هوش مصنوعی در امتحان ممنوع نیستهوش مصنوعی به‌سرعت در حال تحول و نفوذ در آموزش عالی است، به‌گونه‌ای که دیگر نمی‌توان آن را نادیده گرفت و دانشگاه‌ها ناگزیر به پذیرش و بهره‌گیری از این فناوری هستند.
چه خبر از آزمون‌های پایان‌ترم دانشجویان دکتری دانشگاه آزاد؟
سارا طاهریچند سالی می‌شد که زمزمه‌های استفاده از هوش مصنوعی در میان اهالی علم و آموزش به گوش می‌رسید؛ زمزمه‌ای که در نهایت به همهمه‌ای فراگیر تبدیل شد؛ «هوش مصنوعی می‌آید و نمی‌توان آن را نادیده گرفت.» این تنها یک پیش‌بینی نبود، بلکه روایتی از یک تحول بنیادین بود که به‌آرامی اما با سرعتی زیاد، در حال تسخیر تمامی ابعاد زندگی ماست و دانشگاه‌ها نیز از این قاعده مستثنی نیستند. بسیاری از کارشناسان آموزش عالی بر این باورند که استفاده از ابزار‌های هوش مصنوعی دیگر یک انتخاب نیست، بلکه ابزاری اجتناب‌ناپذیر برای دانشجویان و دانشگاه‌ها محسوب می‌شود. آن‌ها بر این باور بودند که انکار نقش هوش مصنوعی در محیط‌های دانشگاهی نه‌تنها به معنای نادیده گرفتن واقعیت‌های جاری است، بلکه می‌تواند به عقب ماندن از قطار پرسرعت پیشرفت علمی و پژوهشی منجر شود. در میان همین همهمه‌ها و چرایی استفاده از ابزار‌های هوش مصنوعی بود که دانشجویان حتی زودتر از استادان خود با پدیده‌هایی مثل «چت‌بات‌ها» و «ابزار‌های تولید محتوا» آشنا شدند. ابزار‌هایی که می‌توانستند به آن‌ها در یافتن اطلاعات، خلاصه‌نویسی و حتی نگارش متون اولیه کمک کند. این اتفاق، زنگ هشداری بود برای نظام آموزشی سنتی؛ بنابراین برای بسیاری از استادان و مسئولان آموزش عالی این سؤال مطرح شد که آیا باید با این فناوری مقابله کرد یا باید همراه با آن شد و از آن استفاده کرد؟
هوش مصنوعی؛ زنگ خطر یا فرصت طلایی؟
دکتر طهرانچی، رئیس دانشگاه آزاد در روز‌های ابتدایی امسال در دیدار نوروزی‌اش با معاونان، مدیران دانشگاه، به این سؤال پاسخ داد. او در سخنان خود از نگاه سنتی به علم گلایه و عنوان کرد باید «هوش مصنوعی» را به‌عنوان ابزاری برای پیشرفت علم باید به کار ببریم؛ زیرا به اعتقاد او ذائقه اجتماعی در دو دهه اخیر تغییر کرده و جوان امروز مانند گذشته نمی‌اندیشد! دکتر طهرانچی تغییر فضای تربیتی و شکل‌گیری ذائقه‌های جدید اجتماعی را یک واقعیت می‌داند که باید درک و برای آن چاره‌اندیشی کرد. او معتقد است در حال حاضر درگیر «جنگ فناورانه» هستیم و تحولات فناوری، تحولات دیجیتال، هوش مصنوعی، فناوری‌های کوانتومی و فناوری‌های زیست اجتماعی، همه شئون ما را تحت‌تأثیر قرار داده است.
وی دلیل این تغییر ذائقه جوانان را در ناتوانی در برقراری ارتباط بین علم و عمل می‌داند. او تأکید کرد دانشگاه نباید صرفاً به یاددهی مداومت داشته باشد، بلکه باید «تحریک یادگیری» ایجاد کند. به باور او، جوان باید بداند که «از ابزار هوش مصنوعی» چقدر سؤال کند و چه سؤالاتی را بپرسد! رئیس دانشگاه آزاد گفت فرصتی برای تعلل باقی نمانده و «اگر روش امتحانی همین ترم عوض نشود، ترم دیگر دیر است.» او یک پیشنهاد جسورانه و ساختارشکنانه را مطرح کرد: «همین ترم به‌جای اینکه اطلاعیه بزنیم، ورود موبایل در سر جلسه امتحان ممنوع است، اطلاعیه بدهیم که استفاده از موبایل در جلسه امتحان واجب است و استادان سؤالات خود را با علم به اینکه دانشجو به دیپ‌سیک و چت جی‌پی‌تی دسترسی دارد، مطرح کنند.» دکتر طهرانچی در سخنان خود صراحتاً اعلام کرد امسال و از همین ترم باید این تحول ایجاد شود و نباید منتظر ترم‌های بعد بود.
هوش مصنوعی در دستان دانشجویان دکتری
به دنبال سخنان دکتر طهرانچی، مبنی بر لزوم همراهی با تحولات نوین و به‌کارگیری هوش مصنوعی در آموزش عالی و ضرورت استفاده از هوش مصنوعی در امتحانات، چند روز پیش خبر رسید که معاونت علوم، مهندسی و کشاورزی دانشگاه آزاد با نزدیک‌شدن به پایان نیم‌سال 1404 -1403 با صدور بخشنامه‌ای، به دانشجویان مقطع دکتری اجازه داده تا در امتحانات دروس نظری خود از ابزار‌های هوش مصنوعی استفاده کنند. این اتفاق که فعلاً به دانشجویان دکتری محدود شده، نشان‌دهنده رویکرد پیشرو دانشگاه آزاد در پذیرش فناوری‌های نوین و آماده‌سازی دانشجویان برای مواجهه با چالش‌ها و فرصت‌های عصر هوش مصنوعی است. بخشنامه‌ای که با نگاهی به مفاد آن می‌توان متوجه شد که این تصمیم در راستای دیدگاه دکتر طهرانچی مبنی بر اجتناب‌ناپذیری هوش مصنوعی و لزوم تبدیل دانشگاه‌ها به «سازمان یادگیرنده» در دنیای پرشتاب امروز است. بخشنامه‌ای که می‌تواند سرآغازی برای تغییرات گسترده‌تر در نحوه ارزیابی و آموزش در سطوح بالاتر دانشگاهی باشد.
چه تغییراتی در راه است؟ بخشنامه چه می‌گوید؟
در این بخشنامه نمره نهایی دوره دکتری تخصصی از ۲۰ نمره تعیین شده و بخشی از آن یعنی تا ۶ نمره، به فعالیت‌های کلاسی و پروژه‌ها اختصاص دارد. امتحانات هم به‌صورت حضوری و تشریحی برگزار می‌شوند؛ دانشجو باید خودش حضور داشته باشد و به سؤالات پاسخ بدهد. اما نکته جالب اینجاست که استفاده از تلفن همراه، لپ‌تاپ یا حتی ابزار‌های هوش مصنوعی در جلسه امتحان ممنوع نیست! البته تأکید شده که سؤالات باید طوری طراحی شوند که دانشجو نتواند فقط با کپی‌برداری جواب دهد، بلکه باید تحلیل و فکر خودش را به نمایش بگذارد. این یعنی دانشگاه به‌جای محدودکردن فناوری، می‌خواهد دانشجو را به چالش بکشد تا خلاقیت و توانمندی‌های واقعی‌اش را نشان دهد. البته دانشگاه مراقب تقلب‌های احتمالی نیز است؛ به همین دلیل همپوشانی پاسخ‌ها می‌تواند به‌عنوان تخلف در نظر گرفته شود. از سوی دیگر استفاده از ابزار‌های الکترونیکی برای برقراری ارتباط صوتی یا تصویری در حین امتحان ممنوع شده تا امنیت و عدالت در برگزاری امتحان حفظ شود. استادان هم می‌توانند سؤالات متنوعی طراحی کنند و همه این‌ها با هدف ارتقای کیفیت آموزش و ارزیابی دانشجویان دکتری انجام می‌شود. البته همان‌طور که پیش‌تر گفته است این بخشنامه فقط برای دروس نظری است و شامل آزمون جامع نمی‌شود. آن طور که مشخص است دانشگاه با دنیای جدید همراه شده و به‌جای ترسیدن از فناوری‌های نوین، می‌خواهد از آن‌ها برای بهترشدن آموزش استفاده کند.
ابهامات و پاسخ‌ها؛ شفاف‌سازی در مسیر تحول
پس از ابلاغ بخشنامه استفاده از ابزار‌های هوش مصنوعی در امتحان‌های نظری مقطع دکتری دانشگاه آزاد اسلامی، بسیاری از واحد‌های دانشگاهی با پرسش‌هایی درباره نحوه اجرای این تغییر مهم مواجه شدند. سؤالاتی از این دست که شیوه دقیق برگزاری امتحانات چگونه است؟ آیا سؤالات نسبت به ترم‌های گذشته تغییر کرده‌اند؟ و آیا استادان برای طراحی سؤالات جدید، آموزش‌های لازم را دیده‌اند؟ پاسخ به این ابهامات می‌تواند نقشه راه روشن‌تری پیش روی واحد‌های دانشگاهی قرار دهد و به ابهامات پایان دهد. در همین راستا، حامد علی‌پور، معاون آموزشی دانشگاه آزاد واحد تبریز و سید حسن حجازی، معاون آموزشی دانشگاه آزاد واحد اصفهان، در گفت‌و‌گو با «فرهیختگان» به این پرسش‌ها پاسخ داده‌اند.
گزارش کامل را در روزنامه فرهیختگان بخوانید.
مطالب پیشنهادی
