چرا فرودگاه بن‌گورین برای اسرائیل مهم است؟

سید علی مدد زیدی، وقایع اسرائیلیه : هفته گذشته بود که خنجر یمنی‌ها در 32 درجه شمالی و 34 درجه شرقی بر زمین نشست. جایی که در ابتدا لود نام داشت و از سال 79 میلادی به این سمت به یاد مؤسس رژیم اسرائیل بن گورین نامیده شد. بن گورین به‌عنوان شلوغ‌ترین فرودگاه سرزمین‌های اشغالی در ۴۵ کیلومتری (۲۸ مایلی) شمال غربی اورشلیم و ۲۰ کیلومتری (۱۲ مایلی) جنوب شرقی تل‌آویو قرار دارد و حالا به یمن فرود این خنجر در این زمین، انگشت بر کیبورد کوبیدیم تا در وسط اوراق ضمیمۀ این هفته دل و رودۀ TLV را پهن کنیم. 

  سرگذشت
این فرودگاه در دوران قیمومیت بریتانیا بر فلسطین به‌عنوان یک باند فرودگاهی با دو باند غیرآسفالته در حومه شهر لود، در نزدیکی مستعمره تمپلر ویلهلما، آغاز به کار کرد. این فرودگاه در سال 1934، عمدتاً با اصرار شرکت خدمات هوایی (متعلق به بریتانیا) ساخته شد. اولین سرویس مسافربری در فرودگاه جدید، مسیر قاهره - لود - نیکوزیا (قبرس) توسط شرکت خدمات هوایی مصر بود که در 3 آگوست 1935 افتتاح شد. 
در سال 1948، اسرائیلی‌ها نام رسمی فرودگاه را از «فرودگاه بین‌المللی لود» به «فرودگاه بین‌المللی تل‌آویو - لود» تغییر دادند. پروازها در 24 نوامبر 1948 از سر گرفته شد. در آن سال، 40,000 مسافر از طریق این ترمینال عبور می‌کردند. تا سال 1952، این تعداد به 100,000 نفر در ماه افزایش یافت. در عرض یک دهه، ترافیک هوایی به حدی افزایش یافت که پروازهای محلی مجبور شدند به فرودگاه دیگر تل‌آویو، فرودگاه هوایی سِدی دُو (SDV) در ساحل شمالی شهر، هدایت شوند. تا اواسط دهه 1960، 14 شرکت هواپیمایی بین‌المللی در این فرودگاه فرود می‌آمدند.
در طول سال‌ها، ساختمان‌ها و باندهای بیشتری اضافه شد، اما با شروع مهاجرت گسترده از اتیوپی و اتحاد جماهیر شوروی سابق در دهه‌های 1980 و 1990 و همچنین افزایش جهانی سفرهای تجاری بین‌المللی، امکانات موجود به‌طور جدی ناکافی شدند و این امر باعث طراحی یک ترمینال جدید و پیشرفته شد که بتواند هجوم گردشگری مورد انتظار برای جشن‌های مذهبی را نیز در خود جای دهد. تصمیم برای ادامه این پروژه در ژانویه 1994 گرفته شد، اما ترمینال جدید، که به عنوان ترمینال 3 شناخته می‌شود، تنها یک دهه بعد، در 2 نوامبر 2004، درهای خود را به روی مسافران گشود.

  ترمینال 1، 2، 3 و 4
بن گورین چهار ترمینال دارد که در حال حاضر فقط ترمینال 1 و 3 فعال هستند. ترمینال ۲ در سال ۱۹۶۹، زمانی که شرکت هواپیمایی آرکیا پس از جنگ شش‌روزه فعالیت خود را در فرودگاه از سر گرفت، افتتاح شد. ترمینال ۲ تا ۲۰ فوریه ۲۰۰۷ پروازهای داخلی را انجام می‌داد، سپس این پروازها به ترمینال ۱ که بازسازی شده بود منتقل شدند. به دلیل افزایش ترافیک در اواخر دهه ۱۹۹۰ و ظرفیت بیش از حد ترمینال ۱، یک بخش بین‌المللی تا زمان افتتاح ترمینال ۳ اضافه شد. پس از انتقال خدمات داخلی به ترمینال ۱، ترمینال ۲ تخریب شد تا فضای بیشتری برای ظرفیت حمل بار به مجموعه اضافه شود. 
ترمینال 4 که در سال ۱۹۹۹ ساخته شد، قرار بود پذیرای جمعیت مورد انتظار در سال ۲۰۰۰ باشد، اما هرگز رسماً افتتاح نشد. تا به امروز، فقط به عنوان ترمینالی برای مسافرانی که از آسیا در طول همه‌گیری سارس وارد می‌شدند و چند مراسم استقبال از نظامیان کشته شده در خارج از سرزمین‌های اشغالی مورد استفاده قرار گرفته است.

  پس از جنگ 
با چنین پیشینه‌ای روشن است که بن گورین به‌عنوان اصلی‌ترین درگاه حمل و نقل هوایی رژیم، نقش مهمی را در ترابری رژیم اسرائیل ایفا می‌کند. ایفای نقشی که به‌راحتی با چند راکت و موشک می‌تواند مختل شود. برای محسوس شدن وضعیت فرودگاه، سری به گزارش ماهانه فرودگاه در دسامبر 2024 زدیم. در این گزارش، فعالیت فرودگاه از جهات مختلفی مورد بررسی قرار گرفته که در ادامه به چند مورد از آن اشاره خواهیم کرد. 

  فعالیت بین‌المللی
در این جدول، فعالیت بین‌المللی فرودگاه بین دسامبر 2023 و 2024 مورد بررسی قرار گرفته است. ارقام به وضوح نشان می‌دهند که پس از گذشت یک سال از جنگ، حجم ترابری مسافران کاهش محسوسی داشته است.  (جدول 1)
بررسی وضعیت ترافیک مسافران سفرهای بین‌المللی به‌صورت ماهانه بین سال 2023 میلادی و 2024 میلادی:  (جدول 2)
این تفاوت بین سال اول جنگ و سال دوم کامل روی نمودار مشخص است:  (نمودار شماره 1  )
این روند در ترافیک بین‌المللی مسافران برحسب کشور نیز دیده می‌شود. در جدول زیر ترافیک بین‌المللی 9 کشور اول مورد بررسی قرار گرفته که به جز یونان و قبرس و گرجستان، در مورد باقی کشورها روند ترافیک مسافران بین سال 2023 و 2024 کاهشی بوده است. البته در این لیست 9 کشور ابتدایی را براساس بیشترین ترافیک مسافر مورد بررسی قرار داده‌ایم و اگر طبقات پایین این فهرست نیز ذکر می‌شد به اعداد و ارقام جالبی برمی‌خوردیم، مثل اینکه درحالی‌که تقریباً تمامی کشورها ترافیک مسافرانشان به مقصد رژیم روند به‌شدت کاهشی‌ای را تجربه کرد، ترافیک مسافران جمهوری چک و ژاپن در طول این یک سال بیش از پنجاه‌درصد افزایش داشته که در نوع خودش قابل تأمل است. (جدول 3)
   باربری 
در باربری اما قضیه متفاوت است. با بررسی 10 کشور اول (حجم بار ورودی و خروجی) روشن می‌شود که روند ترابری باری در طول یک سال اخیر افزایشی بوده است.  (جدول 4)

  سقوط آزاد
همان‌طور که بررسی شد، آمار در حوزۀ مسافربری دچار سقوط شدید شده که این سقوط از جنبه‌های گوناگونی مانند گردشگری، سرمایه‌گذاری و... می‌تواند اقتصاد رژیم را تحت‌تأثیر قرار بدهد. داده‌های فرودگاه بن گورین نشان می‌دهد که تقریباً ۱۳.۸ میلیون مسافر در سال ۲۰۲۴ از ترمینال‌های آن عبور کرده‌اند که نشان‌دهنده کاهش شدید ۳۴ درصدی در مقایسه با سال قبل است. هزینه‌های عملیاتی نیز کاهش‌یافته و در مقایسه با سال ۲۰۲۳ تقریباً ۱۶ درصد کاهش‌یافته و به ۲.۳ میلیارد شِکِل (۶۳۰ میلیون دلار) رسیده است. این ارقام نشان‌دهنده تأثیرات فزاینده جنگ جاری در غزه بر اقتصاد رژیم اسرائیل، به‌ویژه بخش هوانوردی آن است.

  در فرودگاه
در آخر، اگر از بحث ترابری در فرودگاه که بگذریم، نوبت می‌رسد به داخل خود فرودگاه. در سال ۲۰۲۲، مسافران ۲.۴ میلیارد شِکِل در فروشگاه‌ها، رستوران‌ها و کافه‌های ترمینال ۱ و ترمینال ۳ فرودگاه بن گورین خرج کردند. 
امروزه، ۴۹ کسب‌وکار در فرودگاه بن گورین فعالیت می‌کنند، از جمله فروشگاه‌های خرده‌فروشی، صرافی‌ها، فروشگاه‌های مواد غذایی و نوشیدنی، سالن‌های استراحت مسافران و موارد دیگر. در سال ۲۰۲۲، درآمد تمام کسب‌وکارهایی که به مسافران در فرودگاه خدمات ارائه می‌دهند (نه فقط تجارت خرده‌فروشی) ۵ میلیارد شِکِل بوده است، با درآمد متوسط ۹۵۰۰ شِکِل در دقیقه. 
درآمد سالانه کافه‌ها و فروشگاه‌های مواد غذایی و نوشیدنی ۳۵۰ میلیون شِکِل و برای فروشگاه‌های خرده‌فروشی ۲ میلیارد شِکِل بود. این داده‌ها نشان می‌دهد که میانگین درآمد روزانه فقط برای مشاغل پذیرایی و فروشگاه‌ها ۶.۶ میلیون شکل و میانگین درآمد در هر دقیقه ۴۶۰۰ شکل است. در مورد میزان مساحتی هم که هر صنف در فرودگاه اشغال کرده است، فروشگاه‌های مواد غذایی و کافه‌ها ۳۰۰۰ مترمربع و فروشگاه‌های خرده‌فروشی 8000 مترمربع را در اختیار دارند. 
که خود این ظرفیت اقتصادی به‌عنوان بخش کوچکی از اقتصاد گردشگری رژیم، باتوجه‌به آمار و ارقام مفصلی که پیش‌تر ذکر شد، در فضای پسا 7 اکتبر به‌شدت صدمه دیده است.