«فرهیختگان» بررسی میکندتعیینتکلیف طرح‌های دانشبنیان را می‌توان اقدام دیگری در حوزه «ساماندهی و سیاست‌گذاری توسعه سرمایه انسانی و زیرساخت‌های دانشگاه در زمینه فناوری و نوآوری» دانست. در گذشته وضعیت به این صورت بود که بسیاری از طرح‌های فناورانه دانشگاهی روی کاغذ می‌ماندند.
نگاهی به اقدامات معاونت تحقیقات، فناوری و نوآوری دانشگاه آزاد
سارا طاهریروزی نه‌چندان دور، دانشگاه آزاد را با کلاس‌هایی در دورافتاده‌ترین شهرهای کشور می‌شناختند؛ نهادی آموزشی که آمده بود تا عطش تحصیلات عالی را در سراسر ایران فروبنشاند. اما انگار قرار نبود داستان این دانشگاه فقط با آموزش تمام شود. در سال‌هایی که شعار «دانشگاه حل مسئله» مطرح شده بود، دانشگاه آزاد نیز مسیر خود را از یک دانشگاه صرفاً آموزشی به دانشگاهی فناور و نوآور تغییر داد. آن زمان کمتر کسی گمان می‌کرد دانشگاهی که با دغدغه توسعه آموزش متولد شده، روزی در دل خود موتور فناوری و نوآوری را روشن کند؛ موتوری که حالا پرقدرت و پرشتاب در حال حرکت است.
اکنون که دانشگاه آزاد اسلامی در چهل‌و‌سومین سال تولد خود ایستاده، تصویر آن دیگر فقط با آموزش گره نخورده، بلکه با «نوآوری»، «تحقیق» و «اقتصاد دانشبنیان» معنا پیدا کرده است. معاونتی که پرچم‌دار این تغییر بوده، «معاونت تحقیقات، فناوری و نوآوری» است؛ معاونتی که با طرح‌ها و اقداماتش، رد پای خود را در حوزه فناوری و نوآوری در سراسر کشور به جا گذاشته است.
حالا سراهای نوآوری یکی پس از دیگری در گوشه و کنار ایران قد کشیده‌اند؛ آزمایشگاه‌ها به استانداردهای ملی رسیدند؛ نیروگاه‌ها در دل زمین‌های دانشگاهی بنا شدند و پژوهشگرانی که حالا دیگر فقط تولیدکننده مقاله نیستند، بلکه خالق و مالک فناوری هم هستند. این‌ها همه تکه‌هایی از پازلی است که مسیر «تحول و تعالی» دانشگاه آزاد اسلامی را روایت می‌کند؛ با نگاهی به اقدامات معاونت تحقیقات، فناوری و نوآوری این دانشگاه، در سال ۱۴۰۳ می‌توان به راحتی فهمید که این دانشگاه این روزها به بازیگر اصلی میدان فناوری و نوآوری تبدیل شده است. در این گزارش به مناسبت چهل‌و‌سومین سال تأسیس این دانشگاه تلاش داریم تا نگاهی کوتاه به اقدامات این معاونت در سال گذشته داشته باشیم.
سراهایی برای نوآوری، نه فقط ساختمان‌هایی تازه
بخش اول فعالیت‌های این معاونت را می‌توان با عنوان «ساماندهی و سیاست‌گذاری توسعه سرمایه انسانی و زیرساخت‌های دانشگاه در زمینه فناوری و نوآوری» نامگذاری کرد. بنابراین در اولین گام، مسیر ایجاد سراهای نوآوری شتاب گرفت؛ اما نه صرفاً برای توسعه فیزیکی یا افزایش آمار، بلکه با نگاهی هدفمند، مرتبط با ظرفیت‌های بومی هر استان. حاصل کار، تصویب ۱۲ سرای نوآوری جدید بود با عناوین فناوری‌های نوین، فناوری گیاهان زراعی واحد دزفول، شیلات و محصولات زراعی، صنایع غذایی و تبدیلی، فناوری‌های زیستی و فراسودمندها، فناوری‌های شیلاتی و پرورش ماهیان خاویاری، ساخت و تولید فناوری‌های پیشرفته، تولیدات سبز و فراسودمند، فناوری‌های نوین سبز، سنگ‌ها، سرامیک، شیشه و صنایع مرتبط، سلامت و تولید فراورده‌های گیاهی و محصولات غذایی فراسودمند. هر سرا قرار است بستری باشد برای پرورش ایده، تجاری‌سازی محصول و اتصال دانشجو به واقعیت بازار.
11 طرح فناورانه به سرانجام رسید
تعیین‌تکلیف طرح‌های دانشبنیان را می‌توان اقدام دیگری در حوزه «ساماندهی و سیاست‌گذاری توسعه سرمایه انسانی و زیرساخت‌های دانشگاه در زمینه فناوری و نوآوری» دانست. در گذشته وضعیت به این صورت بود که بسیاری از طرح‌های فناورانه دانشگاهی روی کاغذ می‌ماندند. اما دانشگاه آزاد در سال گذشته ۱۱ طرح مشخص فناورانه را در سطح واحدهای استانی به سرانجام رسانده است. از نیروگاه خورشیدی 200 مگاواتی در سمنان تا آزمایشگاه در کرمانشاه، از احداث نیروگاه خورشیدی در بروجن تا راه‌اندازی مرکز تعمیرات تخصصی الکتروموتورها در گلستان؛ طرح‌هایی که با نگاهی به هر کدام می‌توان متوجه شد که نگاه دانشگاه آزاد از آموزش صرف، به تولید ثروت دانشبنیان تغییر کرده است. در جدول زیر 11 طرح فناورانه و استان و واحد دانشگاهی که آن طرح به سرانجام رسیده است را مشاهده می‌کنید.
استانداردسازی برای حل مسائل جامعه
دانشگاه آزاد اسلامی مسیر توسعه زیرساخت‌های فناورانه خود را نیز با جدیت ادامه می‌دهد. یکی از شاخص‌ترین جلوه‌های این رویکرد، ادامه روند استانداردسازی آزمایشگاه‌ها و کارگاه‌های تخصصی دانشگاه است؛ اقدامی که هم برای برندسازی دانشگاه و هم در راستای حل مسائل واقعی جامعه تعریف شده است. به همین دلیل است که در سال گذشته، نه‌تنها بر تعداد آزمایشگاه‌ها اضافه شد، بلکه دامنه فعالیت آن‌ها نیز با اخذ اسکوپ‌های تخصصی گسترش پیدا کرد. بخشی از این حرکت تحولی در قالب راه‌اندازی کلینیک‌های گیاه‌پزشکی، کلینیک‌های تخصصی و دفاتر استانداردسازی قابل مشاهده است.
همزمان با گسترش فیزیکی زیرساخت‌ها، معاونت تحقیقات و فناوری تمرکز خود را بر استانداردسازی، کالیبراسیون و فعال‌سازی تجهیزات پیشرفته نیز قرار داده است. استخراج فهرست دقیق دستگاه‌های پیشرفته، ارزیابی صحت عملکرد، ارزش‌گذاری آن‌ها و برنامه‌ریزی برای فعال‌سازی تجهیزات غیرفعال از جمله این اقدامات بوده است.
در همین راستا، فاز دوم سامانه ساها نیز به سرانجام رسید. با تکمیل قرارداد این فاز، بانک اطلاعاتی تجهیزات، نرخ خدمات و مواد شیمیایی به‌روزرسانی شد و برای تعیین دقیق تعرفه‌ها، کارگروهی تخصصی برای ساماندهی تعرفه‌های آزمایشگاهی و کارگاهی تشکیل شد.
زیست‌‌بوم نوآوری دانشگاهی که دیگر فقط کلاس درس ندارد
در گام بعدی، دانشگاه آزاد با تمرکز بر توسعه زیرساخت‌ها و زیست بوم فناوری و نوآوری دانشگاه، زیست‌‌بوم تازه‌‌ای از رشد علمی و اقتصادی را بنا کرد؛ زیست‌‌بومی که حالا از سطح‌‌بندی دقیق، شبکه‌‌سازی هدفمند و تعریف حوزه‌های تخصصی برخوردار است. در همین راستا، پیش‌نویس نهایی کمیسیون معاملات سراهای نوآوری تدوین و همزمان نظام سطح‌‌بندی جدید سراها و مراکز رشد در سال ۱۴۰۳ به واحدها ابلاغ شد. این سطح‌‌بندی‌ها، مبنایی برای تخصیص منابع، ارزیابی عملکرد و جهت‌گیری‌‌های آینده هستند.
اما نوآوری صرفاً در سندها باقی نماند؛ رویدادهای عصر امید که در واحدهای دانشگاهی سراسر کشور برگزار شد، نقطه اوج بروز این زیست‌‌بوم بود. در ارومیه، عصر امید غذا و فراسودمندها با حضور ۸۱ شرکت فناور و دانشبنیان برگزار شد و در اصفهان، رویداد عصر امید اقتصاد دیجیتال با مشارکت ۱۰۰ شرکت نوآور به صحنه آمد؛ از سوی دیگر دانشگاه آزاد با تدوین و تکمیل ویرایش دوم کتاب شتاب‌‌دهی، تجربه‌‌های ۱۰۴ دوره شتاب‌‌دهی را مستند کرد؛ حرکتی که برای انتقال دانش و بازتولید تجربه در سراهای نوآوری لازم بود.
در بعد ساختاری نیز، شبکه فناوری اقتصاد دیجیتال شکل گرفت؛ شبکه‌‌ای با حلقه‌‌ها و دسته‌‌بندی‌‌های مشخص محصولات و خدمات، که ذیل آن ۱۱ سرای نوآوری تخصصی در این حوزه فعال هستند؛ در کنار آن، شبکه فناوری غذا و فراسودمندها نیز با ۲۶ سرای نوآوری تخصصی آغاز به کار کرد. شبکه ساخت و تولید با 19 سرای نوآوری و شبکه صنایع خلاق با 14 سرای نوآوری، دو شبکه فناوری دیگر در دانشگاه آزاد هستند که جمع شبکه‌های فناوری دانشگاه را به 4 شبکه می‌رساند.
در نهایت مجوز سرای نوآوری دانشگاه آزاد اسلامی در واحد عراق نیز اخذ شده است؛ البته هنوز به دلیل عدم تخصیص بودجه مورد نیاز از سوی دانشگاه، به بهره‌‌برداری نرسیده اما در صورت راه‌اندازی آن هم در آینده نزدیک از آن می‌توان به دیگر گسترش مرزهای علمی و فناورانه دانشگاه، این بار در سطح منطقه‌‌ای اشاره کرد.
حالا آن‌طور که به نظر می‌رسد دانشگاه آزاد با این اقدامات ثابت کرده است که پژوهش، فناوری و نوآوری، حلقه‌‌های جدا از هم نیستند؛ بلکه زنجیره‌‌ای پیوسته‌‌اند که باید در بستر سازمان‌‌یافته، حمایتی و هدفمند رشد کنند. امروز این دانشگاه در آستانه چهل‌و‌سومین سال تولدش نه‌تنها مکانی برای آموزش، بلکه نهادی برای خلق فناوری، تولید ثروت و پاسخ به نیازهای واقعی جامعه است.
مطالب پیشنهادی
