۱۵ درصد کاهش مصرف سموم با ابتکار یک شرکت دانش‌بنیان ایرانیپسته به عنوان یک محصول استراتژیک برای کشور، از نظر صادرات بسیار می‌تواند برای کشور ارزآوری داشته باشد اما به شرط آنکه آفت نداشته باشد و نیز باقی‌مانده‌ای از آفت‌کش‌های شیمیایی در این محصول باقی نمانده باشد.
گزارش یک تحول بزرگ در دنیای کشاورزی
ندا اظهریمزارع کشاورزی و باغات میوه هر ساله در معرض انواع آفت‌ها و بیماری‌های گیاهی قرار می‌گیرند که با هوشمندی باغدار و کشاورز در زمان کافی باید درمان مناسب آن صورت گیرد تا میوه‌ها و محصولات کشاورزی دچار بیماری نشده یا در صورت ابتلا، به موقع درمان برای آن‌ها انجام شود. برای این منظور، استفاده از انواع آفت‌کش‌ها از دیرباز برای نابودی آفات مؤثر عمل کرده‌اند اما این آفت‌کش‌ها درواقع تیغ دولبه‌ای هستند که در کنار نابودی آفات گیاهی، بلای جان انسان هم شده و زمینه ابتلا به سرطان را در افراد و کارگران در معرض این سموم فراهم می‌کند و همچنین اثرات منفی زیست محیطی، آلودگی خاک و آب، کاهش تنوع زیستی و ایجاد مقاومت در آفات به جا می‌گذارند.
پسته به عنوان یک محصول استراتژیک برای کشور، از نظر صادرات بسیار می‌تواند برای کشور ارزآوری داشته باشد اما به شرط آنکه آفت نداشته باشد و نیز باقی‌مانده‌ای از آفت‌کش‌های شیمیایی در این محصول باقی نمانده باشد. از آنجایی که کشور‌های مقصد برای این محصول معمولاً استاندارد‌های خاصی را برای واردات محصول رعایت می‌کنند، وجود باقی‌مانده سموم دفع آفات در پسته، بحث صادرات این محصول را با چالش مواجه کرده است.
اما یکی از شرکت‌های دانش‌بنیان برای اولین بار در دنیا و با استفاده از فناوری نانو موفق به تولید نخستین آفت‌کش گیاهی نانویی برای آفت پسیل پسته شده است. آفت پسیل پسته، یک آفت مکنده است که به درختان پسته آسیب وارد کرده و با تغذیه از شیره گیاهی درخت در تمام مراحل رشد خود، باعث ضعیف شدن درخت، زردی و ریزش برگ‌ها و نیز کاهش محصول می‌شود. در ادامه با عطیه باقری، مدیرعامل شرکت دانش بنیان «نانوسبزآوران طوبی» به گفت‌وگو نشسته‌ایم.
ایران دومین صادرکننده پسته دنیا
او ادامه داد: «به خاطر دارم که چندی پیش به منظور کنترل آفت سفید بالک‌های به یک شرکت مستقر در کرمان که تولیدکننده مواد ارگانیک تحت لیسانس آلمان است، مراجعه کرده بودیم. در کرمان به ویژه رفسنجان که بیش از 200 هزار هکتار پسته را تحت پوشش دارد، مشاهده می‌کردم کارگران مشغول سمپاشی بودند و شرایط جسمی مساعدی نداشتند. آن زمان بود که روی پسته تحقیق کردم و متوجه شدم که پسته نفت دوم جهان هست و ایران از نظر تولید پسته در جهان رتبه دوم را در اختیار دارد و از نظر مزه و کیفیت هم، پسته ایران پسته بسیار خوب و مطلوبی است اما مسئله‌ای که باعث می‌شود در زمینه صادرات به اروپا و نیز در بازار‌های جهانی به موفقیت بالایی نرسد و به خوبی در این زمینه توسعه پیدا نکند، وجود باقی‌مانده سم در پسته است. از این رو علاقه‌مند شدم که هم برای ارزآوری و هم کمک به کشاورزان، آفت‌کش‌های گیاهی و مؤثر را تولید کنیم.»
باقی‌مانده سموم؛ علت اصلی اختلال صادرات
مدیر این شرکت دانش‌بنیان درباره باقی ماندن سم روی محصول پسته کشور عنوان کرد: «روی پسته به میزان تناژ بالایی، سموم شیمیایی به کار برده می‌شود که متأسفانه به دلیل استفاده بالا از این سموم و عدم آگاهی از این سموم شیمیایی، این محصول باقی‌مانده غیرمجاز دارد. این سموم باقی‌مانده از نظر کشور‌های اروپایی و کشور‌های مقصد پسته ایران، ممنوعیت داشته و از این رو صادرات این محصول را با مشکل مواجه می‌کند. علاوه بر این، آفت‌کش‌هایی هم وجود دارند که استفاده از آن‌ها منسوخ شده اما شماری از کشاورزان در اثر عدم آگاهی از آفت‌کش‌های غیرمجاز و بعضاً از آفت‌کش‌های قاچاق و تاریخ مصرف گذشته استفاده می‌کنند و این می‌تواند ضربه محکمی هم به سلامت مردم و هم به اقتصاد کشور وارد کند.»
در حال حاضر، بیش از 12 مورد آفت‌کش گیاهی کم‌خطر مؤثر در حفظ نباتات در کشور ثبت شده که تمام آن‌ها شرکت‌های وارداتی با قیمت‌های بسیار بالا هستند. این شرکت دانش‌بنیان نخستین تولیدکننده آفت‌کش‌های گیاهی با استفاده از فناوری‌های برتر و نانویی محسوب می‌شود که تاکنون موفق شده دو آفت‌کش گیاهی را برای دو محصول خیار و محصول استراتژیک پسته در کشور ثبت کند. نگهبان تصریح کرد: «سالانه دو میلیون تن خیار وارد کشور می‌شود که تمام این محصولات دارای باقی‌مانده سموم هستند. ما با فعالیت خود در شرکت، توانسته‌ایم آفت‌کشی گیاهی را ثبت کنیم که بدون باقی‌مانده سموم بوده و با استاندارد‌های جهانی برابری می‌کند.»
مقاومت آفات نسبت به آفت‌کش‌ها ازجمله چالش‌هایی است که با افزایش روزافزون استفاده از آفت‌کش‌های شیمیایی در مزارع شاهد آن هستیم و باعث شده آفات به جا مانده، جزء نسل مقاوم محسوب شوند و از این رو کشاورز مجبور می‌شود از مقدار سموم بیشتری برای از بین بردن آفات استفاده کند. اما این مدیر دانش‌بنیان تأکید کرد: «آفت‌کش‌های گیاهی به گونه‌ای طراحی شده‌اند که مکانیسم اثر‌های متفاوتی چه به لحاظ فیزیکی و چه به لحاظ عصبی داشته و اثرات جانبی به جا می‌گذارند که حتی بعد‌ها روی خود حشره و آفت هم اثر می‌گذارد و باعث دورکنندگی آن‌ها، ضدتغذیه، ضدتخم‌ریزی و تولید مثل آن‌ها شده و درکل، از چند جهت آفت را کنترل می‌کند و این مکانیسم مقاومت را از بین می‌برد؛ چراکه به طور چندجانبه به حشره حمله کرده و باعث می‌شود مقاومت کمتری در حشرات ایجاد شود.»
امسال 40 تن آفت‌کش گیاهی تولید می‌کنیم
او همچنین تأکید کرد: «ما دو محصول آفت‌کش را برای پسته و برای کنه خیار به ثبت رسانده‌ایم و با توجه به اینکه حدود 12 مدل آفت‌کش برای نابودی آفت پسته وجود دارد که بسیار خطرناک بوده و روی پسته باقی می‌ماند، با کمک این آفت‌کش‌های گیاهی تا حد زیادی می‌توان به میزان تولید شرکت از واردات آفت‌کش‌های شیمیایی جلوگیری کرد. هدف ما برای امسال، تولید حدود 20 تن برای آفت‌کش پسته و 20 تن برای آفت‌کش کنه خیار است که درمجموع حجم تولید شرکت به 40 تن خواهد رسید. در حال حاضر، در کشور برای آفت‌کش‌های شیمیایی سالانه بیش از 35 هزار تن واردات انجام می‌شود که سالانه رقمی حدود 220 تا 250 میلیون دلار صرف واردات سموم تکنیکال و آماده مصرف می‌شود. اما در این بین، اگر آفت‌کش‌های گیاهی در 450 هزار هکتار باغات پسته کل کشور مورد استفاده قرار گیرد، می‌تواند بیش از 10 هزار تن در کاهش مصرف آفت‌کش‌های شیمیایی مؤثر باشد و به عبارتی باعث کاهش 15 درصدی آفت‌کش‌های شیمیایی می‌شود.»
کاهش 70 درصدی قیمت نسبت به نمونه وارداتی
نگهبان درباره قیمت رقابتی نمونه داخلی این محصول عنوان کرد: «نمونه‌های داخلی این آفت‌کش‌های گیاهی با حدود 70 درصد کمتر از نمونه‌های مشابه بزرگ‌ترین تولید‌کننده‌ها در دنیا به فروش می‌رسد. بزرگ‌ترین تولید‌کننده‌های آفت‌کش‌های گیاهی آمریکا، کانادا و کشور‌هایی مانند چین هستند اما به طور اختصاصی آفت‌کش گیاهی نانویی مخصوص آفات پسته و خیار در دنیا وجود ندارد و به جرئت می‌توانم بگویم که ما تنها تولیدکننده این قبیل آفت‌کش‌های گیاهی در دنیا هستیم. در این بین، اگر بستر‌های لازم فراهم شود، به صادرات هم فکر خواهیم کرد. اما در حال حاضر، ما برای تأمین بازار داخل نیاز به حمایت‌های مالی داریم و منتظر سرمایه‌گذار هستیم تا به این واسطه سرمایه‌گذار خوبی جذب کنیم تا کار را کلید بزنیم. اما باوجود این، باز هم توانسته‌ایم ده‌ها هکتار باغ را تحت پوشش درآوریم تا محصولات سالمی را تولید کنند.»
تنها تولیدکننده آفت‌کش گیاهی پسته در دنیا
در خصوص آفت‌کش‌های گیاهی در دنیا، بحث داغی که مطرح می‌شود، این است که بیشتر کشور‌ها برای محصولات لوکس خود از آفت‌کش‌های گیاهی استفاده می‌کنند. در سایت VIPO (سازمان جهانی مالکیت فکری) که مرجعی برای ثبت اختراعات است، بسیاری از شرکت‌های مطرح دنیا ازجمله در چین، هند، استرالیا، کانادا و آمریکا روی آفت‌کش‌های گیاهی کار می‌کنند و حتی بحثی به نام مواد مؤثره گیاهی مطرح می‌شود که مواد مؤثره گیاهی را تجاری‌سازی کرده‌اند که فناور بتواند فناوری را روی این ماده مؤثره به عنوان آفت‌کش گیاهی ایجاد کند. اما تاکنون کشوری موفق به تولید آفت‌کش گیاهی اختصاصی برای نابودی آفت پسته نشده است و این شرکت، تنها شرکتی در دنیاست که موفق به انجام این کار شده است.»
بازار آفت‌کش‌های گیاهی 15 درصد رشد کرد
صنعت ایمنی موادغذایی در دنیا با رشد 15 درصدی همراه بوده و در دنیا 7 درصد رشد داشته است. در این میان، آفت‌کش‌ها رشد 8 درصدی داشته در حالی که رشد آفت‌کش‌های گیاهی 15 درصد عنوان شده است و با بازاری بیش از چهار میلیارد دلاری روبه‌روست. ایران در حال حاضر در مرز علم حرکت می‌کند و از این رو، رقبای شیمیایی داریم. در حالی که در دنیا، بازار سموم شیمیایی منع و منسوخ شده، اما مردم هنوز هم از سموم منسوخ شده استفاده می‌کنند؛ سمومی که سرطان‌زا بوده و آلایندگی آب و خاک را به دنبال دارند و آسیب‌های بسیار جدی به تنوع زیستی وارد کرده و بارورسازی انسان را نیز تحت تأثیر قرار داده و حتی روی عقیم شدن خانم‌ها و آقایان تأثیر مستقیم دارند به طوری که روی انواع هورمون‌ها اثرگذارند.
مطالب پیشنهادی
