درباره یشیوا؛ اندیشکده آموزش مذهبی به یهودیان

یشیوا ، نهاد آموزش عالی یهودی است که در ادامه چهارچوب آموزش ابتدایی قرار دارد. یشیوا نسل اندر نسل به عنوان نهاد مرکزی یهودیت توراتی خدمت می‌کند. جایی که سنت شفاهی تورات و سخنان حکیمان، از نسلی به نسل دیگر منتقل شده و برای خودآموزی و حفظ کردن قوانین مکانی مناسب است. جایی که قوانین مربوط به سنت یهود و سؤالاتی در طول سال‌ها که از تورات و تلمود به وجود آمده‌اند وضع و مطرح شده‌اند و به شبهات پاسخ می‌دهند.

یشیوا چیست و از کجا آمده؟

رؤسای یشیوای مرکزی، برای دوره‌های طولانی در طول تاریخ قوم یهود، رهبران کل قوم یهود بودند. بسیاری از بزرگترین خاخام‌ها، شاگردان بیرون آمده از یشیوا بودند و بسیاری از آن‌ها خود در مکان‌هایی که به عنوان خاخام خدمت می‌کردند، یشیوا را نیز اداره می‌کردند. یشیوا در اصل به معنی نشستن یا جلسه نیز است. نشستن، جلسه گذاشتن و فکر کردن. همچنین گاهی به عنوان یک روش ایدئال زندگی، که بیانگر تقدیس زندگی معنوی و تعامل با اصول اساسی است نیز بیان شده. جایی که مطالعات و مباحث هالاخایی (قوانین و احکام روزمره) انجام می‌شود. شکل یشیوا، نقش معلمان آن، برنامه درسی و روش‌های مطالعه، بسته به مکان و زمان متفاوت بود. اما یک مضمون مشترک در همه مکان‌ها و زمان‌ها وجود داشت: آرزوی پرداختن به تورات و احکام آن در عین جدا شدن از دنیای اطراف و فراهم کردن فرصتی برابر برای هر پسر یهودی تا مسیر آموزشی ارائه شده توسط آن‌ها را دنبال کند و در میان نخبگان خاخامی پیشرفت کند.

در طول نسل‌ها، اصطلاح یشیوا برای توصیف هر جایی که یهودیان در آن می‌نشستند و مرتباً به مطالعه تورات مشغول بودند، استفاده می‌شد. از قرن نوزدهم با تأسیس یشیوای وولوژین، معروف به «مادر یشیوا‌ها»، مدل یشیوای مدرن تأسیس شد که بعد‌ها دستخوش تغییراتی شد، مانند تقسیم کلاس‌ها به طبقات بر اساس گروه‌های سنی یا سطح دانش. اصطلاح یشیوا به عنوان اسم، اولین بار فقط در کلمات حکیمان ذکر شده است. تلمود بابلی، یشیوا را به عنوان مفهومی انتزاعی از مکانی دائمی برای مطالعه تورات توصیف می‌کند که از سپیده دم تاریخ همراه آن‌ها بوده است و مطالعه در یشیوا را به اجداد این قوم یعنی ابراهیم، اسحاق و یعقوب نسبت داده‌اند. بار‌ها در عهدعتیق به خصوص در تلمود بابلی، رساله یوما ذکر شده که ابرهیم پیر بود و در یشیوا می‌نشست و ذکر می‌گفت و تفکر می‌کرد. یعقوب، یهودا را به خاطر تأسیس یشیوا به مصر فرستاد. پدر ما اسحاق در یشیوا می‌نشست و آنقدر فکر می‌کرد و بحث می‌کرد که محاسنش سفید شد یا به بنی اسرائیل گفته شده آن چیزی که آن‌ها را در مصر نجات داد، قبل از آمدن موسی، همان یشیوا و نگه داشتن سنت، از نسلی به نسلی دیگر بود.

یشیوا در طول تاریخ

در میان یهودیان آمورایی بابلی، استفاده از اصطلاح یشیوا و معادل آرامی آن «متیواتا» گسترش یافت تا به چهارچوبی برای مطالعه تورات اشاره کند. برای مثال، در تلمود بابلی روایت شده است که ربی یهودا، رئیس یهودیان دستور داد: «آن‌ها پس از سی روز یشیوا برگزار کنند...». تاریخ‌های مختلفی برای تأسیس اولین یشیوا‌های مدرن به شکل امروزی گفته شده. بسیاری آن را به بابل و بسیاری آن را به اورشلیم، بعد از مهاجرت از بابل نسبت داده‌اند. اما آنچه در تاریخ آمده این است که این مکان‌ها بیشتر خانه‌های مطالعه، دادگاه‌های حقوقی بین اقوام بنی اسرائیل و خانه‌های آموزش عمل می‌کردند. در قرون وسطی، تغییرات گسترده‌ای در دنیای تورات یهودی رخ داد. افول مراکز شرقی و ظهور خانقاه‌ها و مراز تورات اشکنازی، همراه با مشکلات و آزار و اذیت‌هایی که در سرزمین‌های اشکنازی وجود داشت به این معنی بود که مراکز تورات دیگر چندان پایدار نبودند.

در طول این قرن‌ها، همانطور که از توصیفات نویسندگان بعدی مشهود است، مطالعه تورات در نوجوانی منطقه‌ای و غیررسمی بود. رسم بر این بود که هر پسری، پس از رسیدن به سن تکلیف، در کنیسه شهر جایی برای خود می‌گذاشت و به مطالعه می‌پرداخت؛ به تنهایی، با گروهی از دوستان، یا با کمک پدرش - اگر دانشمند بود - یا با کمک خاخام محلی، اگر وجود داشت. جوامع ثروتمند و محترم، یشیوا‌های خود را داشتند که ظاهراً برای پسران بزرگتر در نظر گرفته شده بود. این یشیوا‌ها معمولاً تابع خاخام محلی بودند که شرایط پذیرش کاهنی او گاهی اوقات شامل این الزام بود که جامعه یک یشیوا ایجاد و حفظ کند.

تمام یشیوا‌هایی که تا آغاز قرن نوزدهم وجود داشتند، با مدل یشیوای پذیرفته شده امروزی متفاوت بودند. این مدل با تأسیس اولین و مهم‌ترین یشیوا، یشیوای وولژین، ایجاد شد. پس از از یشیوا وولوژین، بسیاری از یشیوا‌ها با سبکی مشابه تأسیس شدند و سرانجام این شکل امروزی، با اصلاحاتی جزئی، در اکثر یشیوا‌ها، از جمله یشیوا‌های حسیدی و سِدِر پذیرفته شد. در اواسط قرن نوزدهم، جنبش موسار که توسط خاخام اسرائیل اهل سلانت تأسیس شده بود، شروع به گسترش کرد و توسط اکثر یشیوا‌های لیتوانیایی پذیرفته شد و روش آن، شیوه رفتار یشیوا‌های امروزی را شکل داد.

متن کامل این گزارش را در ضمیمه وقایع اسرائیلیه بخوانید.