آثار مثبت برگزاری مجمع گفت‌وگوی تهران

فرهیختگان: در شرایطی که همچنان مهم‌ترین پرونده سیاست خارجی ایران با جدیت در حال پیگیری است، روز گذشته تهران میزبان 53 مقام ارشد از کشور‌ها و 200 هیئت خارجی بود. گفته می‌شود این مراسم بستری برای دیپلماسی غیررسمی فراهم می‌کند. برگزاری این مجمع که دو روز ادامه خواهد داشت، در میانه مذاکرات ایران و آمریکا، این گزاره را اثبات می‌کند که ایران همه تخم‌مرغ‌هایش را در سبد مذاکره و توافق با آمریکا، قرار نداده است. همچنین در شرایطی که رقبا و دشمنان ایران، سیاست منزوی کردن ایران در منطقه و کاهش قدرتش را دنبال می‌کنند، برگزاری این اجلاس، فرصت خوبی برای تقویت جایگاه دیپلماسی ایران در فضای سیاسی و بین‌المللی است. البته دیدار‌هایی که در حاشیه این مجمع برگزار می‌شود هم می‌تواند بهانه خوبی برای تقویت روابط با کشور‌های همسایه و حل بحران‌ها و چالش‌ها با آن‌ها باشد. در این چهارچوب سفر بارزانی، رئیس اقلیم کردستان در زمره اتفاقات مثبت این مجمع قرار می‌گیرد. برای بررسی اثرات مثبت برگزاری مجمع گفت‌وگوی تهران، با حمیدرضا غلام‌زاده، کارشناس مسائل بین‌الملل گفت‌وگو کردیم که در ادامه مشروح آن را از نظر می‌گذرانید. 

فرصتی برای تضارب آرا
غلام‌زاده این مجمع را فرصت خوبی برای تضارب آرا و هم‌اندیشی میان کشور‌های منطقه تعریف کرد و گفت: «این مجامع و محفل‌هایی که برگزار می‌شود، هم فرصت تضارب آرا و هم‌اندیشی میان کشور‌ها را فراهم می‌کند و هم یک مدل و فرمت مرسوم در دنیاست، همچنین فرصت مغتنمی است. بانی رسمی وزارت خارجه است و مجمع از جنس دیپلماسی رسمی است ولی زمانی که بخشی از مهمان‌ها، صاحب‌نظران و اندیشمندان یا مقامات سابق هستند، مسیر غیررسمی به مسیر رسمی اضافه می‌شود. بخشی از مهمان‌ها، وزرای خارجه هستند و مستقرند. این‌ها در مسیری فضای تعامل و تبادل نظر را فراهم می‌کنند، اما مقامات سابق به هرحال دسترسی‌ها و فضای خودشان را دارند که به صورت غیررسمی است، لذا دستشان در بعضی از فعالیت‌ها و پیام‌رسانی‌ها بازتر است. چهره‌های دانشگاهی و اندیشمندان نیز معمولاً چنین ظرفیتی دارند که اصطلاحاً به آن track2 می‌گویند که مسیر دو تلقی می‌شود. این رویداد می‌تواند به طور کلی از این ظرفیت استفاده کند. برگزاری چنین رویداد‌هایی و سطح مهمانانی که شرکت می‌کنند، به نوعی قدرت ارتباط بین‌الملل آن کشور را نشان می‌دهد و اینکه چقدر برای این کشور پذیرش و دعوت وجود دارد و در چه سطوحی این ارتباطات فعال می‌شود. تا جایی که می‌دانم، تعداد مهمانان معقول و خوب است و سطوح مختلف و بالا دعوت شده‌ و آمده‌اند.» 

فرصتی برای تقویت جایگاه دیپلماسی ایران 
غلام‌زاده در مورد اینکه چقدر این مجمع در روند مذاکراتی اثرگذار است، گفت: «نمی‌شود این مجمع را به مذاکرات نسبت داد، چون هماهنگی برای چنین مجمعی قبل از شروع مذاکرات و توافق برای مذاکرات شروع شد. قاعدتاً چند ماهی برای این مجمع برنامه‌ریزی شده و در آن زمان هم فرایند مذاکرات با آمریکایی‌ها هنوز شکل نگرفته بود، اما کمک‌کننده است. به هرصورت این مسیر گفت‌وگو، هم در ارسال و دریافت پیام‌ها کمک می‌کند، هم رایزنی‌هایی در حاشیه این اجلاس‌ها صورت می‌گیرد که می‌تواند حاوی ایده‌هایی باشد. در اجلاسی در خارج از کشور شرکت کرده بودم. آنجا یکی از مهمانان گفت در مجمع گفت‌وگوی تهران شرکت خواهم کرد و در مورد مذاکرات، صحبتی هم کرد. نکته این است که این فرصت امکانی برای شکل‌گیری گفت‌وگوی رسمی و غیررسمی و ایده‌هایی است که می‌تواند به مذاکرات کمک کند. ضمن اینکه نشان می‌دهد منزوی کردن ایران و اینکه ارتباطاتی با کشور‌های دیگر ندارد و شعار‌های اینچنینی، واقعیت ندارد و همچنین جایگاه دیپلماسی ایران را در منطقه تقویت می‌کند و نشان می‌دهد سبد دیپلماسی ایران متنوع و پر است. به تیم مذاکره‌کننده ما هم کمک می‌کند که ایران دست خالی نیست و در این فضا ضعیف نیست.»

ایران مبتکر برگزاری رویداد‌های تهران در منطقه 
غلام‌زاده به این موضوع هم اشاره کرد که مجمع گفت‌وگوی تهران، پیش از این هم برگزار شده اما حالا ابتکار مثبتی رخ داده و گفت: «مجمع گفت‌وگوی تهران پیش از این، قبل از شیوع کرونا برگزار شد. چند رویداد مشابه داشتیم، مثل نشست امنیتی تهران. چند نشست با عناوین مختلف برگزار شد. فکر می‌کنم اولین کشور منطقه که از این جنس رویداد برگزار کرد، ایران بود، اما نظم نداشت و بعد از تغییرات دولت و کرونا، متوقف شد. امسال همت کردند این مجمع‌ها را با هم جمع کردند و در قالب مجمع گفت‌وگوی تهران برگزار شد و ظرفیت‌ها تلفیق شد که یکپارچه شود. اتفاق خوبی است و ایران باید این برند را حفظ کند و شکل دهد، کمااینکه کشور‌های دیگر منطقه هم فعالیت را شروع کرده‌اند. حتی عراق هم سال گذشته گفت‌وگو‌های بغداد را شروع کرد.»