سیف‌تبریزی، کارشناس مسائل روسیه در گفت‌وگو با فرهیختگان تشریح کرد
علی ملکیدولت در روزهای گذشته با این انتقاد از سوی برخی نمایندگان مجلس مواجه شده که در اجرایی کردن توافق راهبردی میان ایران و روسیه تعلل می‌کند. این توافق‌نامه اوایل زمستان سال گذشته طی سفر مسعود پزشکیان به مسکو، به امضای رؤسای‌جمهور ایران و روسیه رسید.
از آن زمان تاکنون، در روسیه مراحل قانونی اجرایی شدن آن، یعنی تصویب در مجلس دوما و سپس تأیید و ابلاغ ولادیمیر پوتین انجام شده است. اما در ایران حتی خبری از تنظیم لایحه و فرستادن آن به مجلس هم نیست. گرچه خود موضوع توافق‌نامه به‌تنهایی حائز اهمیت است، اما فراتر از آن، حالا دولت با این اتهام روبه‌روست که روابط با شرق را به امید دستیابی به توافق با آمریکا و البته برای نرنجاندن غربی‌ها معلق نگه داشته و نکته مهم این است که آیا در شرق همیشه کسانی منتظر ما می‌مانند و آیا خودتحریمی در تعامل دیپلماتیک با غیرغربی‌ها به‌ضرر منافع ایران نیست؟
در این زمینه گفت‌وگویی با سیف تبریزی، کارشناس مسائل سیاسی داشتیم که او هم در این موارد منتقد رویکرد دولت است و حتی موضوع عدم شرکت سید عباس عراقچی، وزیر خارجه در اجلاس بریکس را هم به‌عنوان نمونه‌ای دیگر بیان می‌کند. سخنان او را با هم در ادامه از نظر می‌گذرانیم.
نگران دل‌آزردگی غربی‌ها؟
سیف تبریزی با اشاره به اینکه توافق‌نامه راهبردی ایران و روسیه مطمئناً به درد جمهوری اسلامی ایران خواهد خورد. گفت: «بسیاری از ظرفیت‌های غیرفعال ما در بخش کشاورزی، بهداشت یا حوزه‌های ترانزیتی، از طریق این قرارداد می‌تواند فعال شود.
اما همان زمانی هم که قرارداد بسته شد، کارشناسان به این نکته تأکید کردند الزاماً بستن چنین قراردادها و تفاهم‌نامه‌هایی نمی‌تواند لوکوموتیو اقتصاد ایران را فعال کند، بلکه این نگاه دولت و مجلس است که می‌تواند این ظرفیت‌ها را فعال کند.
همان زمان هم گمانه‌زنی‌هایی بود که دولت جدید با دست‌فرمانی که انتخاب کرده، به نظر نمی‌رسد زیاد راغب باشد که ظرفیت‌های مابین ایران و روسیه فعال و عملیاتی شود. توجه کنیم در تمام مواردی که در توافق‌نامه بین ایران و روسیه بسته شده، یک‌سری تفاهم‌های کلی دیده می‌شوند، مثلاً چشم‌انداز آینده در نظر گرفته شده که میزان ترانزیت و حجم تجارت ایران از این رقم باید به رقم دیگری برسد یا میزان تجارت و ترانزیت جاده‌ای ایران با روسیه دچار تغییراتی شود. این تغییرات مستلزم این است که یک‌سری قوانین در داخل ایران و در داخل روسیه - قوانین گمرکی یا هر چیز دیگری - تصویب شود تا تجار داخلی و تجار بخش خصوصی بتوانند سرمایه‌گذاری کنند، بدانند چه اتفاقی قرار است بیفتد، بر چه مبنا و چه نقشه‌راهی عمل کنند.
متأسفانه به نظر نمی‌رسد دولت فعلی مایل به این موضوع باشد، مخصوصاً حالا که وارد بحث مذاکرات با طرف آمریکایی و غربی شده‌اند. به نظر نمی‌رسد زیاد مایل باشند که وزنه روسیه و حتی چین را در این معادلات سنگین‌تر کنند، چون احساس می‌کنند طرف‌های غربی از این موضوع - یعنی از نزدیکی ایران با طرف روسیه و چین - دل‌آزرده می‌شوند و به نظر می‌رسد وزارت خارجه ما دوست ندارد طرف غربی آزرده شود و در شرایطی که وارد مذاکرات شده‌اند، این اشتباه است.»
امضا مهم نیست، عملیاتی‌شدن مهم است
این کارشناس مسائل روسیه در ادامه افزود: «معاهده ایران و روسیه ارثی بود که به دولت پزشکیان رسید، به‌علاوه اینکه رهبر انقلاب هم بر این معاهده نظر مثبتی داشتند و دولت پزشکیان و تیم وزارت خارجه، خودشان را در یک عمل انجام‌شده می‌دیدند و احساس کردند که مجبورند انجامش دهند.
نکته مهم این است که امضا مهم نیست، عملیاتی‌شدن مهم است و آن زمان هم خیلی از ما و دوستان دیگر پیش‌بینی می‌کردیم که دولت می‌تواند آن‌قدر بر سر راه این تفاهم‌نامه دست‌انداز ایجاد کند که در سالیان دراز شاهد باشیم که خیلی از این موارد اصلاً به آن‌ها وقعی نهاده نشود، خیلی‌هایشان از دستور کار کنار گذاشته شود، دیگر اصلاً منطق اقتصادی نداشته باشند که سراغش بروند و کلاً آن روابطی که می‌توانستیم با روسیه برقرار کنیم، کنار گذاشته شود و تقریباً همه چیز دوباره فدای مذاکرات و فدای رابطه با غرب شود.»
رابطه با شرق برای امتیازگیری از غرب
سیف تبریزی معتقد است ما می‌توانستیم از همین اهرم‌ها استفاده کنیم برای اینکه وزنه و کفه خودمان را سنگین‌تر کنیم در مقابل غرب. او در این باره توضیح داد: «به غربی‌ها بگوییم که ما در چند سال گذشته با شما کاری نداشتیم، ولی توانستیم روی پای خودمان بایستیم و از تنهایی استراتژیک خارج شویم، با روس‌ها، با چینی‌ها و با کشورهای جنوب جهانی ارتباط برقرار کنیم، اقتصاد خودمان را بچرخانیم. ورود به شانگهای، ورود به بریکس و چند نمونه از این معاهداتی که بین‌المللی بود و اتفاق افتاده، می‌توانست برای ایران دست برتر را در مذاکره با غربی‌ها فراهم کند ولی دولت فعلی به نظر نمی‌رسد بخواهد از این فرصتی که در اختیارش گذاشته شده به بهترین شکل استفاده کند.
رهبر انقلاب فرمودند مذاکرات یکی از ده‌ها کار وزارت خارجه است، ولی عملکردی که الان از وزارت خارجه می‌بینیم، الزاماً این موضوع را ثابت نمی‌کند. عدم شرکت و حضور سطح بالا در اجلاس وزرای خارجه بریکس که چندوقت پیش در برزیل برگزار شد، به نظر من یک ضربه خیلی بزرگ به سیاست خارجه ما بود.
اینکه تمام وزرای خارجه بریکس- آن هم در برزیل، جایی که ما می‌توانستیم به‌عنوان یک شریک اقتصادی فعال به آن نگاه کنیم- حضور داشتند، اما عدم حضور وزیر خارجه با یک دلیل واهی، خودش نشان می‌دهد گویا تعمداً به این تفاهم‌نامه‌هایی که با شرق، با جنوب جهانی و با طرف مقابل غرب است، توجه نمی‌شود.»
توافق‌نامه متوازن
این کارشناس مسائل روسیه همچنین تشریح کرد که در مورد خود توافق‌نامه راهبردی هم توازن کاملاً رعایت شده و شما هیچ‌بندی را در این توافق‌نامه پیدا نمی‌کنید که یک‌طرفه به نفع روس‌ها باشد. او در این باره گفت: « اتفاقاً روس‌ها سعی کرده‌اند شرایطی را - مخصوصاً در حوزه‌های بانکی و پولی - برای ایران فراهم کنند تا راه سرمایه‌گذاری روسیه در بسیاری از پروژه‌های بزرگ ایرانی باز شود؛ تا روس‌ها بتوانند فاینانس کنند، بتوانند در ایران سرمایه‌گذاری کنند، مخصوصاً در بخش ترانزیت، تا بتوانند کریدور شمال – جنوب را، در شرایطی که ما کمبود ارز و کمبود مالی داریم، جبران کنند ولی فعلاً که اتفاقی نیفتاده است. تا جایی که من اطلاع دارم، دولت نمی‌تواند پیشبرد توافق‌نامه خارجی و چنین قراردادهایی را که می‌تواند بار سنگین تعهدی نسبت به یک کشور خارجی داشته باشد، به انحصار خود درآورد و به‌تنهایی توسط دولت قابل تصویب و پیگیری نیست، بلکه مجلس، حتماً به‌عنوان قوه مقننه کشور و نماینده مردم، باید در این معاملات و توافق‌نامه‌ها نظارت کامل داشته باشد و آن‌ها را تصویب کند.
همان‌طور که همین اتفاق در کشورهای دیگر و در خود روسیه هم افتاد؛ هر دو مجلس روسیه توافق‌نامه را تصویب کردند. به همین شکل، در داخل ایران هم حتماً باید این توافق‌نامه به سمت مجلس بیاید و مجلس هم بحث توافق را کامل، بند به بند ببیند، مطالعه کند و تصویب کند. برای اینکه مجلس بتواند تمام مفاد آن را بررسی کند و از دولت بازخواست کند که چرا بسیاری از این بندها هنوز مسکوت مانده‌اند. تعلل و بهانه‌تراشی برای این است که دولت فعلاً در مقابل مجلس پاسخگو نباشد بابت آن ظرفیت‌هایی که می‌توانست فعال شود و هنوز فعال نشده است.»
شرکای زمان سختی را فراموش نکنیم
سیف‌تبریزی در بخش پایانی گفت‌وگو با تأکید بر اینکه به‌هرحال مطمئناً این توافق‌نامه در بحث اقتصادی می‌تواند بسیار اثرگذار باشد.افزود: «ما این توافق‌نامه را، نه به‌عنوان کل اقتصاد، ولی می‌توانستیم آن را کمک‌کننده به حرکت روبه‌جلوی اقتصاد ایران ببینیم.
سرمایه‌ای که از سمت روس‌ها وارد ایران می‌شد، دریچه‌های تجاری‌ای که برای شرکت‌های خصوصی و اقتصاد ایران باز می‌شد، می‌توانست به‌عنوان یک قوه محرکه اقتصادی در نظر گرفته شود. مطمئناً هر نوع تعلل در اجرای این معادلات می‌تواند به بخش خصوصی، خصوصاً، لطمات سنگینی وارد کند.
در شرایط فعلی، این تنها یک بعد ماجراست. بعد دیگر این است که این اتفاق در سال‌های قبل هم با کشور روسیه و چین رخ داد. این موضوعی بود که مقامات روسی و مقامات چینی به‌وضوح با مقامات ایرانی مطرح کردند که شما هر زمان در مذاکره به سمت غرب باز می‌شود، شرکایی را که در زمان سختی درکنارتان بودند، فراموش می‌کنید.
در شرایط فعلی و با روند نظم جدید جهانی که به سمت چندقطبی‌شدن می‌رویم و با توجه به اینکه روسیه و چین یکی از قدرت‌های این روند جهانی‌اند، مطمئناً این نوع نگاه، این تعلل در رابطه برقرارکردن، درحالی‌که طرف مقابل با تمام توانش پای‌کار آمده، می‌تواند دوباره ظرفیت‌های بسیار عظیمی را از سمت روسیه و چین از ما بگیرد و در مسائل مهم و چالش‌های مهمی که می‌توانستیم روسیه و چین را در کنار خود داشته باشیم، دوباره این دو کشور را خنثی خواهیم دید. در سال‌های قبل، در دولت‌های پیشین هم این اتفاق افتاد.
ما دیدیم روسیه و چین دیگر در بسیاری از موارد پای‌کار ایران نیامدند؛ در بحث دور زدن تحریم‌ها، در بحث حمایت در مجمع‌عمومی سازمان ملل و در بسیاری از پرونده‌های دیگر، رأی بی‌طرف یا خنثی دادند و این اصلاً به نفع جمهوری اسلامی نخواهد بود.»
مطالب پیشنهادی
