وقتی اقتصاد آب را متلاشی کردیمبر اساس جدول ارائهشده موجودی آب در ۵ سد اصلی استانهای تهران و البرز (بر اساس دادههای مربوط به ۴ مردادماه در هر سال) طی پنج سال اخیر روندی کاملاً نزولی را طی کرده است.
ماجرای نان در آوردن از بیآبی مردم
پانیذ رحیمیبحران کمآبی در تهران و البرز به یکی از جدیترین چالشهای زیستمحیطی و اقتصادی تبدیل شده که پیامدهای گستردهای برای زندگی روزمره مردم دارد. در روزهای اخیر، وزارت نیرو اعلام کرد ذخایر آب کافی در اختیار نداریم و رئیسجمهور نیز این موضوع را تأیید کرد. این در حالی است که تعدادی از بلاگرها و فعالان فضای مجازی با انتشار ویدئوهایی در فضای مجازی مدعی شدهاند سدهای تهران و البرز همچنان پر از آب هستند و اظهارات مسئولان درباره بحران کمآبی را دروغ میدانند.
اما بررسیهای تخصصی و دادههای رسمی کاملاً روایت متفاوت و متضادی را نشان میدهد؛ آمارهای دقیق از موجودی سدهای کشور حکایت از کاهش ۴۲ درصدی ذخایر آبی در ۵ سد اصلی تهران و البرز طی پنج سال اخیر دارد؛ موجودی این سدها از ۶۷۷ میلیون مترمکعب در سال ۱۴۰۰ به ۳۹۰ میلیون مترمکعب در سال ۱۴۰۴ رسیده است. همچنین بررسی تفکیکی سدهای تهران نشان میدهد در فاصله یک سال، بین سالهای ۱۴۰۳ و ۱۴۰۴، سد طالقان با کاهش ۲۰ درصدی از ۲۶۵ به ۲۱۲ میلیون مترمکعب، سد لار با افت ۳۸ درصدی از ۹۴ به ۵۸ میلیون مترمکعب، سد امیرکبیر با کاهش ۲۸ درصدی از ۸۴ به ۶۰ میلیون مترمکعب و سد لتیان - ماملو با کاهش ۲۴ درصدی مواجه شدهاند. این اعداد و ارقام که برخلاف ادعاهای غیرکارشناسی در فضای مجازی است، گویای واقعیتی تلخ و هشداردهنده درباره بحران آب در پایتخت و اطراف آن است و ضرورت مدیریت هوشمند و برنامهریزی فوری را برجسته میکند.
بلاگری دروغ؛ نان در آوردن از بیآبی مردم
حسن حقیقی، مدیرعامل شرکت آبوفاضلاب منطقه ۴ تهران این اظهارات را غیرکارشناسی خوانده و در گفتوگوی اخیر خود با یک رسانه تأکید کرده است: «این افراد با بیاطلاعی و بدون علم کارشناسی اقدام به اظهارنظر در مورد مسائلی میکنند که میتواند به بحرانی که دامنگیر مردم شریف ایران و به خصوص شهر تهران شده است دامن بزند.» وی در ادامه با ارائه آمار جدید و دقیق از میزان آب موجود در سدهای تهران، به آسیبشناسی فیلمهایی پرداخت که برخی افراد در فضای مجازی منتشر میکنند و در آنها مسئولان را متهم به دروغگویی در مورد آب موجود در سدها میکنند.
شرکت سهامی آب منطقهای نیز اخیراً با انتشار خبری اعلام کرد با کاهش نزولات آسمانی و پشت سر گذاشتن پنج سال خشکسالی، حجم آب موجود در سدهای تأمینکننده آب تهران، بهویژه سدهای امیرکبیر و لتیان بهشدت کاهش یافته است. ذخایر آبی این سدها اکنون تقریباً نصف سال گذشته است و این وضعیت، تهران را در شرایط پرتنش آبی قرار داده است. البته، حجم آبی که در پشت سدها مشاهده میشود قابلبهرهبرداری کامل نیست، زیرا بخشی از آن رسوبات و حجم پایداری سد است که قابلاستفاده نیست. در مجموع، میزان ذخایر آب سدهای تهران به حدود ۲۱ درصد ظرفیت مخازن رسیده و اگر سد طالقان که به دلیل محدودیت خط انتقال آب از حساب خارج شود، این عدد به ۱۲ درصد کاهش مییابد. این کاهش شدید ذخایر آب ناشی از افت بارندگیهای فصلی و سالانه است و سال جاری یکی از سالهای کمبارش و کمورودی آب به مخازن سدها محسوب میشود. همچنین گرمای زودهنگام و افزایش مصرف از خردادماه شرایط را بحرانیتر کرده است. این نهاد درنهایت از شهروندان میخواهد با کاهش ۲۰ درصدی مصرف آب و رعایت صرفهجویی، به مدیریت این بحران کمک کنند؛ چراکه در غیر این صورت تأمین آب شرب بهسختی امکانپذیر خواهد بود. در نهایت توصیه میشود اخبار را تنها از منابع رسمی دنبال کنند تا از انتشار اطلاعات نادرست جلوگیری شود.
کمترین موجودی سدها در 5 سال
بر اساس جدول ارائهشده موجودی آب در ۵ سد اصلی استانهای تهران و البرز (بر اساس دادههای مربوط به 4 مردادماه در هر سال) طی پنج سال اخیر روندی کاملاً نزولی را طی کرده است. این کاهش قابلتوجه در حجم ذخیره آب، هشدار مهمی نسبت به بحران آب در این مناطق است. در سال ۱۴۰۰، میزان موجودی آب سدها ۶۷۷ میلیون متر مکعب گزارش شده اما تنها یک سال بعد در ۱۴۰۱، کاهش ۱۸ درصدی به ۵۷۴ میلیون متر مکعب رسیده است که نشاندهنده کاهش قابلتوجه ذخایر آبی تنها در یک سال است. این روند نزولی در سالهای بعد نیز ادامه داشته و هر سال درصدی از حجم آب موجود کاسته شده است؛ سال ۱۴۰۲ با کاهش 4.8 درصدی، سال ۱۴۰۳ با کاهش 4.3 درصدی و نهایتاً در سال ۱۴۰۴ با افت شدید ۲۵ درصدی موجودی آب به ۳۹۰ میلیون متر مکعب مواجه شدهایم. کاهش ۲۵ درصدی در سال ۱۴۰۴ نسبت به سال گذشته، بزرگترین کاهش در کل دوره پنجساله بوده و نشاندهنده وخامت بیشتر وضعیت ذخایر آبی است. چنین شرایطی ضرورت توجه ویژه به مدیریت مصرف آب، افزایش بهرهوری منابع و برنامهریزی برای تأمین پایدار آب را بیشتر میکند. این دادهها نمایانگر خطر بالقوه کمبود آب در تهران و البرز است و نیاز به اقدامات فوری و بلندمدت جهت مقابله با بحران آب را گوشزد میکند.
از کمبارشی تا تخریب اقتصاد آب
ایران بهخاطر موقعیت اقلیمی خشک و نیمهخشک، همواره با محدودیت منابع آبی مواجه بوده است. میانگین بارندگی سالانه کشور حدود ۲۵۰ میلیمتر است که یکسوم میانگین جهانی محسوب میشود. در گذشته ایرانیان با مدیریت سنتی و اصلاح الگوی مصرف مثل توسعه قناتها و تقسیمبندی دقیق آب منابع آب را بهخوبی مدیریت میکردند اما امروز مشکل اصلی خشکسالی نیست، بلکه «اقتصاد ناکارآمد آب» است. بیتوجهی به ارزش اقتصادی آب، قیمتگذاری نادرست، بازده پایین مصرف آب در کشاورزی (که ۹۰ درصد مصرف را تشکیل میدهد) و نابودی نظامهای سنتی بحران آب را تشدید کردهاند. گزارشها نشان میدهند بازده مصرف آب در کشاورزی ایران کمتر از ۴۰ درصد است، درحالیکه کشورهایی مانند استرالیا این رقم را به بیش از ۷۰ درصد رساندهاند. علاوه بر این، حدود ۳۰ درصد آب کشور به دلیل نشت، فرسودگی لولهها و مشکلات کنتور بهعنوان «آب بدون درآمد» هدر میرود. در نهایت، اصلاح نظام قیمتگذاری، کاهش یارانههای پنهان و ارتقای بهرهوری از مهمترین اقدامات لازم برای مقابله با بحران آب در ایرانند، در غیر این صورت، بحران به تهدید ملی بدل خواهد شد.
گزارش کامل را در روزنامه فرهیختگان بخوانید.
مطالب پیشنهادی
.gif?v=0)
