پیامد‌های جنگ هند و پاکستان

فرهیختگان: جنگ چهارروزه هند و پاکستان خاتمه یافت، اما حواشی و جنجال‌های آن همچنان باقی مانده است. در بیرون و در فضای بین‌المللی جنگ دیپلماتیک دو کشور با شدت ادامه دارد چنان که پاکستان از قصد خود برای اعزام هیئتی به کشور‌های غربی و در راستای انعکاس مواضع اسلام‌آباد در قبال درگیری‌های اخیر خبر داده است. در سوی دیگر هند همچنان بر تعلیق معاهده آبی پافشاری دارد و البته به پیشنهاد‌های میانجیگری بین‌المللی برای مسئله کشمیر هم روی خوشی نشان نمی‌دهد. اما در داخل هند و پاکستان بحث‌ها عمدتاً در حوزه مهم دیگری جریان دارد؛ اینکه جنگ چه دستاورد‌هایی داشته و چه کشوری می‌تواند خود را پیروز جنگ تلقی کند؟ 

در پاکستان اغلب مردم از نتیجه جنگ و واکنش دولتشان در حوزه‌های دفاعی و تهاجمی کاملاً راضی‌اند و بدین‌جهت خود را پیروز میدان تلقی می‌کنند. اما در طرف مقابل و در هند، کمتر کسی باور دارد که نفع عمده‌ای از این جنگ برای آن‌ها حاصل شده است. ارتش هند تهاجم نظامی خود را آغاز کرد،  درحالی‌که هیچ هدف و پیش‌فرض روشنی برای نتایج آن وجود نداشت. از سوی دیگر سقوط چند فروند جنگده نظامی و ده‌ها پهپاد و تلفات تقریباً چشمگیر برای دهلی‌نو به عنوان شروع‌کننده جنگ، جای هیچ توجیهی باقی نگذاشته است. بنابراین به نظر می‌رسد که احساسی از سرخوردگی و شکست در هند و به‌ویژه در میان ناسیونالیست‌ها و افراط‌گرایان هندو شکل گرفته است.

حادثه پهلگام و پیامد‌های آن بر هویت اجتماعی در هند

 تحولات پس از پهلگام در مورد خودمان و هویت جمعی در حال تحول ما چه می‌گوید؟ هنگامی که هند با قتل گردشگران به‌خاطر دین و ایمانشان مواجه شد و به دنبال تلافی حمله تروریستی برآمد، سه حوزه اجتماعی بر گفتمان عمومی در مورد چه، چرا و چگونگی پاسخ هند تسلط داشتند. این سه‌گانه قرار است هویت جمعی ما را شکل و نمایش دهند، آن هم با اهرمی بسیار ایدئولوژیک برای آینده پیش‌رو. 

در بخش‌های بزرگی از جامعه احساس ناباوری و ناامیدی نسبت به پیامد‌های نهایی تحولات سه هفته گذشته به وجود آمده است. این ناامیدی به سوی دولت نیست، بلکه در راستای هویت دهی به «ملیت» ماست، آن هم در جهتی که هند را در مسیری متفاوت و ناآشنا با تعهداتش در ۱۹۴۷، سوق می‌دهد. اما سه دسته تشکیلات هواداری که در چند هفته گذشته آزاد شده‌اند با ما خواهند ماند و تلاش خواهند کرد تا ناامیدی‌های عمومی را که در لحظه فعلی ایجاد شده است، شکل داده، تحریف و منحرف کنند. 

گروه اول: هوادارانی که جنگ را ارزش تلقی می‌کنند

اولین مورد آن است که احساسی بچه‌گانه در مورد جنگ ایجاد شد، انگار جنگ صرفاً بازی با یک اسباب‌بازی بود. در آن روز‌های پرشور که نیرو‌های مسلح در حال جنگ بودند، «کاهش تنش» ناگهان به یک کلمه کثیف تبدیل شد. این سخن درستی است که جنگ اغلب در میان کسانی که خودشان مستقیم آن را تجربه نمی‌کنند جذابیت دارد؛ چرا که به جای قدردانی از شجاعت نوعی رمانتیک‌سازی از جنگ شکل می‌گیرد. در این شرایط وقتی یک همسایه مناسب مثل پاکستان داشته باشید جنگ به راه‌حلی آسان برای تمام مشکلات با همسایه و حتی با خودت تبدیل می‌شود. 

گروه دوم: هوادارانی که به حذف کامل دشمن می‌اندیشند

دومین دسته هواداری که اخیراً کششی به دست آورده‌، صاحب این ایده است که یک جنگ را می‌توان به پایان رساند. بر اساس این تصور، محدود کردن پاکستان، ایجاد بازدارندگی برای تروریست‌ها، ایجاد شرایط چانه‌زنی، حتی خنثی کردن «گناه تقسیم» پایان کار در نظر گرفته نمی‌شود. بر مبنای چنین تخیلی، پاکستان فقط یک همسایه بد نیست، بلکه یک خار در گوشت است که باید از شر آن خلاص شد. این عقیده خالص نیز وجود دارد که اگر پاکستان نمی‌تواند منفجر شود، هند حداقل باید اطمینان حاصل کند که ذات درونی آن پاک شده است.

گروه سوم؛ هواداران جنبش ضد مسلمانان

سومین حوزه هواداری که در هفته‌های پس از پهلگام سرش را بلند کرد، بسیج ضد مسلمانان بود. ما مطیعانه در دامی افتادیم که تروریست‌ها و طراحان فکری آن‌ها به‌وسیله کشتن هندو‌ها بر سر راه پهن کرده بودند و بر مبنای آن رسانه‌های اجتماعی (و احتمالاً تصور اجتماعی در زندگی حقیقی) علیه مسلمانان هند تغییر جهت دادند. مکالمات خصوصی به‌طور آشکار و شرورانه بر ضد مسلمانان شد. پهلگام و بحث اقدام قاطع هند علیه پاکستان انگیزه‌ای قوی در بخش‌هایی از هند برای فراخوان‌های تحریم علیه مسلمانان ایجاد کرد. 

متن کامل گزارش میراحمدرضا مشرف  را در روزنامه فرهیختگان بخوانید.