توزیع منابع عمومی در پرداخت تسهیلات مالی دانشجویان منطقی ندارد
محمد افصح، خبرنگار: وامهای دانشجویی از آن دسته تسهیلاتی‌اند که نمی‌توان آنها را آش دهن‌سوزی در نظر گرفت اما به هرحال مرهمی است برای دانشجویانی که با چالش‌های مالی دست‌وپنجه نرم می‌کنند و البته در این شرایط اقتصادی تعدادشان هم کم نیست.
هر ترم دانشجویان زیادی منتظر می‌مانند تا با گذشت یکی دوماه از شروع ترم، نرخ وامهای اعطایی صندوق رفاه دانشجویان مشخص شود تا بتوانند برای دریافت وام مورد نظر خود اقدام کنند، پولی بگیرند و به یکی از زخم‌هایشان بزنند. آنهایی که در دانشگاه‌های دولتی ذیل وزارت علوم متقاضی دریافت وام هستند خیلی زود متوجه می‌شوند که اگر دیر بجنبند چیزی نصیبشان نمی‌شود؛ چراکه اعتبارات صندوق رفاه دانشجویی به اندازه‌ای نیست که پاسخگوی درخواست همه باشد.
مسعود گنجی، رئیس صندوق رفاه دانشجویی وزارت علوم در گفت‌وگو با «فرهیختگان» گفت: نمی‌توانند پاسخگوی درخواست وام تمام دانشجویان باشند و تنها تا جایی که منابع مالی وجود دارد، این وام‌ها پرداخت خواهد شد. با این اوصاف بهترین کار این است که ابتدا به آنهایی وام بدهند که نیازمندتر هستند.
گنجی می‌گوید برای این کار تصمیم گرفته شد که بر اساس دهک‌بندی یارانه‌ها دانشجویان را نیز دهک‌بندی کنند تا آنهایی که نیاز بیشتری دارند در اولویت قرار بگیرند. اما هنوز اطلاعات دهک‌بندی دانشجویان در اختیار صندوق رفاه دانشجویان وزارت علوم قرار نگرفته است. همچنین که برخی دانشجویان اعتراض کرده‌اند این دهک‌بندی بر اساس شرایط خانواده‌ها شکل گرفته و دانشجویان جدا از خانواده‌هایشان شرایط متفاوتی دارند.
ابهامات دانشجویان از توزیع منابع عمومی در صندوق‌ها
شیوه مدیریتی دانشگاه‌های دولتی در برخی موارد در میان دو وزارتخانه بهداشت و علوم محل اختلاف است. با توجه اینکه دانشگاه‌های پزشکی و پیراپزشکی زیرمجموعه وزارت بهداشت و دانشگاه‌های غیرپزشکی زیرمجموعه وزارت علوم قرار می‌گیرند. در برخی موارد، شیوه‌های مدیریتی و تسهیلات ارائه‌شده به دانشجویان زیرمجموعه این دو وزارتخانه متفاوت می‌شود. از دیگر موضوعاتی که اخیرا مورد بحث قرار گرفته، خدماتی است که از سمت صندوق‌های رفاه دانشجویان به دانشجویان ارائه می‌شود. طبیعتا دانشجویان انتظار دارند که از نوع یکسانی از خدمات بهره‌مند شوند.
اما اختلاف در سرانه دریافتی صندوق‌های رفاه وزارتین موجب تفاوت در خدماتی می‌شود که به دانشجویان ارائه می‌دهند. مانند تفاوت در تنوع وام‌هایی که این دو صندوق به دانشجوهای دانشگاه‌های زیر مجموعه خود ارائه می‌دهند و یا تفاوت در شرایط خوابگاه‌ها که به گفته برخی مسئولان صنفی دانشگاه‌ها، خوابگاه‌های وزارت بهداشتی شرایط نسبتا بهتری دارند و به صورت کلی پرداخت به‌موقع وام‌ها در دانشگاه‌های وزارت بهداشت. اخیرا شورای صنفی دانشگاه شریف با طرح تفاوت نامعقول سرانه انتفاع دانشجویان و شرایط متفاوت تخصیص وامهای دانشجویی از سمت صندوق‌های رفاه دانشجویان وزارتین، در نامه‌ای به عارف، معاون اول رئیس‌جمهور، نسبت به این موضوع معترض شده و این تفاوت را تبعیض‌آمیز خواند. شورای صنفی دانشگاه صنعتی شریف در پیوست نامه به معاون اول رئیس‌جمهور در کانال تلگرامی خود درباره این موضع نوشت: «در جریان پیگیری‌های انجام‌گرفته به موضوع تبعیض‌آمیز دیگری نیز برخوردیم، با وجود اینکه ۹۲ درصد دانشجویان کشور تحت پوشش وزارت علوم، تحقیقات و فناوری و تنها ۸ درصد تحت پوشش وزارت بهداشت، درمان و آموزش پزشکی هستند، بودجه صندوق رفاه بین این دو وزارتخانه به صورت مساوی تقسیم شده است!»
این مجموعه دانشجویی در ادامه این مسئله را به دور از عدالت آموزشی عنوان کرده و معتقد است: «این نابرابری، در کنار موارد دیگری مانند تفاوت قیمت غذاهای دانشجویی، کیفیت خوابگاه‌ها و سطح خدمات ارائه‌شده نشان‌دهنده عدالت آموزشی زیرسوال‌رفته و تبعیضی سیستماتیک به ضرر دانشجویان وزارت علوم است. باید هرچه سریع‌تر این روند غیرمنطقی اصلاح شود تا از آسیب‌های بیشتر به حقوق دانشجویان جلوگیری شود.»
افزایش بودجه عمومی صندوق‌ها بدون توجه به پوشش دانشجو
پرداخت وامهای ثبت‌نامی ترم جاری با اختصاص اولین مرحله از بودجه سال 1404 آغاز خواهد شد. این نکته را رئیس صندوق رفاه دانشجویان وزارت علوم به «فرهیختگان» گفت و ادامه داد: «بودجه سال جاری در چند مرحله به دانشگاه تخصیص داده می‌شود که در اولین مرحله، 45 درصد از بودجه در انتهای خردادماه به دانشگاه داده می‌شود و در مرحله دوم 45 درصد دیگر از بودجه در آبان‌ماه داده خواهد شد. مابقی بودجه هم به‌صورت تدریجی تخصیص داده خواهد شد.»
گنجی معتقد است با وجود تفاوتی که در سرانه بودجه صندوق‌های رفاه دانشجویی وجود دارد، خدمات مشابهی نمی‌تواند ارائه شود.
او ادامه داد: «دانشجوها در شرایط یکسانی تحصیل می‌کنند و برتری‌ای نسبت به همدیگر ندارند. دلیلی ندارد تفاوتی میان آنها وجود داشته باشد.»
گنجی تصریح کرد: «بودجه عمومی صندوق رفاه دانشجویی وزارت علوم 25 درصد افزایش داشته و از 603 میلیارد به 755 میلیارد تومان رسیده اما بودجه عمومی صندوق رفاه دانشجویی وزارت بهداشت از 403 میلیارد به 716 میلیارد تومان رسیده و 77 درصد رشد داشته است. درحالی‌که ما90 درصد دانشجویان کشور را پوشش می‌دهیم و آنها 10 درصد!»
در طرف مقابل شرایط کاملا متفاوت است. به گفته حمید رئیسی، معاون تسهیلات صندوق رفاه دانشجویی وزارت بهداشت وامهای ثبت‌نامی دانشجویان علوم پزشکی در ترم جاری بدون نیاز به صبر برای تخصیص بودجه سال جدید پرداخت خواهند شد.
رئیسی به خبرنگار «فرهیختگان» می‌گوید نرخ وامهای دانشجویی برای سال آینده با تخصیص بودجه سال جدید افزایش خواهد داشت.
سرانۀ نامتوازن انتفاع دانشجویان
بنا بر اطلاعات منتشرشده منابع اعتباری صندوق رفاه دانشجویان وزارت بهداشت در سال 1403کفاف وام‌دهی به ۳۶ درصد از دانشجویان را داشته و در بخش وزارت علوم، منابع موجود تنها برای ۷ درصد از حدود ۳ میلیون دانشجوی تحت پوشش این وزارتخانه امکان استفاده از تسهیلات صندوق رفاه دانشجویان را فراهم می‌کند.
بنا بر آمار مؤسسه پژوهش و برنامه‌ریزی آموزش عالی، سال 1402 در کشور تقریبا 3 میلیون و 300 هزار دانشجو در مقاطع مختلف مشغول به تحصیل بودند. بر اساس آمار دریافتی از همین موسسه، از این تعداد حدود یک میلیون و 333 هزار نفر زیر مجموعه دانشگاه آزاد و نزدیک به 260 هزار نفر، زیرمجموعه وزارت بهداشت، در رشته‌های پزشکی و پیراپزشکی تحصیل می‌کنند. این اعداد نشان می‌دهد که حدود 8 درصد از دانشجویان زیرمجموعه وزارت بهداشت تحصیل می‌کنند. منطقی است که انتفاع دانشجویان نهادهای آموزش عالی، متناسب با تعداد دانشجوهای محصل در این نهادها باشد.
براساس جداول قانون بودجه سال 1402 صندوق رفاه وزارت بهداشت حدود 478 میلیارد تومان بودجه عمومی دریافت کرده که با اضافه شدن درآمد حاصل از سرمایه و بازگشت وامهای تخصیص‌داده‌شده و جرائم دانشجویی این عدد به حدود 704 میلیارد تومان می‌رسد. صندوق رفاه وزارت علوم هم حدود 526 میلیارد تومان بودجه عمومی دریافت کرده که با اضافه شدن درآمد حاصل از سرمایه و بازگشت وامهای دانشجویی و جرائم دانشجویی این عدد به حدود 1176 میلیارد تومان می‌رسد.
بر اساس این آمار در سال 1402 سرانه انتفاع دانشجویان وزارت بهداشت به ازای هر دانشجو چیزی حدود 2 میلیون و 708 هزار تومان است و سرانه انتفاع دانشجویان وزارت علوم به ازای هر دانشجو چیزی حدود 387 هزار تومان است. با درنظر گرفتن سهم 92 میلیارد تومانی دانشجویان دانشگاه آزاد از دریافت تسهیلات صندوق رفاه وزارت علوم، سرانه دانشجو این دانشگاه از منابع عمومی حدود 69 هزار تومان است! به بیان دیگر نفعی که به دانشجوی دانشگاه وزارت علومی از منابع عمومی می‌رسد، 13 درصد نفعی است که دانشجوی دانشگاه‌های وزارت بهداشتی از این منابع می‌برد و این نسبت برای دانشجوی دانشگاه آزاد، 2.5 درصد دانشجویان دانشگاه‌های وزارت بهداشتی است.
این اعداد به خودی خود بیانگر اختلاف فاحش در بودجه‌ای است که به صندوق رفاه دانشجویان وزارتین تعلق می‌گیرد. از اختلاف غیرمنطقی سرانه وزارت علوم و وزارت بهداشت که بگذریم در این میان سهم دانشگاه آزاد از منابع عمومی کاملا محو می‌شود.
سر بی‌کلاه دانشجویان دانشگاه آزاد!
صندوق‌های رفاه دانشجویان براساس ماده ۳۴ «قانون الحاق موادی به قانون تنظیم‌بخشی مقررات مالی دولت» علاوه بر دانشجویان زیرمجموعه دانشگاه‌های دولتی، موظف به پرداخت یارانه رفاهی به دانشجویان دانشگاه‌های غیردولتی و آزاد اسلامی نیز هستند. معمولا خدمات اصلی رفاهی این صندوق‌ها شامل وامهای دانشجویی، خوابگاه‌ها، غذای دانشجویی و... است. این خدمات تسهیلاتی است که برای دانشجویان محصل در تمام مقاطع در نظر گرفته شده و تفاوتی ندارد که دانشجو در کدام نهاد آموزش عالی و کدام مقطع تحصیل می‌کند و هر دانشجو می‌تواند از این تسهیلات بهره‌مند شود. البته با توجه به سرانه انتفاع دانشجویان دانشگاه آزاد از منابع عمومی، به نظر نمی‌آید که با کمک بودجه تخصیصی از سمت صندوق رفاه دانشجویان وزارتین بتوان خدمات قابل‌توجهی به این دانشجویان ارائه داد. بر اساس اظهارات معاون توسعه و مدیریت منابع دانشگاه آزاد تامین وامهای دانشجویی دانشگاه آزاد از منابع داخلی انجام می‌گیرد. به گفته او، وام‌هایی که از سوی وزارتین به دانشگاه آزاد تعلق می‌گیرند، به دلیل بودجه محدود، پاسخگوی تمامی نیازهای دانشگاه آزاد نیست.
جاوید گفت: «ما به‌طور مستقیم از مجلس یا دولت بودجه نمی‌گیریم. تأمین مالی ما عمدتاً از محل صندوق وامهای دانشجویی صورت می‌گیرد و درصد آن بسیار پایین است. این محدودیت‌ها در تخصیص منابع از وزارت علوم سبب می‌شود که نتوانیم به‌طور کامل به نیازهای مالی دانشجویان پاسخ دهیم.»
هم اعداد کوچک هستند هم توزیع نابرابر!
بررسی سرانه انتفاع دانشجویان تحت پوشش صندوق‌ها و میزان انتفاع آنها از منابع عمومی نشان می‌دهد که عدالت در این زمینه آن‌گونه که باید رعایت نمی‌شود. به جز توزیع ناعادلانه مشکل دیگر کم بودن مجموع منابع اختصاص‌یافته به صندوق‌های رفاه دانشجویی است. اگرچه تمام دانشجویان متقاضی دریافت وام از این صندوق‌ها نیستند و اختصاص تسهیلات به همه دانشجویان هم توجیهی ندارد اما اینکه با شرایط فعلی تعداد دانشجویان بهره‌مند از این تسهیلات به‌ویژه در وزارت علوم کسر ناچیزی است.
مطالب پیشنهادی
