ضرورت بهره‌گیری از ابزار آپشن در دوران رونق بازارهای مالی

نوید اسودی؛ تحلیلگر بازار سرمایه: در سال‌های اخیر، ابزارهای مالی مشتقه مانند قراردادهای آپشن (اختیار معامله)، جایگاه ویژه‌ای در بین فعالان بازارهای جهانی یافته‌اند. این ابزارها نه تنها به مدیریت ریسک کمک می‌کنند، بلکه فرصت‌های سودآوری اهرمی را نیز برای سرمایه‌گذاران حرفه‌ای فراهم می‌سازند. اکنون که بازار سهام ایران مجدداً با تحرکاتی صعودی روبه‌روست و رمزارزهایی نظیر بیت‌کوین و اتریوم نیز با قدرت در حال صعود هستند، توجه به قابلیت‌های قراردادهای آپشن بیش از گذشته ضرورت پیدا کرده است.

بازارهای صعودی؛ هم فرصت، هم تهدید
رشد قیمت دارایی‌ها همواره با هیجان همراه است. بسیاری از سرمایه‌گذاران در چنین شرایطی با ترس از جا ماندن وارد بازار می‌شوند، در حالی که تجربه نشان داده رشدهای سریع معمولاً با نوسانات شدید و اصلاح‌های موقت همراهند. بنابراین در دل هر فرصت صعودی، تهدیدی پنهان وجود دارد. ابزار آپشن این امکان را فراهم می‌کند که ضمن بهره‌برداری از روند صعودی، از نوسانات شدید یا برگشت‌های قیمتی غیرمنتظره مصون ماند.
برای نمونه، سرمایه‌گذاری که در حال حاضر وارد موقعیت خرید در بیت‌کوین یا شاخص بورس شده است، می‌تواند با خرید یک «اختیار فروش» (Put Option) دارایی خود را بیمه کند. به این ترتیب، اگر بازار برخلاف انتظار حرکت کرد، زیان وی محدود شده و از سقوط آزاد سرمایه جلوگیری می‌شود. این همان چیزی است که در بازارهای حرفه‌ای به آن «مدیریت ریسک ساختاریافته» می‌گویند.

اهرم هوشمند، نه ریسک‌پذیری کورکورانه
بسیاری از فعالان بازار علاقه‌مندند با سرمایه محدود، سود بیشتری کسب کنند. این انگیزه گاهی به استفاده خطرناک از ابزارهایی مانند معاملات مارجین یا فیوچرز منجر می‌شود که در صورت عدم کنترل، منجر به لیکویید شدن کل دارایی می‌گردد. آپشن اما مسیر معقول‌تری ارائه می‌دهد: شما با پرداخت یک «حق بیمه» مشخص، اختیار خرید یا فروش یک دارایی را با قیمت معین و در زمان مشخص به‌دست می‌آورید، بی‌آنکه مجبور باشید دارایی پایه را بخرید یا نگه‌ دارید.
در شرایط کنونی که بیت‌کوین بار دیگر به کانال قیمتی بالای 100 هزار دلار و اتریوم بالای 2500دلار در مال معامله شدن هستند و زمزمه‌های آغاز «آلت‌سیزن» به گوش می‌رسد، بسیاری از فعالان بازار در پی سودگیری از رشدهای پیاپی هستند. اما این رشدها پایدار نیستند و معمولاً با اصلاح‌های تند و گاه ناگهانی همراهند. استفاده از آپشن خرید (Call Option) می‌تواند بدون نیاز به خرید مستقیم رمزارز، سود مناسبی را نصیب سرمایه‌گذار کند، آن هم با ریسک محدود به اندازه حق بیمه پرداختی.

لزوم توسعه زیرساخت‌ها در بازار سرمایه ایران
متأسفانه بازار سرمایه ایران در حوزه قراردادهای آپشن هنوز نوپاست و تنها روی تعداد محدودی از سهام بزرگ این ابزار ارائه می‌شود. با وجود آنکه سازمان بورس و اوراق بهادار تلاش‌هایی در جهت ترویج این ابزار انجام داده، اما تا رسیدن به نقطه‌ای که اختیار معامله به یکی از ارکان اصلی بازار تبدیل شود فاصله داریم. این عقب‌ماندگی در حالی رخ داده که در بازارهای جهانی، حجم معاملات آپشن در برخی نمادها حتی از معاملات نقدی نیز فراتر رفته است.
توسعه قراردادهای اختیار معامله، نیازمند سه رکن اساسی است:
۱. آموزش و فرهنگ‌سازی میان سرمایه‌گذاران خرد و حرفه‌ای
۲. گسترش دامنه دارایی‌های مشمول آپشن (سهام، شاخص‌ها، ارز، طلا، رمزارز)
۳. افزایش نقدشوندگی و عمق بازار از طریق حضور بازارگردان‌ها و صندوق‌های تخصصی

فرصت طلایی در بازار رمزارزها
نکته قابل توجه دیگر، قابلیت بالای ابزار آپشن در بازار رمزارزهاست. در حال حاضر پلتفرم‌هایی نظیر Deribit، ابزارهای متنوعی برای معاملات آپشن بیت‌کوین و اتریوم ارائه کرده‌اند. با وجود ماهیت پرنوسان بازار کریپتو، ابزار آپشن به کاربران امکان می‌دهد که هم با استراتژی‌های محافظه‌کارانه (مثل بیمه‌کردن سرمایه) و هم با استراتژی‌های تهاجمی (مثل معاملات اسپرد، straddle، strangle و...) وارد بازار شوند.
برای فعالان ایرانی بازار رمزارز که غالباً در محیط‌های پرریسک و بدون بیمه معامله می‌کنند، آشنایی با ابزار آپشن می‌تواند نقطه‌ عطفی در حرفه‌ای‌تر شدن فعالیت‌های مالی‌شان باشد.
اکنون که نشانه‌های یک دوره رونق دوباره در بازارهای مالی دیده می‌شود، لازم است فعالان بازار نه فقط با ذهنیت سودگیری از نوسانات، بلکه با ابزارهای مدرن مدیریت ریسک نیز آشنا باشند. آپشن، ابزاری است که هم فرصت سودآوری اهرمی را فراهم می‌کند و هم امکان کنترل زیان را به‌دست سرمایه‌گذار می‌دهد. آینده بازارهای مالی بدون تسلط بر ابزارهایی چون آپشن، آینده‌ای پرریسک و محدود خواهد بود. زمان آن رسیده که آپشن نه به عنوان یک ابزار فرعی، بلکه به‌عنوان یکی از ارکان اصلی استراتژی‌های سرمایه‌گذاری در ایران مورد توجه قرار گیرد.