
سفر رئیسجمهور ایران به اجلاس اکو در باکو، فرصتی دیپلماتیک در سایه تنشهای امنیتی اخیر است که بدون مطالبهگری فعال، ممکن است بهجای پیام قدرت، نشانهای از انفعال تلقی شود.
تکذیب دولت آذربایجان را راستیآزمایی کنید


روز گذشته خبرگزاری ترند جمهوری آذربایجان به نقل از سفارت ایران در باکو خبر داد که مسعود پزشکیان، رئیسجمهور کشورمان برای شرکت در اجلاس سران اکو به این کشور سفر خواهد کرد. بر این اساس سفر هیئت عالیرتبه کشورمان در حالی انجام میشود که سؤالات جدی درباره نقش مستقیم یا غیرمستقیم برخی بازیگران منطقهای، از جمله جمهوری آذربایجان در حملات اسرائیل علیه کشورمان بیپاسخ مانده است.
باتوجهبه سوابق همکاری باکو با تلآویو، شرکت پزشکیان در اجلاس اکو میتواند فرصتهایی داشته باشد مشروط به اینکه از این سفر برای گرفتن تضمینهای مشخص امنیتی استفاده شود. عدم واکنش به شواهد روشن و عدم مطالبهگری فعال، پیام اشتباهی به بازیگران منطقهای و فرامنطقهای مخابره خواهد کرد؛ پیامی مبنی بر آنکه میتوان علیه ایران اقدام کرد و همزمان میزبان عالیترین مقاماتش بود.
این سفر اگرچه در چهارچوب همکاریهای اقتصادی منطقهای و تعاملات رسمی میان کشورهای عضو سازمان همکاری اقتصادی (اکو) انجام میشود و سفری دوجانبه نیست، اما نمیتواند از سایه تحولات اخیر امنیتی بهویژه جنگ ۱۲روزه ایران و رژیمصهیونیستی و برخی شواهد از نقش تسهیلی جمهوری آذربایجان در تجاوز به ایران، جدا در نظر گرفته شود.
دیپلماسی با چشم باز
اصل حضور رئیسجمهور در اجلاس رسمی اکو و تلاش برای حفظ کانالهای ارتباطی میان کشورها، قابلتقدیر است. جمهوری اسلامی ایران همواره بر چندجانبهگرایی، همکاریهای منطقهای و تقویت سازمانهای اقتصادی مستقل از قدرتهای فرامنطقهای تأکید داشته است. اما درعینحال، تجربه نشان داده که در میدان سیاست خارجی، حسننیت به تنهایی کافی نیست و دیپلماسی واقعی در گروی ترکیبی از گفتوگو، بازدارندگی و هوشیاری نسبت به تهدیدات است. در آستانه این سفر، سه واقعیت مهم را نمیتوان نادیده گرفت.
1- سابقه طولانی همکاری نظامی–اطلاعاتی باکو با رژیمصهیونیستی
از اوایل دهه ۹۰ میلادی، جمهوری آذربایجان یکی از متحدان راهبردی اسرائیل در منطقه قفقاز بوده و این رابطه فراتر از مناسبات تسلیحاتی به همکاریهای اطلاعاتی، استقرار تجهیزات شنود و تأسیس پایگاههای پهپادی گسترش یافته است. تحلیلگران منطقهای بارها هشدار دادهاند مرزهای شمالی ایران بهویژه در جمهوری خودمختار نخجوان و مناطق تازهتحتکنترل باکو در قرهباغ باید بیشتر مورد رصد قرار گیرد تا به سکویی برای فعالیت مخفی نهادهای نظامی–اطلاعاتی تلآویو بدل نشود.
2- نقش تأییدنشده اما احتمالی باکو در جنگ ۱۲روزه
جنگی که از ۲۳ خرداد ۱۴۰۴ آغاز شد و با حملات پهپادی و موشکی گسترده اسرائیل به تأسیسات حساس ایران همراه بود، نقطه عطفی در امنیت منطقه شد. در این جنگ، ضمن پاسخ مقتدرانه با موشکهای نقطهزن و پهپادهای انتحاری و رزمی، بخشی از حملات دشمن به مبدأهای خارجی نسبت داده شد. لاشه پهپادهای منهدمشده در مرزهای شمالغرب کشور، کشف سه مخزن سوخت خارجی در سواحل مازندران و ردیابی مسیرهای پروازی پهپادهای تهاجمی همگی قرائن و شواهدی از نقش احتمالی جمهوری آذربایجان در تسهیل این حملات را به دست میدهند.
3- ابهام درباره رفتار باکو در آیندهای نزدیک
هرچند الهام علیاف در تماس تلفنی با پزشکیان همکاری امنیتی با رژیمصهیونیستی علیه ایران را انکار کرده است اما تکذیب صرف در برابر شواهد میدانی، فاقد اعتبار راهبردی است. تجربه نشان داده باکو تاکنون در موضوعات مشابه از شفافسازی رسمی و پاسخگو بودن در چهارچوب قواعد همجواری، خودداری کرده است.
در سایه ریزپرندهها
بهمنظور تحکیم موضع صریح ایران درباره هرگونه همکاری در تعرض به خاک کشور، پیشنهاد میشود در حاشیه این اجلاس و در گفتوگوهای دوجانبه با مقامات آذربایجان، چند نکته اساسی پیگیری شود.
1- شفافسازی در خصوص مخازن سوخت کشفشده در دریای خزر
این مخازن، متعلق به جنگندههایی با برد بلند است که از پایگاههای نزدیک به دریای خزر پرواز کردهاند. باتوجهبه موقعیت جغرافیایی آذربایجان و عدم وجود پایگاههای آمریکایی در این محدوده، نقش باکو در تأمین یا میزبانی این تجهیزات باید بهصورت صریح مورد پرسش قرار گیرد.
2- درخواست رسمی برای تحقیق مشترک درباره مسیرهای پهپادی شناساییشده
گزارشهای امنیتی و شهادتهای محلی درباره ورود پهپادهای تهاجمی از مرز آذربایجان باید در قالب یک کارگروه مشترک بررسی شود. اگر باکو صادقانه مدعی بیخبری است، راهی جز همکاری اطلاعاتی با تهران ندارد.
3- پیامدهای همپیمانی نظامی با رژیم متخاصم
همکاری با رژیمصهیونیستی علیه ایران، صرفنظر از شدت یا گستره آن، به معنای عبور از خطوط قرمز امنیت ملی جمهوری اسلامی است. تأکید بر اینکه ایران تاکنون با صبوری و دیپلماسی رفتار کرده، اما استمرار این روند میتواند شرایط را بهسوی پاسخهای بازدارنده سوق دهد، بخشی از این پیام غیرمستقیم دیپلماتیک است.
گزارش کامل را در روزنامه فرهیختگان بخوانید.
