالاری» در میان بخشی از روشنفکران و نسل جوان پرداخت و گفت: این پدیده موجب شده تا آنان از فرهنگ و تاریخ خود بیزار شوند و برای هر مسئله‌ای تنها راه حل را در تقلید از غرب ببینند.

عبدالکریمی راه برون‌رفت از این دوگانه کاذب (طالبانیسم یا غرب‌پرستی) را در «خودآگاهی تاریخی» و «فهم تاریخ خودمان با مقولات خاص خودمان» دانست و تأکید کرد: روشنفکر باید «زبان» و «فلورسیس» (حکمت عملی) متناسب با بافت اجتماعی جامعه خود را پیدا کند.

در ادامه موسوی، انسان‌شناس برجسته افغانستانی و محقق ارشد پیشین دانشگاه آکسفورد، در جمع‌بندی این بحث با تأیید تحلیل‌های عبدالکریمی، بر پیچیدگی مسئله و سرنوشت مشترک ایران و افغانستان تأکید کرد و افزود: ما با واقعیت‌های اجتماعی و تاریخی پیچیده‌ای روبرو هستیم که تنها با درنظرگیری ابعاد فرهنگی و بین‌المللی آن می‌توان به راهکارهای پایدار رسید. تقلیل این مسئله به یک عامل، راه به جایی نمی‌برد.

گفتنی است، این نشست با پرسش و پاسخ فعال شرکت‌کنندگان از جمله دانشجویان، پژوهشگران و فرهنگیان ایرانی و افغانستانی به پایان رسید.

لازم به ذکر است، انجمن راحل با هدف کشف «نظام مسائل» مهاجرین افغانستانی در ایران و تبدیل چالش پیش رو به فرصتی برای توسعه و گفت‌وگوی فرهنگی، به برگزاری چنین نشست‌های تخصصی ادامه خواهد داد.