در دانشگاه آزاد تهران مرکز بررسی شددانشگاه آزاد اسلامی واحد تهران مرکزی، با همکاری هسته فکری امور داخلی، امنیت ملی و سیاست خارجی، میزبان نشستی تخصصی با حضور چهره‌های برجسته دانشگاهی و کارشناسان نظامی در عصر ۱۸ تیرماه ۱۴۰۴ برگزار کرد تا ابعاد، پیامدها و آموزه‌های جنگ ۱۲ روزه اسرائیل علیه ایران را تحلیل کند.
ابعاد، پیامدها و درس‌های ۱۲ روز جنگ اسرائیل علیه ایران
متین زمانیان خبرنگار: نشست با سخنان مجتبی مقصودی، مدیرگروه دانشی علوم سیاسی دانشگاه آزاد اسلامی . واحد تهران مرکزی آغاز شد؛ وی با طرح مقدماتی از چگونگی آغاز جنگ و نحوه مواجهه دوطرف و میانجیگری برای آتش بس از سوی مسئولین کشور قطر، بر اهمیت واکاوی علمی رخدادهای راهبردی تاکید کرد و در ادامه افزود؛ در چارچوب رسالت و مسئولیت های نهادهای علمی؛ در حال حاضر باید علاوه بر پژوهشکده های راهبردی، انجمن های علمی، مراکز و موسسات دانشگاهی، به ویژه دانشکده‌های علوم سیاسی، پیشگام بررسی علمی ژرف و آسیب‌شناسانه این رخداد تاریخ ساز و تحلیل تحولات مهم بین المللی و منطقه‌ای باشند تا با بهره‌گیری از ظرفیت علمی و درس آموزی های آن، مسیر شناخت علمی را بهتر و سیاستگذاری ملی را اصلاح نمایند
تحلیل راهبردی روابط ایران، اسرائیل و آمریکا تأثیر دولت ترامپ و فشار حداکثری
در بخش اول نشست، رضا جلالی، عضو هیئت علمی گروه علوم سیاسی دانشگاه آزاد اسلامی واحد تهران مرکزی، به بررسی ابعاد راهبردی و سیاسی جنگ پرداخت. او تأکید کرد: از شروع دولت دوم ترامپ، تمرکز سیاستگذاری آمریکا بر تقویت و دفاع همه‌جانبه از اسرائیل و تشدید سیاست فشار حداکثری علیه ایران بوده است. لابی‌های پرنفوذ صهیونیستی، به ویژه آیپک، نقش مهمی در تصمیم‌سازی‌های واشنگتن ایفا کرده‌اند و این روند پس از وقایع ۷ اکتبر و جنگ حماس شدت گرفته است.
وی افزود: ایران در این دوره، افزون بر فشارهای سیاسی و اقتصادی، هدف حملات مستقیم اسرائیل به زیرساخت‌های نظامی و هسته‌ای قرار گرفته است؛ حملاتی که در روایت اسرائیل «اقدامی پیشگیرانه» توصیف می‌شود و ایران نیز از آسیب غیرنظامیان سخن گفته است. جلالی در ادامه تاکید کرد؛ سیاست آمریکا، ایجاد هرج و مرج داخلی و جنگ روانی گسترده علیه ایران است و اسرائیل نیز با تکیه بر توان تسلیحاتی و حمایت آمریکا تلاش می‌کند تهدیدات ایران را محدود کند. او هشدار داد: با توجه به حساسیت منطقه‌ای، هر اقدام نظامی می‌تواند توازن قوا را برهم زده و امنیت خاورمیانه را به مخاطره اندازد. ایران باید با رویکردی هوشمندانه، سیاست‌های راهبردی جدیدی تدوین کند تا در برابر کمپین‌های گسترده اسرائیل و متحدانش قدرت بازدارندگی خود را حفظ کند.
نقد و تحلیل تاریخی و دفاعی
در ادامه، جهانبخش ایزدی عضو هیئت علمی دانشگاه آزاد اسلامی با آغاز بحثی در باره تنوع نامگذاری در باره جنگ و یا درگیری های 12 روزه ایران و اسراییل و شیوه مواجهه با آن، با رجوع به اندیشه‌های فلسفی و آموزه‌های تاریخی گفت: برخلاف تصور، جوامع بشری عموماً از تجربه و تاریخ نمی‌آموزند و غالباً خطاهای گذشته را تکرار می‌کنند.
او با نگاه علمی به جنگ‌ها، بزرگ‌ترین معضل بازدارندگی امروز ایران را بازدارندگی بدون ملت دانست و تصریح کرد؛ جنگ 12 روزه نشان داد پدافند هوایی ایران نیاز به بازنگری است، چرا که ضعف جدی در دفاع از آسمان کشور آشکار شده است. اشراف اطلاعاتی دشمن و ضرورت شناسایی عناصر اصلی نفوذ و توجه به رفتارشناسی بازیگران اصلی به ویژه رفتارهای دونالد ترامپ بخش دیگری از مباحث دکتر ایزدی را در این نشست تشکیل داد.
جنگ ترکیبی، پاسخ اجتماعی و ابعاد هویت ملی
در ادامه این نشست علی آجورلو، کارشناس سیاستگذاری دفاعی با تحلیل مختصر از نوع و ماهیت جنگ، آن را نمونه بارز جنگ ترکیبی نظامی، سایبری، روانی و اطلاعاتی دانست: این تجاوز، با غافلگیری و شوک آغاز شد اما پاسخ سریع و هدفمند ایران، در کوتاه‌مدت هزینه مضاعفی بر دشمن تحمیل و آتش‌بسی غیررسمی برقرار کرد.
آجورلو ضمن تشریح درس‌آموخته‌های جنگ اخیر، اظهار داشت: انسجام اجتماعی و همبستگی سیاسی پیرامون هویت «ایران»، در حساس‌ترین برهه تاریخی کشور، به سرمایه اجتماعی بی‌سابقه‌ای تبدیل شد. این انسجام نتیجه حافظه تاریخی ایرانیان در مواجهه با تجاوزات خارجی است، نه صرفاً برنامه‌های سیاسی یا فرهنگی. استمرار این سرمایه، نیازمند اصلاح سیاست‌های فرهنگی و اجتماعی، تقویت ابعاد هویت ملی و پرهیز از رویکرد تک‌بعدی در این حوزه است.
پیامدها، موفقیت‌ها و فرصت‌ها
در ادامه محمد شاه‌محمدی، عضو هیئت علمی دانشگاه، موفقیت‌های ایران را در هفت محور بنیادین خلاصه کرد:
1. غافلگیر نشدن رهبری
2. مدیریت شوک اولیه
3. ناکامی دشمن در تغییر رفتار و ساختار جمهوری اسلامی
4. بازسازی سریع ساختار و روحیه دفاعی
5. تحقق همبستگی اجتماعی
6. ناکامی دشمن در ایجاد تفرقه
7. اصلاح راهبرد ایران‌هراسی و تغییر ذهنیت منطقه‌ای درباره قدرت ایران
این پژوهشگر دفاعی- استراتژیک همچنین در ادامه به چند پیامد عمده اشاره کرد:
- شکست شبکه‌های جاسوسی دشمن
- زمینه‌سازی برای قواعد جدید بین‌المللی هسته‌ای
- اثبات قدرت راهبردی موشکی
- بی‌اعتبار شدن تسلیحات پیشرفته دشمن
- افزایش سرمایه اجتماعی و مشروعیت منطقه‌ای ایران
- تقویت دیپلماسی و حمایت جهانی از مقاومت
وی نتیجه گرفت: ناکامی آمریکا و اسرائیل در تضعیف روحیه و ساختار ایران، فرصتی تاریخی برای تقویت نقش منطقه‌ای و جبهه مقاومت خلق کرده است.
گفت‌وگو، نظریه‌ها و هشدار نسبت به آینده
در بخش پرسش و پاسخ، اکبر اشرفی، استاد دانشگاه، دو نکته راهبردی را مطرح کرد:
1. فرض وجود اختلاف میان آمریکا و اسرائیل، خطای محاسباتی است که نباید دستمایه سیاستگذاری شود.
2. بازگشت به برجام و توافق هسته‌ای، با توجه به سرانجام ناامیدکننده، تجربه‌ای شکست‌خورده است.
جهانبخش محبی‌نیا، نماینده پیشین مجلس و سرپرست اسبق دانشگاه فرهنگیان نیز، بر نقش قدرت و علم در تحولات اخیر تأکید و مهمترین درس‌های جنگ را ضرورت پوشش خلأهای اطلاعاتی و کاربست دیپلماسی هوشمندانه در جهت منافع ملی دانست.
در پایان، متین زمانیان، پژوهشگر و دبیر اجرایی نشست نگرانی خود را نسبت به پایداری همبستگی ملی در صورت تداوم بحران و غلبه احساسات بر عقلانیت جامعه ابراز کرد. دکتر آجورلو نیز احساسات‌گرایی را عامل شتابزدگی تاریخی در جامعه ایرانی دانست و بر مدیریت عقلانی بحران‌ها تأکید ویژه نمود.
این نشست علمی، تلاشی بود برای تحلیل جنگ ۱۲ روزه اسرائیل و ایران؛ نشستی که فراتر از واکنش‌های روزمره سیاسی، به ابعاد راهبردی، دفاعی، اجتماعی و هویتی این بحران پرداخت و بر ضرورت رویکرد علمی، همبستگی ملی و هوشمندی دفاعی و دیپلماتیک ایران تصریح کرد.
مطالب پیشنهادی
