در نشست نقد و بررسی جدیدترین اثر حجتالاسلام محمدیان مطرح شدکتاب «علی از زبان علی» اثر حجتالاسلام والمسلمین محمد محمدیان اثری برجسته و قابل فهم است. این کتاب از زبان حضرت علی(ع) مجموعهای است که از زندگی حضرت امیر از ولادت تا نبوت، مدت اقامت در مکه و مدینه، اتفاقات بعد از وفات پیامبر گرامی اسلام و دوران سکوت ایشان را دربر گرفته است.
«علی از زبان علی» بیان مسائل و مشکلات امروز ماست
محمدیان: حضرت امیر در همه زمانها زنده هستند
حجتالاسلام محمد محمدیان در ابتدای این نشست با تشکر از تمامی کسانی که در برگزاری این رونمایی زحمت کشیدهاند، گفت: «امیرالمومنین زنده است، خیلی زندهتر از زندههای معمولی. خیلی از ما اسممان زنده است، در حالی که معلوم نیست چه مقدار زنده هستیم. حضرت امیر به صورت زنده در دل میلیونها انسان حضور دارند. در زیارت هفتم امیر اشاره میشود به اینکه تو چشم خدا هستی و همچون خدا همه جا را میبینی، تو گوش خدایی. ما خدا را شاکریم که پیرو این شخص هستیم. حضرت امیر معجزه بسیار دارد، اما یکی از معجزات ارزشمند ایشان این است که امکان فهم زندگی ایشان از زبان خودشان وجود دارد. حضرت امیر به دلیل شرایط مختلف زمانه خود همه زندگی خود را بازگو کردهاند.»
مسئول نهاد نمایندگی مقام معظم رهبری در دانشگاهها با بیان اینکه تمامی سخنان حضرت امیر نهجالبلاغه نیست، گفت: «تنها یکپنجم سخنان حضرت امیر در نهجالبلاغه است و باقی این سخنان در کتابهای مختلف وجود دارد. ما شیعیان حضرت با بخش زیادی از آثار ایشان آشنا نبوده و آنها را کشف نکردیم. نکته متفاوت در این کتاب این است که ماسعی داشتیم برخلاف سایر آثار با این موضوع، کتاب را فقط با روایت حضرت نگارش کنیم.»
محمدیان با بیان این نکته که مطمئنا هر نقصی که در این کتاب وجود دارد به من بر میگردد، گفت: «هر حسنی که در این کتاب وجود دارد، به شخصیت والای حضرت امیر بازمیگردد، ولی مطمئنا این کتاب نقاط ضعفی دارد که علت آن این است که یک فرد در کمترین سطح قصد صحبت درباره امیرالمومنین را دارد. ما درباره شناخت حضرت امیر مطالب زیادی داریم و ایشان کاملترین و شاخصترین فرد بعد از پیامبر گرامی اسلام هستند.
در تاریخ بشر کسی را مشاهده نمیکنید که مانند حضرت امیر خود را فدای پیامبر اسلام بکند. در 10 سالی که امیرالمومنین در مدینه حضور داشتند، حدود 80 جنگ رخ داده است که حضرت امیر به جز دو سه عدد، در همه آنها شرکت کرده است و این موضوع نشان میدهد حضرت زهرا چقدر سختی کشیده و چه همسری را تحمل کرده است. نقل شده که حضرت امیر بعد از بعضی جنگها به قدری بدنشان زخمی میشد که زخمها از هم قابلشناسایی نبوده و با همین وضعیت به خانه میرفتند و حضرت زهرا در بهبود ایشان کمک میکردند.»
مسئول نهاد نمایندگی مقام معظم رهبری در دانشگاهها با اشاره به اینکه مطالب بسیاری در مورد حضرت امیر خلاف واقع است، گفت: «در مورد سکوت 25ساله ایشان مطالب زیادی شنیدهایم، ولی ایشان در این 25 سال هیچگاه سکوت و قهر نکردهاند، با وجود اینکه سه خلیفه برای حضرت علی احترام زیادی قائل نبودند و نسبت به امیر حق را ادا نکردهاند، ولی ایشان در این مدت همکاری بسیاری با سه خلیفه داشتند و مشکلات بسیاری را از جامعه اسلام رفع کردند.»
او افزود: «امیرالمومنین را باید از زوایای مختلف و در مقاطع مختلف بررسی کرد. ما در کتاب «علی از زبان علی» فقط یک سیر تاریخی را پیش گرفتیم، در حالی که اگر هر یک از زوایای حضرت را بررسی کنیم، تعداد زیادی کتاب قابل نوشتن است. فقط سخنان و مطالبی که حضرت در مورد دعاها گفتهاند یک جلد کتاب است، در حالی که ما نمیتوانستیم بسیاری از سخنان حضرت را بیاوریم، در حالی که حضرت امیر مانند اقیانوسی بیکران تمامنشدنی هستند و این کتاب فقط بهعنوان قطرهای از این اقیانوس قابلمشاهده است.»
محمدیان در پاسخ به این سوال که چرا اسم این کتاب همنام کتاب مرحوم شهیدی است، گفت: «آقای شهیدی بر گردن همه ما حق دارند و از شخصیت والایی برخوردار بودند. من هم همچون نویسندگان دیگر از تکرار اسم ابایی نداشتم، هرچند این دو کتاب تفاوتهای بارزی دارند و وجه مشخصه آن روایت این دو کتاب است.»
مسئول نهاد نمایندگی مقام معظم رهبری در دانشگاهها با بیان اینکه به اعتقاد برخی در این کتاب جملاتی که امام در پاسخ به معاویه میدهد بسیار ضعیف است و چرا این موضوع به این صورت است، گفت: «من عینا جملات حضرت امیر را آوردهام و به خودم اجازه تغییر سخنان حضرت امیر را نمیدهم. من هم معتقد هستم معاویه در نامههای متعددی توهین کرده و سعی در پخش شبهه داشته، اما امیر در اکثر جاها به خوبی جواب معاویه را دادهاند و امکان دارد این موضوعات به خوبی نقل نشده باشند. معاویه در موارد متعددی سعی کرده امیر را تحریک کند تا ایشان واکنش نشان دهند، اما امیر به خوبی اوضاع را کنترل کرده و پاسخی نمیدهند.»
کاشانی: این کتاب تاریخ مصرف ندارد
در ادامه این نشست حجتالاسلام والمسلمین حامد کاشانی، استاد حوزه و دانشگاه امام با بیان اینکه نهجالبلاغه بعد از قرآن، محبوبترین کتاب شیعه از جهت استقبال است، ادامه داد: «از این بابت هیچ کتابی توان رقابت با نهجالبلاغه را ندارد. نسخههای قدیمی و متعددی از نهجالبلاغه وجود دارد که اهمیت و برجستگی این اثر را نشان میدهند. این اثر به قدری ارزشمند و تاثیرگذار است که علما و اندیشمندان سایر ادیان هم از آن بهره میبرند، بهطوری که یک عالم غیرشیعی هم بر آن تفسیر مینویسد. من به جوانان توصیه میکنم که اگر خواهان کسب حرارت ولایی هستند، سخنان حضرت امیر را بخوانند. فردی مسیحی وجود دارد که میگوید اگر نیازمند فصاحت و بلاغت در خود هستید، سخنان امیر را بخوانید.»
کاشانی ادامه داد: «بین کلمات و عبارات تاریخی حضرت مطالب عمیقی وجود دارد که برای فهم عموم دشوار است. عمده نهجالبلاغه مربوط به مطالب توحیدی است. عدهای معتقدند امیر توجه زیادی به جنگ داشته، در صورتی که فقط پنج درصد نهجالبلاغه به مسائل جنگی مربوط است. اگر کسی کلام امیر را بخواند، مقهور امیر میشود.»
او افزود: «سیدرضی از جمله کسانی است که به دنبال یافتن کلمات کلیدی امیر است. بسیاری از جملات امیر درآثار مختلف وجود دارد که دانستن آنها به فهم کلام امیر کمک میکند. مرحوم شهیدی هم کتابی با عنوان «علی از زبان علی» دارد، اما کتاب آقای محمدیان بهگونهای از زبان حضرت امیر سخن میگوید که گویی امیر از مسائل و مشکلات زمانه ما صحبت میکند.»
استاد حوزه علمیه امام خمینی(ره)، مروی و علیابن ابیطالب با بیان اینکه این کتاب خلاصهای از هفت جلد کتاب در مورد حضرت امیر است، گفت: «این کتاب به سختی از دل هفت جلد کتاب بیرون آمده است. بخشی از این کتاب که در مورد اتفاقات در بخش 23 سال زندگی حضرت امیر است، بسیار کوتاه سخن گفته و این به معنی بیتوجهی نویسنده نیست، ولی کتاب سابقه فعالیت و گستردگی فعالیت حضرت امیر در این کتاب خیلی به چشم نمیآید. اگر خوانندهای غرض خاصی داشته باشد، این شبهه را مطرح میکند که فعالیتهای امام نسبت به حکومتشان کمتر است.»
این استاد حوزه و دانشگاه ادامه داد: «به نظر من این کتاب در صفحاتی بهتر بود که با استفاده از پاورقی، اطلاعات اضافی به مخاطب منتقل کند. بهعنوان مثال در بحث حکمیت نویسنده میتوانست با توضیحات بیشتر در پاورقی، فهم این موضوع را برای خواننده سادهتر کند. در استنادها هم میتوان ایراداتی گرفت. بهعنوان مثال، در صفحاتی از این کتاب که از رابطه بین طلحه و زبیر با حضرت امیر سخن میگوید، اشاره میشود که حضرت امیر به این افراد گفته است من به شما افتخار میکنم و برای این مطلب سه استناد هم آورده شده است که من دو تای آنها را نگاه کردم، در حالی که چنین جملهای از حضرت امیر وجود نداشت.»
استاد دانشگاه امام صادق(ع) ادامه داد: «این کتاب بخشهای مختلفی دارد، بهگونهای که حضرت تحلیل خود را از حکومت خلفا ارائه میدهد. در بخشی از این کتاب که در مورد حضرت زهرا صحبت شده است، تیتر موضوع شهادت حضرت زهرا است، اما محتوا رحلت را توضیح میدهد. شاید این موضوع نیاز به بازنگری داشته باشد. من در آثار مختلف درباره این موضوع که چرا حضرت امیر از حضرت زهرا در برابر هجوم دفاع نکرده است، مطالب زیادی دیدهام، ولی در این کتاب به این موضوع اشاره نشده است.»
دوانی: موثقترین منبع در تاریخ، روایت از یک شاهد است
دکتر محمدحسین رجبی دوانی، استادیار تاریخ اسلام و معاون پژوهشی دانشکده علوم اجتماعی و فرهنگی دانشگاه جامع امام حسین(ع) در این نشست با اشاره به اینکه هرکس خدمتی به حضرت امیر بکند، دنیا و آخرت خود را تضمین کرده است، گفت: «در زمان حیات حضرت امیر، شاعری خطایی انجام داد و حضرت بر این شاعر حد زدند. رئیس قبیله این شاعر از این اتفاق ناراحت شده و شبانه به شام گریخت. معاویه بهشدت از این اتفاق خوشحال بود و مجلس جشنی ترتیب داد. در این مجلس معاویه شروع به هتاکی به حضرت امیر کرد، اما فرد فرارکرده ناراحت شد و از معاویه پرسید که چرا این سخنان را میگویی؟ معاویه گفت مگر شما از او فرار نکردهاید؟ فرد پاسخ داد ما از عدالت علی فرار کردهایم. خبر اتفاقات این جشن به گوش حضرت امیر رسید که چگونه این فرد از ایشان دفاع کرده است. ایشان گفتند: اگر این فرد همان موقع فوت میکرد، شهید محسوب میشد.»
وی ادامه داد: «در تاریخنگاری نقلهایی معتبر است که از سوی شاهد قضایا نقل شده باشد و چه شاهد و ناقدی قویتر از حضرت امیر که در این کتاب به خوبی این نقل قول قابلمشاهده است. این کتاب ماجراها و اتفاقات 23 سال رسالت پیامبر و 30 سال امامت حضرت امیر را دربر گرفته که از این حیث معتبرترین کتاب است. ماجراها و اتفاقات مانند ثقیفه در این کتاب از زبان خود امیر بازگو شده و بر ارزشمندی این کتاب افزوده است.
معاون پژوهشی دانشکده علوم اجتماعی و فرهنگی دانشگاه جامع امام حسین(ع) با تاکید بر اینکه برایم خیلی محترم بود نویسنده کتاب «علی از زبان علی» مقدمه خود را با مقدمه حضرت امیر در خطبه اول نهجالبلاغه شروع کرده است، گفت: «در تاریخ اسلام مطالب زیادی به حضرت امیر منسوب شده است، درحالی که بسیاری از آنها صادرشده از حضرت نیست. در تمامی منابع مهم تاریخ اسلام مشاهده میکنیم که جملهای به حضرت امیر و عایشه نسبت دادهاند که این بههیچ صورتی درست نیست. مطلب اینگونه است که عایشه در جنگ جمل خطاب به حضرت میفرمایند مردم بدانید بین من و علی هیچ چیزی نیست و حضرت میفرمایند: آری، حق با عایشه است و بدانید که عایشه در دنیا و آخرت همسر رسول خداست. این جملات درست نیست، چون اگر درست بود، پس خون این افراد ریختهشده به چه علت است؟ جناب محمدیان به این مطالب اشارهای نکردهاند.»
استادیار تاریخ اسلام دانشگاه جامع امام حسین(ع) ادامه داد: «من در خطبهای دیدم که اشاره شده بود حضرت امیر در خانه پیامبر اسلام رشد کرد. در این خطبه امیر اینگونه میفرمایند که پیامبر گرامی اسلام پیش از رسالت خود، تحت تعلیم بزرگترین فرشته الهی بودند و از زمانی که من وارد خانه ایشان شدم، پیامبر هر چیزی را که از این فرشته دربر میگرفت به من آموزش میدادند. من این موضوع را در این کتاب ندیدم، درحالی که جای این مطلب خالی است. البته باید توجه کرد که کتاب «علی از زبان علی» خلاصهای کوتاه از شخصیت و بزرگی حضرت امیر را بازگو میکند، هرچند این کتاب به خوبی توانسته با بیان نکات برجستهای از حضرت، ایشان را از باقی اصحاب پیامبر اسلام متمایز کند.
بسیاری معتقد هستند حضرت در زمان خلفا سکوت کردهاند، درحالی که به روایات متعدد، ایشان چندین بار قصد قیام داشتهاند تا شرایط را عوض کنند.» امام باقر(ع) میفرمایند: «حضرت امیر به هیچ وجه بیعت نمیکرد تا زمانی که احساس کرد اسلام در خطر است، تمامی اقدامات ایشان طبق مقتضیات زمان بوده است.»
در انتهای این نشست با انجام قرعهکشی چندین نسخه از کتاب «علی از زبان علی» به حضار در این جلسه داده شد و از طرف سازمان فرهنگی- اجتماعی شهرداری منطقه 22 شهر تهران لوح تقدیری جهت سپاس از حضور حجتالاسلام والمسلمین محمدیان، نویسنده این کتاب، دکتر محمد حسین رجبی دوانی، حجتالاسلام والمسلمین حامد کاشانی، استاد حوزه علمیه امام خمینی(ره)، مروی و علیبن ابیطالب و استاد دانشگاه امام صادق(ع) به ایشان داده شد.
* نویسنده : محمد تقیزاده خبرنگار دانشگاه
مطالب پیشنهادی
.gif?v=0)
