سید مهدی طالبیپژوهشگر حوزه بین‌الملل

پنجشنبه هفته گذشته سه کشور اروپایی حاضر در توافق برجام  (فرانسه، آلمان و انگلیس) در نامه‌ای به اعضای شورای امنیت سازمان ملل متحد، خواستار فعال شدن اسنپ‌بک یا همان مکانیسم ماشه شدند. این تصمیم می‌تواند به احیای ۶ قطعنامه سازمان ملل منجر شود و تحریم‌های بین‌المللی ایران را بازگرداند. در مقابل تصمیم این سه کشور که با پشتیبانی آمریکا صورت گرفته، روسیه و چین برای مقابله با این روند قصد دارند پیش‌نویسی را در شورای امنیت به رأی بگذارند که باعث تمدید محدود قطعنامه ۲۲۳۱ می‌شود. 

نکات

اقدام اروپا در فعال‌سازی اسنپ‌بک بر بستری از تحولات روی داده و نیازمند بررسی بر همین مبناست.

1- اسنپ‌بک مهم‌ترین ابزار اروپا در برابر ایران، آمریکا و رژیم صهیونی بود. چندان دور از ذهن نبود که آن‌ها از این ابزار بگذرند. در برابر ایران، اروپایی‌ها همانند آمریکا و رژیم صهیونی دارای توانمندی‌های نظامی نیستند. از سوی دیگر، در نهادهای بین‌المللی همانند شورای امنیت، اجماع پیشین قابل حصول نیست مگر با به‌کارگیری اهرم اسنپ‌بک. فراتر از ایران، این اهرم یکی از معدود مواردی است که باعث نیازمندی آمریکا و صهیونیست‌ها به اروپا می‌شود. رژیم صهیونی در فضای سوریه، لبنان و غزه با اروپا درگیر است. به دلیل اتکای تل‌آویو به واشنگتن برای مقابله با قاره سبز، صهیونیست‌ها در برابر اروپا واکنش‌های تهاجمی نشان داده‌اند. نامه‌نگاری نتانیاهو به رئیس‌جمهور فرانسه و متهم شدن پاریس توسط واشنگتن به یهودی‌ستیزی این روند را نشان می‌دهد. آنچه اما آمریکا و رژیم صهیونی را محتاج اروپا ساخته، اهرم اسنپ‌بک است که با اشتباه ترامپ در دولت اولش از دست واشنگتن خارج شد.

2- با استفاده از اسنپ‌بک عملاً قدرت بازیگری اروپا به‌شدت تضعیف می‌شود. این ابزار تا زمانی عامل قدرت اروپاست که استفاده نشود. مطلوب‌ترین راه برای اروپا تمدید پی‌درپی این ابزار بود. آن‌ها به همین دلیل پیشنهاد کردند در وهله اول زمان استفاده برای ۶ ماه دیگر تمدید شود. بااین‌حال اگر ایران تمدید مهلت استفاده از اسنپ‌بک را می‌پذیرفت، اروپا با تشدید بازی و فشارها پاسخ می‌داد. از این‌رو همراهی با این خواسته برای تهران عاقلانه و مقدور نبود.

3- احتمال کمی وجود دارد که چین و روسیه بی‌اثر شدن حق وتوی خود را آن هم توسط اروپا بپذیرند. به چالش کشیده شدن حق وتو تهدیدی برای تمام کشورهای دارنده این حق است؛ اما اگر با نادیده گرفتن حق وتوی قدرت‌های شرقی شکل بگیرد، نیازمند واکنش است.

4- اروپا با قدرت هنجاری خود در کنار حملات آمریکا و رژیم صهیونی قرار گرفته است. اروپا جنگ ۱۲روزه را با قطعنامه شورای حکام تسهیل کرد و حالا درصدد ایجاد فضای جنگی دیگر است. هرچند آن‌ها در جنگ ۱۲روزه در کنار رژیم قرار گرفتند، اما وجوه برجسته این همراهی نه در هماهنگی اطلاعاتی بلکه در قطعنامه شورای حکام بود.

5- دولت‌های اروپایی که به دلیل فشارهای داخلی مجبور به واکنش علیه رژیم صهیونی شده‌اند، با تشدید اقدامات ضدایرانی به نوعی در تلاش برای توازن‌بخشی برآمده‌اند. در یکی از این موارد، پس از تنش میان استرالیا و رژیم صهیونی، این کشور سفیر ایران را اخراج کرد.

متن کامل این گزارش را در روزنامه فرهیختگان بخوانید.