خانم منصوری! بدنامی واقعا از گمنامی بهتر نیست

فرهیختگان: آذر منصوری به عنوان دبیرکل حزب اتحاد ملت و رهبر جبهه اصلاحات در پست اخیر خود در ایکس، بر ضرورت بازبینی قوانین کیفری ایران تأکید ورزیده و اعدام را مجازاتی غیرانسانی توصیف کرده که باید با گزینه‌های اصلاحی جایگزین شود. او استدلال می‌کند که با توجه به روند جهانی حذف اعدام، ایران نیز باید در این مسیر گام بردارد زیرا مرگ افراد برگشت‌ناپذیر است. تجربه تاریخی مواجهه امام خمینی با مخالفان لایحه قصاص هشداری است برای جریان‌هایی مانند جبهه اصلاحات. مخالفت با اعدام اگر ریشه در انکار شرع داشته باشد می‌تواند به مرز ارتداد نزدیک شده و حتی به لحاظ اجتماعی نیز منجر به انزوای چهره‌های سیاسی شود. چهره‌های سیاسی که سال‌هاست علی‌رغم دوقطبی‌سازی نتوانسته‌اند حتی نام خانوادگی خود را در سطح عموم جامعه مطرح کنند با رویکرد‌های ضددینی و ضدایرانی آن هم درحالی‌که سایه تهدید توسط دولت‌های متخاصم بر سر کشور همچنان وجود دارد خود را حتی در بدنه نزدیکشان نیز منزوی کرده و بیش از گذشته عوامل طرد خود از صحنه سیاسی و اجتماعی را مهیا می‌کنند.

اسلام عدالت و رحمت را با هم دارد

این مواضع که همسو با هجمه‌های معاندان علیه ایران طرح شده حکمی قرآنی مانند قصاص را زیر سؤال می‌برد. قرآن کریم در سوره بقره، آیه ۱۷۹ می‌فرماید: «و برای شما در قصاص زندگی است، ای خردمندان، شاید که پرهیزگار شوید.» این آیه نشان‌دهنده آن است که قصاص نه تنها عدالت را برقرار می‌کند بلکه زندگی جامعه را حفظ می‌نماید. جبهه اصلاحات با ترویج چنین ایده‌هایی عملاً عدالت اسلامی را نادیده می‌گیرد و پیشنهاد می‌کند مجازات‌هایی مانند حبس ابد یا برنامه‌های بازپروری جایگزین شوند. اما این رویکرد حقوق خانواده‌های قربانیان را نادیده می‌گیرد. قاتلی که جان فردی را گرفته و خانواده را از حضورش محروم کرده تنها به زندان محکوم شود، این امر نه تنها حس عدالت را در جامعه تضعیف می‌کند بلکه ممکن است انگیزه‌های جنایی را افزایش دهد زیرا ترس از مجازات نهایی کاهش می‌یابد. علاوه بر این قرآن باب عفو را نیز باز گذاشته و در آیه 178 همین سوره تأکید دارد اگر اولیای دم عفو کنند دیه باید با احترام پرداخت شود که این خود نشان‌دهنده رحمت الهی است، اما جریان معاند بدون توجه به میزان جرم و جنایت در کشور‌های جهان این‌گونه القا می‌کنند که ایران برخلاف حقوق بشر عمل می‌کند، اما آنچه واقعاً علیه حقوق بشر است سهل‌انگاری در مواجهه با مجرمان خشن و جسورتر کردن آنان است. به طور مثال نبود مجازات‌های بازدارنده باعث شده تا تیراندازی در مدارس و خیابان‌های آمریکا تهدیدی اجتناب‌ناپذیر علیه هر فردی باشد که در خیابان‌های این کشور راه می‌رود. همچنین باید این توضیح را نیز قائل شد که بخش زیادی از اعدام‌ها در ایران مربوط به جرائم تروریستی، جاسوسی، آشوب‌طلبی و قاچاق اسلحه است که مستقیماً در ذیل رفتار‌های عناد‌آمیز تقسیم‌بندی می‌شوند و در این موارد کشور‌های غربی بعضاً رفتار‌های خشن‌تری را در پیش می‌گیرند.

مسیر جبهه ملی را نروید

در سال ۱۳۶۰ شمسی، مجلس شورای اسلامی در راستای اسلامی‌سازی قوانین پس از پیروزی انقلاب لایحه‌ای را تصویب کرد که مجازات قتل عمد را قصاص تعیین می‌نمود. این لایحه بر پایه احکام قرآنی بنا شده بود و هدف آن برقراری عدالت بر اساس شریعت اسلام بود. در آن دوران کشور درگیر جنگ تحمیلی با عراق و بحران‌های داخلی بود و این قانون بخشی از تلاش برای تثبیت نظام حقوقی جدید به شمار می‌رفت. جبهه ملی ایران به عنوان یک گروه سیاسی سکولار با این لایحه مخالفت ورزید. آن‌ها در بیانیه‌ای رسمی قصاص را «غیرانسانی» و مخالف با اصول مدرن حقوق بشر توصیف کردند و مردم را به اعتراض دعوت نمودند. این موضع‌گیری در حالی بود که جامعه ایران هنوز تحت تأثیر انقلاب اسلامی قرار داشت و حساسیت نسبت به احکام دینی بالا بود. چنین مواجهه‌ای باعث شد تا امام جبهه ملی را مرتد اعلام کند.
این مخالفت شباهت‌های زیادی با مواضع فعلی جبهه اصلاحات دارد. هر دو جریان، در زمان‌های حساس امنیتی احکام شرعی را زیر سؤال برده‌اند. جبهه ملی در دهه ۶۰ با تمرکز بر جنبه‌های سکولار تلاش کرد تا حمایت روشنفکران را جلب کند اما این رویکرد منجر به انزوای آن‌ها شد. جبهه اصلاحات نیز با اشاره به روند‌های جهانی اعدام را غیرقابل قبول می‌داند بدون آنکه به ریشه‌های دینی آن توجه کند. تفاوت اصلی این است که جبهه اصلاحات ادعای پایبندی به نظام اسلامی دارد درحالی‌که جبهه ملی آشکارا سکولار بود. لایحه قصاص نه تنها مجازات را تعیین کرد بلکه مکانیسم‌هایی برای عفو و دیه را نیز پیش‌بینی نمود که این نشان‌دهنده تعادل بین عدالت و رحمت است. مخالفان، اغلب جنبه تنبیهی را برجسته می‌کنند اما غفلت می‌ورزند که این قانون برای حفظ جامعه طراحی شده است.

بدنامی بهتر از گمنامی نیست

این مواضع جبهه اصلاحات در شرایطی مطرح می‌شود که ایران با فشار‌های خارجی روبه‌رو است و رسانه‌های مخالف تلاش می‌کنند تا نظام حقوقی کشور را غیرانسانی جلوه دهند.
هم‌زمان با جنجال‌ها بر سر بیانیه ضد منافع ملی جبهه اصلاحات اعضای رادیکال این جبهه به نظر می‌خواهند عدم مرجعیت داشتن خود در فضای رسانه‌ای را با رادیکالیسم جبران کرده و به قیمت بدنامی از گمنامی بگریزند. جبهه اصلاحات در سال‌های اخیر با چالش‌های انتخاباتی روبه‌رو بوده و تلاش می‌کند تا با مسائل اجتماعی مانند حقوق بشر توجه فضای اجتماعی را جلب کند. اما این استراتژی اگر از مسیر تشدید رادیکالیسم پی گرفته شود می‌تواند اتفاقاً به ارتداد سیاسی نیز منجر شود تا حدی که حتی احزاب عضو این جبهه نیز علیه بیانیه‌های آن موضع می‌گیرند.