تأثیر هوش مصنوعی بر مدل‌های تجاری‌سازی دانشگاهی

فرهیختگان: هوش مصنوعی می‌تواند نقش مهمی در شناسایی بازارهای هدف برای تجاری‌سازی اختراعات دانشگاهی ایفا کند. با تحلیل حجم وسیعی از داده‌های بازار، از جمله روندهای صنعت، نیازهای مصرف‌کنندگان، و فعالیت‌های رقبا، الگوریتم‌های هوش مصنوعی می‌توانند فرصت‌های تجاری بالقوه برای اختراعات دانشگاهی را شناسایی کرده و به دانشگاه‌ها و پژوهشگران در تعیین بهترین بازارهای هدف برای عرضه فناوری‌های خود کمک کنند (Pantanowitz et al., 2022). 
این امر می‌تواند به افزایش شانس موفقیت تجاری‌سازی اختراعات و در نتیجه، ایجاد درآمد برای دانشگاه‌ها و پژوهشگران منجر شود. هوش مصنوعی با تحلیل داده‌های بازار، به دانشگاه‌ها کمک می‌کند تا بازارهای هدف مناسب برای تجاری‌سازی اختراعات خود را شناسایی کرده و استراتژی‌های مؤثرتری را در این زمینه اتخاذ کنند. قابلیت‌های هوش مصنوعی در تحلیل داده‌های بازار، امکان شناسایی فرصت‌های تجاری برای اختراعات دانشگاهی را فراهم می‌سازد. هوش مصنوعی می‌تواند در ارزیابی ارزش تجاری اختراعات دانشگاهی نقش مؤثری ایفا کند.
 الگوریتم‌های یادگیری ماشین می‌توانند با تحلیل داده‌های مربوط به اختراعات مشابه که قبلاً تجاری‌سازی شده‌اند، میزان موفقیت آن‌ها در بازار، و عوامل مؤثر بر ارزش آن‌ها، به تخمین ارزش تجاری اختراعات جدید کمک کنند (Chesterman, 2025). این امر به دانشگاه‌ها کمک می‌کند تا تصمیم‌های بهتری در مورد نحوه تجاری‌سازی اختراعات خود اتخاذ کنند، از جمله تعیین قیمت مناسب برای مجوزدهی یا فروش اختراعات. هوش مصنوعی با ارائه روش‌های دقیق‌تر و کارآمدتر برای ارزیابی ارزش تجاری اختراعات دانشگاهی، به دانشگاه‌ها کمک می‌کند تا تصمیم‌های بهتری در مورد تجاری‌سازی دارایی‌های فکری خود اتخاذ کنند. 
قابلیت‌های هوش مصنوعی در تحلیل داده‌های مربوط به اختراعات مشابه و عوامل مؤثر بر ارزش آن‌ها، امکان ارزیابی دقیق‌تر ارزش تجاری اختراعات دانشگاهی را فراهم می‌سازد. هوش مصنوعی می‌تواند با تحلیل داده‌های مربوط به بازار، رقبا، و ارزش تجاری اختراعات، به دانشگاه‌ها در توسعه استراتژی‌های تجاری‌سازی مؤثر کمک کند. این استراتژی‌ها می‌تواند شامل تعیین بهترین روش تجاری‌سازی (مانند صدور مجوز یا ایجاد شرکت‌های نوپا)، شناسایی شرکای تجاری بالقوه، و تعیین زمان مناسب برای ورود به بازار باشد. 
استفاده از هوش مصنوعی در توسعه استراتژی‌های تجاری‌سازی، به دانشگاه‌ها کمک می‌کند تا تصمیم‌های مبتنی بر داده اتخاذ کرده و شانس موفقیت تجاری‌سازی اختراعات خود را افزایش دهند. هوش مصنوعی با ارائه تحلیل‌های داده‌محور، به دانشگاه‌ها در تدوین استراتژی‌های تجاری‌سازی مؤثر برای اختراعات خود کمک می‌کند و احتمال موفقیت در این زمینه را افزایش می‌دهد. قابلیت‌های هوش مصنوعی در تحلیل داده‌های بازار، رقبا و ارزش اختراعات، امکان توسعه استراتژی‌های تجاری‌سازی مؤثر برای اختراعات دانشگاهی را فراهم می‌سازد (Jensen & Thursby, 2001).

  افزایش کارایی سیستم مالکیت فکری نتیجه استفاده هدفمند از هوش مصنوعی 
هوش مصنوعی به‌عنوان یک فناوری تحول‌آفرین، تأثیرات گسترده‌ای بر حوزه حقوق مالکیت فکری داشته و فرصت‌ها و چالش‌های متعددی را پیشروی این حوزه قرار داده است. از خودکارسازی، فرایندهای اداری ثبت و مدیریت حقوق گرفته تا تشخیص دقیق‌تر نقض حقوق و تسهیل دسترسی به اطلاعات حقوقی، هوش مصنوعی کارایی و اثربخشی سیستم مالکیت فکری را به طور قابل‌توجهی افزایش داده است. 
همچنین، این فناوری امکان پیش‌بینی و مدیریت بهتر اختلافات حقوقی و حفاظت از حقوق در عصر دیجیتال را فراهم کرده است. با این ‌حال، استفاده از هوش مصنوعی در حقوق مالکیت فکری با چالش‌های اخلاقی مهمی نظیر نقض حریم خصوصی و احتمال بروز بی‌عدالتی‌های الگوریتمی نیز همراه بوده است که نیازمند توجه و تدوین قوانین و ضوابط جدید برای تنظیم استفاده از این فناوری است. دانشگاه‌ها نقش کلیدی در توسعه فناوری‌های هوش مصنوعی برای حقوق مالکیت فکری ایفا می‌کنند و از طریق همکاری با صنعت، انجام پژوهش‌های بنیادی و آموزش متخصصان، به پیشبرد این حوزه کمک می‌کنند. علاوه بر این، هوش مصنوعی ابزارهای نوینی را برای آموزش و آگاهی‌بخشی درباره حقوق مالکیت فکری و همچنین برای بهبود مدل‌های تجاری‌سازی دانشگاهی فراهم کرده است. 
در مجموع، هوش مصنوعی به‌عنوان یک نیروی قدرتمند، پتانسیل آن را دارد که نظام حقوق مالکیت فکری را متحول سازد و به ایجاد یک سیستم کارآمدتر، عادلانه‌تر و متناسب با نیازهای عصر دیجیتال کمک کند. با این ‌حال، بهره‌گیری مسئولانه و مؤثر از این فناوری مستلزم درک عمیق چالش‌ها و فرصت‌های آن و اتخاذ رویکردهای متناسب در سطح قانونی، اخلاقی و آموزشی است.

متن کامل گزارش مهسا محمودزاده- محسن محمودزاده، اندیشکده مطالعات راهبردی دانشگاه آزاد اسلامی را در روزنامه «فرهیختگان» بخوانید.