«فرهیختگان» بررسی کرد
سید احسان حسینی، خبرنگار گروه اقتصاد: طبق آمار وزارت نفت، ایران در سال‌های 1402 و 1403 به ترتیب روزانه 6.6 و 9 میلیون لیتر بنزین وارد کرده است. با احتساب خرید ریفرمیت پتروشیمی‌ها، می‌توان گفت میزان ارزبری بنزین به نرخ فوب معادل واردات روزانه به ترتیب 11 و 14 میلیون لیتر بوده است. در تعطیلات نوروزی امسال، میزان مصرف بنزین به رکورد 164.4 میلیون لیتر در روز رسید؛ رقمی که 60 میلیون لیتر از تولید متعارف پالایشگاه‌های ایران بیشتر است. در نتیجه، دولت ایران مسیری جز بهینه‌سازی مصرف برای مهار ناترازی بنزین ندارد. یکی از این راهکارها، نوسازی و برقی‌سازی ناوگان فرسوده است.
بیش از 11 میلیون موتورسیکلت کشور فرسوده‌اند
در تصویر 1، تعداد و میزان فرسودگی ناوگان بنزینی ایران به تفکیک آورده شده است. طبق آمار وزارت صمت، هم‌اکنون 11.2 میلیون دستگاه موتورسیکلت فرسوده در کشور در حال تردد است و ناوگان موتورسیکلت کشور با 90 درصد فرسودگی، رکورددار در بین سایر ناوگان‌هاست. بدین ترتیب، یکی از اصلی‌ترین اولویت‌های اسقاط، نوسازی و برقی‌سازی مربوط به ناوگان موتورسیکلت‌هاست.
بررسی‌ها نشان می‌دهد که در شهر تهران، لجستیک اصلی برای انتقال مرسوله، موتورسیکلت‌ها هستند که شامل 400 هزار پیک موتوری می‌شوند. فرسودگی 90 درصد از ناوگان موتورسیکلت‌ها علاوه بر آلایندگی هوا و آلودگی صوتی، منجر به رشد افسارگسیخته مصرف بنزین در کشور نیز شده است. با توجه به اینکه بخش عمده‌ای از فعالیت روزانه این پیک‌ها تحت نظارت پلتفرم‌های اینترنتی هستند، در حال حاضر یک امکان و بستر مناسب به منظور اجرای طرح برقی‌سازی پیک‌های پایتخت، پایش عملکرد و انتظام‌بخشی به تأمین مالی آن‌ها وجود دارد.
صرفه‌جویی 400 میلیون لیتری بنزین در تهران
در بهمن‌ماه سال گذشته، شورای اقتصاد طرح نوسازی و جایگزینی 460 هزار دستگاه ناوگان حمل‌ونقل عمومی درون‌شهری را تصویب کرد که نوسازی 300 هزار موتورسیکلت از جمله اهداف آن تعریف شده است. پیش‌تر در ماده 12 قانون رفع موانع تولید، مواد 8، 9 و 10 قانون هوای پاک، قانون ساماندهی صنعت خودرو و ماده 46 قانون برنامه پنج‌ساله هفتم توسعه کشور نیز به نوسازی ناوگان حمل‌ونقل درون‌شهری از جمله موتورسیکلت‌ها تأکید شده بود.
طبق محاسبات، برقی‌سازی هر موتورسیکلت باعث صرفه‌جویی در مصرف 3 لیتر بنزین در هر 100 کیلومتر می‌شود که این رقم با احتساب مصرف برق موتورسیکلت و تبدیل آن به بنزین معادل تعیین شده است. میزان پیمایش هر موتورسیکلت در پایتخت در هر سال حدود 33 هزار کیلومتر برآورد می‌شود. به بیان دیگر، با برقی‌سازی هر موتورسیکلت، 1000 لیتر بنزین کمتر مصرف می‌شود که ارزش آن 700 دلار برآورد می‌شود. در نتیجه، برقی‌سازی 400 هزار دستگاه موتورسیکلت در پایتخت منجر به صرفه‌جویی ارزی 280 میلیون دلار در سال خواهد شد.
تأمین مالی برقی‌سازی با گواهی صرفه‌جویی غیرهمنام
مهم‌ترین چالش برقی‌سازی ناوگان موتورسیکلت‌ها به شیوه تأمین مالی آن برمی‌گردد. به صورت تخمینی، هزینه موتورسیکلت برقی مونتاژ داخل حدود 2000 دلار خواهد بود که توان آن باید حداقل 3 کیلووات باشد. اوراق صرفه‌جویی غیرهمنام، گواهی اسقاط موتور فرسوده با موتور برقی و دریافت تسهیلات، سه منبع تأمین مالی هر موتورسیکلت برقی هستند.
سابقه استفاده از گواهی صرفه‌جویی در تسویه پیمانکاران تبدیل حوزه CNG به میزان 44 میلیون دلار از طریق بورس انرژی وجود دارد. همچنین، ضرورت دارد که سازمان امور مالیاتی نیز با اعطای معافیت‌های مالیاتی از این طرح حمایت کرده و تأمین مالی آن را تسهیل کند.
موتورسیکلت‌های شرکت ملی پست گام نخست برقی‌سازی
به نظر می‌رسد برقی‌سازی 1700 موتورسیکلت متعلق به شرکت ملی پست ایران به عنوان گام اول، می‌تواند انتخاب صحیحی باشد که ابتدا فرآیند تسویه مالی توسط یک شرکت دولتی آزمایش شود. ضمن اینکه شرکت ملی پست ایران در سال 1401 اقدام به خرید 158 موتور برقی کرد که از این تعداد، 120 عدد در سطح شهر فعال هستند و تنها 25 درصد از کارمندان این شرکت از این موتورها گلایه‌مند بودند. تنها نقطه‌ضعف این طرح، نبود نمایندگی در گستره شهر برای خدمات پس از فروش بوده است.
البته حمایت از طرح برقی‌سازی نیازمند برخی قواعد حاکمیتی است. به عنوان مثال، اخذ مالیات انتشار آلاینده از ابتدای سال 1406 می‌تواند پلتفرم‌های اینترنتی از جمله اسنپ را به توقف ارائه تسهیلات به موتورهای فرسوده و بنزینی و حرکت به سمت برقی‌سازی موتورسیکلت‌ها تشویق کند. ابطال کارت سوخت موتورهای فرسوده و ممنوعیت صدور پلاک جدید برای موتورهای بنزینی از دیگر سیاست‌های پیشنهادی است.
مطالب پیشنهادی
