چگونه ایران در ساخت پهپادهای انتحاری شکوفا شد؟

سید مهدی طالبیپژوهشگر حوزه بین‌الملل

 ترامپ در میان حرف‌های دروغی که در جریان تور اخیر خود به سه کشور حاشیه جنوبی خلیج فارس ضد ایران مطرح کرد، حرف‌های درستی نیز درباره قدرت تهران زد. رئیس‌جمهور آمریکا در جریان نشستی با مدیران شرکت‌های بزرگ در قطر از قدرت پهپاد‌های ایرانی گفت.
داستانی که ترامپ تعریف کرد نشان می‌داد او با فراخواندن یک شرکت آمریکایی، با آن‌ها درباره پهپاد‌های خوبی که ایران می‌سازد و قیمت کمی که دارند، صحبت کرده تا آن‌ها بتوانند کاری مشابه ایرانی‌ها انجام دهند. به گفته رئیس‌جمهور آمریکا، تیم این شرکت دو هفته بعد پیش او آمده و قیمت پهپاد مورد انتظار ترامپ را 41 میلیون دلار عنوان کرده، درحالی‌که پهپاد‌های ایرانی مدنظر او، هزینه‌ای 100 برابر کمتر داشتند.
حرف‌های ترامپ از زوایای مختلفی قابل ارزیابی است؛ اما با وجود نامشخص بودن مختصات ادعا‌ها، آنچه او انجام داده تمجید صنعت پهپادی ایران است که مدت‌هاست در جهان تکرار شده. 

چرا ایران بر پهپاد‌های انتحاری تمرکز کرد؟ چگونه در آن شکوفا شد؟ 
تمرکز ایران بر پهپاد‌ها به ویژه نمونه‌های انتحاری به دلایلی رخ داد که در ادامه آمده‌اند. 

1- ایران به دلیل تحریم‌ها و تلاش دولت‌های مخالف برای محدود کردن ابعاد قدرتش پس از انقلاب، از دسترسی به جنگنده‌های غربی و شرقی تا حد زیادی محروم شد. جایگزین تهران برای پوشش فقدان جنگنده‌ها، دستیابی به موشک بود. مشکل موشک‌ها اما قیمت زیادشان بود و باعث شد ایران به سمت پهپاد‌ها به عنوان سلاحی ارزان‌تر حرکت کند. 

2- سامانه‌های پدافند هوایی به میزانی پیشرفت کرده‌اند که دیگر استفاده از جنگنده دارای ریسک بوده و موشک‌های هوا به زمین و زمین به زمین نیز قابل رهگیری‌اند؛ حملات به فلسطین اشغالی و اوکراین این موضوع را نشان می‌دهد. اما در مقابل پهپاد‌ها پدافند مؤثری شکل نگرفته و یا پدافند ایجادشده نمی‌تواند مؤثر واقع شود. همچنین درصورتی‌که یک سامانه در برابر پهپاد‌ها کارایی خود را اثبات کند، اما به دلیل شلیک‌های پیاپی که می‌تواند در روز چندین بار و برای هفته‌ها و ماه‌ها ادامه پیدا کند، این سامانه کارایی خود را از دست خواهد داد. این درحالی است که اگر یک سامانه ضدموشکی در رهگیری موشک‌ها ناتوان باشد، موشک‌ها اصابت می‌کنند اما تا مدت‌ها خبری از حملات مشابه نخواهد بود. 

3- استفاده از پهپاد‌های انتحاری می‌تواند به شکل پنهانی و بدون مسئولیت صورت گیرد. این موضوع نشان می‌دهد ایران که در دو عرصه «نظامی» و «امنیتی» با دشمنان خود روبه‌رو بوده، می‌تواند از پهپاد‌ها که ابزاری نظامی هستند در درگیری‌های امنیتی بهره بگیرد. در برابر حملات و خرابکاری‌ها علیه کشتی‌های ایران که در حوزه امنیتی و با وسایل مختلف صورت می‌گرفت، تهران نیز بنابر ادعا‌های رسانه‌ای موفق شده در مواردی با پهپاد‌ها حملات ناشناسی انجام دهد. 

4- پهپاد‌های انتحاری برخلاف جنگنده و موشک قابل انتقال به متحدان هستند. فراتر از انتقال، این سلاح توسط متحدانی که در ابعاد یک گروه فرودولتی هستند، می‌تواند تولید شود. 

5- پهپاد‌ها برخلاف جنگنده و موشک نیازمند بهره‌گیری از افراد آموزش‌دیده به شکل خاص نیستند، بلکه می‌توان با افرادی با آموزش کمتر مورد بهره‌برداری قرار گیرند. این مسئله باعث می‌شود تا در برابر دشمن بتوان با آموزش سریع و کوتاه نیرو‌ها، صف‌آرایی گسترده‌ای شکل داد. 

6- تولید پهپاد نسبت به جنگنده و موشک فناوری پایین‌تری دارد، درنتیجه دشمن نمی‌تواند از گلوگاه فناوری که در اختیارش قرار دارد برای محدود کردن قدرت ایران بهره بگیرد. 

7- پهپاد‌ها می‌توانند بخشی از توان هجومی دشمن را اشغال کنند، زیرا دفاع مؤثر در برابر آن‌ها دفاع هواپایه است که در آن دشمن باید جنگنده‌های خود را مأمور رهگیری و سرنگونی پهپاد‌ها کند. این درحالی است که دفاع در برابر موشک‌ها زمین‌پایه است و تنها با سامانه‌های پدافندی ضدموشک می‌توان با آن‌ها مقابله کرد. 

متن کامل گزارش سیدمهدی طالبی، خبرنگار گروه جهانشهر را در روزنامه فرهیختگان بخوانید