باج‌گیری رسانه‌ای از شخصیت‌های سیاسی، اقتصادی و هنری در ترکیه

ترکیه در دو دهه اخیر شاهد تحولات جدی در عرصه رسانه‌ای بوده است. با تمرکز قدرت در دست دولت حزب عدالت و توسعه (AKP) و وابستگی بسیاری از رسانه‌ها به نهادهای قدرت، پدیده باج‌گیری رسانه‌ای در اشکال جدیدی ظهور یافته است. در این فضا، برخی رسانه‌ها به ابزار فشار علیه مخالفان سیاسی، صاحبان سرمایه مستقل و چهره‌های هنری منتقد بدل شده‌اند.

ساختار رسانه‌ای در ترکیه و زمینه‌های باج‌گیری
ترکیه از نظر شاخص آزادی رسانه‌ها (بر اساس گزارش سازمان گزارشگران بدون مرز)، یکی از ضعیف‌ترین کشورهای عضو ناتو محسوب می‌شود. انحصار رسانه‌ها در اختیار نهادهای نزدیک به دولت مانند گروه دمیرورن و تورکواز، موجب شده رسانه‌ها نقش نهاد نظارتی را از دست داده و به ابزار چانه‌زنی سیاسی و اقتصادی تبدیل شوند.

نمونه‌های واقعی از باج‌گیری رسانه‌ای

1- جمال خاشقچی و رسانه‌های دولتی
جمال خاشقچی ، روزنامه‌نگار منتقد سعودی که در کنسولگری عربستان در استانبول به طرز فجیع کشته شد، پیش از مرگش مورد حملات شدید رسانه‌های نزدیک به دولت ترکیه قرار گرفته بود. گزارش‌هایی از تهدیدهای رسانه‌ای غیررسمی علیه او مبنی بر سکوت در مورد روابط ترکیه و عربستان منتشر شده است.

۲- پرونده سدات پکر (Sedat Peker)
سدات پکر، مافیای سابق و افشاگر سیاسی، با انتشار ویدئوهایی چهره برخی از نهادهای قدرت و رسانه‌های وابسته به آن‌ها را افشا کرد. او به طور خاص از رسانه‌هایی مانند ATV و Sabah نام برد که به تهدید او برای سکوت در برابر افشاگری‌ها متهم شده‌اند. پکر ادعا کرد برخی رسانه‌ها از او درخواست پول کرده‌اند تا مطالب خاصی را منتشر نکنند یا حذف کنند.

3- رسانه‌ها و فشار بر سرمایه‌داران مستقل
سرمایه‌دارانی چون "عثمان کاوالا" که از چهره‌های جامعه مدنی و حامی پروژه‌های فرهنگی بودند، در رسانه‌های دولتی ترکیه به‌طور پیوسته با اتهامات ناروشن مرتبط با تروریسم یا غرب‌گرایی هدف قرار گرفتند. گزارش‌هایی وجود دارد مبنی بر اینکه تهدید به انتشار این اتهامات، در ازای کناره‌گیری از فعالیت‌های اجتماعی یا توقف حمایت از پروژه‌های خاص صورت گرفته است.

3- باج‌گیری از چهره‌های هنری
چهره‌های هنری منتقد مانند "سزن آکسو" و "تارکان" نیز هدف رسانه‌های محافظه‌کار قرار گرفته‌اند. در سال ۲۰۲۲، سزن آکسو به دلیل ترانه‌ای که به‌صورت غیرمستقیم به مسائل مذهبی اشاره داشت، توسط رسانه‌های نزدیک به دولت تهدید شد. برخی از این رسانه‌ها صراحتاً از او خواستند که عذرخواهی کند، وگرنه مطالب «پنهانی» از گذشته‌اش منتشر خواهد شد.

سازوکارهای باج‌گیری رسانه‌ای در ترکیه

-انتشار یا تهدید به انتشار اطلاعات خصوصی یا ساختگی علیه افراد منتقد

-تحریف سخنان یا آثار هنری برای تحریک افکار عمومی

- درخواست‌های پنهان برای پرداخت مالی یا تغییر موضع سیاسی در قبال سکوت رسانه‌ای

-استفاده ابزاری از نهادهای دولتی برای پیگرد قضایی پس از آماده‌سازی فضای رسانه‌ای

رسانه‌های مستقل و قصه قربانی‌شدن آن‌ها
رسانه‌هایی مانند: Cumhuriyet، BirGün و MedyaScope که سعی در حفظ استقلال دارند، اغلب قربانی حملات رسانه‌ای و پیگردهای قضایی هستند. فشار مالی، لغو مجوزها، و قطع حمایت‌های تبلیغاتی، روش‌های مرسوم خاموش‌کردن این رسانه‌هاست.

چارچوب حقوقی و نظارتی
هیچ ساختار نظارتی مستقل و قدرتمندی برای مواجهه با سوءاستفاده از رسانه در ترکیه وجود ندارد. شورای عالی رادیو و تلویزیون (RTÜK) عملاً در اختیار دولت است و بیشتر علیه رسانه‌های منتقد اعمال فشار می‌کند تا رسانه‌های خاطی طرفدار دولت. همین امر، مسیر باج‌گیری رسانه‌ای را بدون مانع جدی باز گذاشته است.

نتیجه‌گیری
باج‌گیری رسانه‌ای در ترکیه نه صرفاً یک پدیده حاشیه‌ای، بلکه بخشی از سازوکار قدرت در فضای عمومی این کشور است. رسانه‌هایی که باید کارکردشان شفافیت و نقد است، اغلب اوقات و در موارد متعدد به ابزار تهدید و امتیازگیری بدل شده‌اند. فقدان نظارت مؤثر، ساختار مالکیت وابسته به دولت، و فضای سرکوبگر علیه رسانه‌های مستقل، همگی به تشدید این وضعیت و رشد و نمو پدیده مخرب کمک کرده‌اند.