شکست هندی ترامپ

فرهیختگان: با روی کار آمدن مجدد ترامپ در آمریکا برخی جریان‌های سیاسی و رسانه‌ای جهان این‌گونه القا می‌کردند که روابط شخصی ترامپ با سران کشور‌هایی همچون هند، روسیه و حتی کره شمالی باعث می‌شود آمریکا بتواند شکاف ایجاد شده با شرق را ترمیم کرده و رقیب بزرگ خود یعنی چین را منزوی کند. برخلاف این تصور تحولات رخ داده در یک سال اخیر نشان می‌دهد که نتایجی کاملاً معکوس رخ داده است. جنگ اوکراین پایان نیافته، هند به دلیل تعرفه‌های تحمیلی آمریکا دلایل بیشتری برای گرایش به سمت روسیه و چین پیدا کرده و کره شمالی نیز به عنوان حامی روسیه در جنگ اوکراین علنی‌تر وارد میدان شده است. اتحاد کشور‌های شرق باعث شد تا ترامپ نیز عصبانیت خود از نتایج سیاست‌های یک سال اخیرش را طی توییتی این‌گونه بروز دهد: «ظاهراً هند و روسیه را به چین، تاریک‌ترین و عمیق‌ترین نیروی سیاسی در جهان باختیم. امیدوارم آینده طولانی و پر از موفقیت در کنار هم داشته باشند.»

نقطه اوج شکست رویای آمریکایی ترمیم شکاف با شرق نیز نشست اخیر شانگهای بود که در آن کشور‌های مذکور در رژه نیرو‌های مسلح چین نیز حضور پیدا کردند تا این پیام را به آمریکا بدهند که نظم سابق جهان کاملاً فروپاشیده و دیگر آمریکا از موقعیت یک ابرقدرت نمی‌تواند برای کشور‌های مختلف تعیین تکلیف کند. 

دوستی با پوتین جواب نداد

ترامپ که با اهداف سیاسی مدام تلاش دارد این‌گونه القا کند که او در حال پایان دادن به جنگ‌هایی است که در دوره بایدن رخ داده چندین بار با تأکید بر روابط دوستانه‌ای که مدعی است با پوتین دارد، وعده پایان جنگ اوکراین را داد و حتی پس از نشست دوجانبه با پوتین در آلاسکا نیز مدعی شد به زودی یک نشست سه‌جانبه با حضور او، پوتین و زلنسکی برای پایان دادن به جنگ برگزار می‌شود. برخلاف این ادعا‌ها زلنسکی از پذیرش شرایط تعیین شده طفره رفت و روسیه نیز اعلام کرد برگزاری چنین نشستی در دستور کار نیست. 

پس از شکست رویافروشی در مورد پایان جنگ در اوکراین، 11 شهریور ترامپ در مصاحبه‌ای با برنامه رادیویی اسکات جنینگز گفت: «من از پرزیدنت پوتین بسیار ناامیدم، می‌توانم این را بگویم، و ما کاری خواهیم کرد تا به زنده ماندن مردم کمک کنیم.» پیش از این نیز ترامپ در دیدار اخیر با زلنسکی اعتراف کرده بود: «فکر می‌کردم پایان دادن به جنگ اوکراین آسان باشد، اما اصلاً آسان نیست.»

متحد سابق هم رفت

هند همواره به عنوان یکی از متحدان آسیایی آمریکا شناخته می‌شد تا جایی که آمریکا با ضریب دادن به موقعیت هند و انعقاد پروژه‌های مشترک ازجمله کریدور آیمک تلاش داشت رقیبی قدرتمند برای چین در آسیا تراشیده و مانع از برتری پکن شود. ترامپ اما با اقدامات خودش دهلی را تا حدی از خود رنجانده که وزیرخارجه هند صریحاً در مقابل مطالبه آمریکا مبنی بر عدم خرید نفت روسیه توسط هند واکنش نشان داد. 

پس از آنکه ترامپ آتش‌بس میان پاکستان و هند را به نام خود ثبت کرد این گزاره در هند تقویت شد که فشار‌های آمریکا برای پایان تنش بین هند و پاکستان صرفاً با هدف کسب منافع فردی ازجمله جایزه نوبل صلح بوده و مواضع دو کشور در مورد این تنش نادیده گرفته شده است. علاوه بر این اعمال تعرفه‌های اقتصادی سنگین 50 درصدی بر واردات آمریکا از هند طبعا بسیاری از شرکای آمریکایی هند را از این کشور جدا می‌کند. این کنش‌ها باعث شد تا هند برای اینکه جلوی تحکم واشنگتن را بگیرد تصویری از تمایل به همکاری با سایر قدرت‌های شرقی ارائه دهد. 

سوبرامانیام جایشانکار، وزیر خارجه هند در واکنش به فشار‌های آمریکا برای توقف خرید نفت از روسیه تأکید کرد: «ایالات متحده و کشور‌های اتحادیه اروپا، با وجود انتقاد‌هایشان، همچنان از هند نفت خریداری می‌کنند. اگر مشکلی با خرید سوخت‌های فسیلی از هند دارید، کافی است دیگر نخرید. هیچ‌کس شما را مجبور به خرید نمی‌کند. اما اروپا می‌خرد، آمریکا می‌خرد. اگر خوشتان نمی‌آید، نخرید.» وزیرخارجه هند با این اظهارات این پیام را داد که این طرف غربی است که کسری انرژی خود در اثر قطع روابط با روسیه را از کانال واسطه هند جبران می‌کند. واسطه‌ای که صرفاً پلی برای انتقال نفت روسیه به اروپا از مسیری دیگر است. 

هند با حضور پررنگ در نشست شانگهای و شرکت در رژه پیروزی چین پیام خود را این‌گونه تکمیل کرد که در صورت تصمیم اروپا به قطع واردات انرژی از مسیر هند، دهلی مقاصد جایگزین دیگری برای صادرات خود دارد. اقتدارگرایی ترامپ باعث شد تا متحد سنتی آمریکا در آسیا تصمیم بگیرد به‌مرور خود را به اتحاد شرقی نزدیک‌تر کرده و گروه‌هایی همچون بریکس و شانگهای را در نظم جدید جهانی جدی‌تر دنبال کند. تغییر مشی هند به سمت شرق به قدری برای ترامپ سنگین بوده که او را ناچار به اعتراف در مورد دزدیده شدن هند توسط چین کند و از سر استیصال برای تقویت این پیوند شرقی دعا کند. 

عکس‌های یادگاری که پاره می‌شوند

ادعای مدیریت چالش‌های بین‌الملل با استفاده از «رفاقت» و «عکس یادگاری» مربوط به یک سال اخیر تصدی دولت آمریکا توسط ترامپ نیست. او پیش از این در دور اول ریاست‌جمهوری خود نیز به دنبال آن بود تا با گرفتن عکس یادگاری با کیم جونگ اون، رهبر کره شمالی تصویری اغراق شده از صلح‌طلبی خود بسازد اما این رویکرد از همان عکس یادگاری فراتر نرفت. درحالی‌که ترامپ بار‌ها تلاش کرده از دوستی خود با رهبر کره شمالی داستان‌سرایی کند، این روز‌ها شاهدیم که دیگر این کشور صرفاً در سطح یک تهدید اتمی بالقوه عمل نمی‌کند و با فرستادن نیرو به روسیه وارد فاز عملیاتی در تقابل با ناتو و دولت‌های غربی شده و خود را به تهدیدی بالفعل برای غرب تبدیل کرده است. قدم زدن اون در کنار پوتین در نشست شانگهای نیز با هدف رسمیت بخشیدن به این روایت تقابل صورت گرفت. 

ساختار‌های مستهلک بین‌المللی برای رقبا جا باز کردند

تبدیل شدن سازمان‌های بین‌المللی به اهرم فشاری در دست کشور‌های غربی این روز‌ها بیش از همیشه نمایان است. اینکه آژانس بین‌المللی انرژی اتمی بدون محکومیت حمله به تأسیسات هسته‌ای ایران خود به اهرم سیاسی علیه ایران تبدیل شده و تلویحاً تهران را تهدید به حمله مجدد کند و یا اینکه دولت‌های اروپایی بدون توجه به بدعهدی آمریکا و بی‌عملی خودشان در اجرای برجام از مکانیسم ماشه و حق وتو خود سوءاستفاده کنند، امری قابل پیش‌بینی بود اما با رسمیت یافتن این رویه‌های ناعادلانه در ساختار‌های بین‌المللی منطقی است که کشور‌های جهان برای متضرر نشدن در زیر سیاست‌های تبعیض‌آمیز نظام بین‌المللی به‌مرور به سمت تشکیل ساختار‌های جایگزین همچون شانگهای و بریکس رفته و روز به روز نیز این سازمان‌ها را تقویت کنند. علاوه‌بر تشکیل سازمان‌های همکاری جایگزین سازمان‌های بین‌المللی فعلی، کشور‌های مختلف به‌مرور تلاش می‌کنند تا از تن دادن به دستورات سازمان‌های بین‌المللی که از جانب غربی‌ها القا می‌شود، سر باز بزنند. نامه اخیر ایران، چین و روسیه خطاب به شورای امنیت مبنی بر به رسمیت نشناختن اقدام غیرقانونی کشور‌های اروپایی در فعال‌سازی مکانیسم ماشه حتی اگر در تغییر رأی اعضای شورا مؤثر نباشد برای مشروعیت‌بخشی به اقدامات واکنشی چین و روسیه کارایی دارد. این کشور‌ها با غیرقانونی دانستن رویه فعلی تلویحاً اعلام می‌کنند که در صورت بازگشت تحریم‌های ضدایرانی سازمان ملل خود را متعهد به اجرای آن نمی‌بینند. 

رویکرد کشور‌های مختلف را وقتی همچون قطعه‌های یک پازل در قالب سازمان‌های نوظهور جدید می‌نگریم به این نتیجه می‌رسیم که نظم جدید جهانی تا حد زیادی شکل گرفته و تلاش‌ها برای گسست پیوند‌های جدید جهانی نیز به نتیجه مطلوب غربی‌ها نرسیده است.