تراژدی آب در میان بمباران و محاصره‌

تحت فشار جنگ و محاصره‌ای خفه‌ کننده، بیش از دو میلیون نفر در نوار غزه با بحرانی بی‌سابقه در حوزه‌ آب مواجه‌اند؛ بحرانی که زندگی روزمره‌ آنان را تهدید می‌کند. شرایطی که پیش از این هم وخیم بود، حالا با بمباران‌های مداوم و تخریب گسترده‌ زیرساخت‌های آبرسانی به مرحله‌ای فاجعه‌ بار رسیده است.

گزارش سازمان ملل در سال ۲۰۲۲ واقعیتی هولناک را نشان می‌دهد: بیش از ۹۷ درصد از آب شرب غزه به دلیل آلودگی منابع زیرزمینی برای نوشیدن یا مصرف انسانی مناسب نیست. این آلودگی‌ها ناشی از عوامل مختلفی از جمله پمپاژ بیش از حد آب آلوده توسط رژیم اشغالگر به سمت غزه، نشت از شبکه‌های فاضلاب فرسوده به داخل سفره‌های آب زیرزمینی و نفوذ آب شور آلوده به داخل این منابع است؛ اتفاقی که ۷۵ درصد از کمبود آب ناشی از افزایش جمعیت را پوشش می‌دهد. در مقابل، باران طبیعی تنها ۳۰ درصد از نیاز طبیعی آب را تامین می‌کند. شرایط با نشت باقی‌ مانده‌های تسلیحات رژیم به منابع زیرزمینی، وخیم‌تر شده است.

بحران آب غزه: اعدادی آکنده از درد
واقعیت آب در غزه، کمبودی طولانی و عمیق را نشان می‌دهد. در حالی که رژیم از پوشش تقریبا کامل آب سالم (بیش از ۹۹ درصد) و کنترل گسترده بر سفره‌های آب بهره‌مند است، غزه در میان پایین‌ترین نرخ‌های دسترسی به آب در جهان قرار دارد، با پوششی کمتر از ۱۰ درصد و به طور مداوم در وضعیت اضطراری آبی قرار دارد.

در سال‌های گذشته، رژیم صهیونیستی از طریق شرکت ملی آب خود، سالانه حدود ۱۸ میلیون متر مکعب آب از طریق سه خط لوله به غزه منتقل می‌کرد که تنها ۹ درصد از نیاز غزه را پوشش می‌داد. با این حال، بخش آبرسانی در غزه با کمبودی شدید مواجه است که از ۱۲۰ میلیون متر مکعب در سال فراتر رفته (حدود ۶۰ درصد کل تقاضا). با آغاز جنگ اخیر، این منابع محدود بارها دچار اختلال شده و اکنون پس از تخریب شبکه‌های انتقال، به‌ طور کامل قطع شده‌اند.

در زمان جنگ، این خطوط لوله تا ۷۰ درصد از آب مورد نیاز شهر غزه را تامین می‌کردند، چرا که اغلب منابع محلی نابود شده بودند. بیش از ۸۵ درصد از شبکه‌های آب و فاضلاب غزه بمباران شده و دو هزار و ۲۶۳ کیلومتر از خطوط لوله و ۴۷ ایستگاه پمپاژ تخریب یا آسیب دیده‌اند، و تمام تاسیسات تصفیه فاضلاب فعالیت خود را متوقف کرده‌اند. در حال حاضر، تنها ۳۰ درصد از چاه‌های غزه فعال باقی مانده‌اند. ظرفیت کارخانه‌های آب‌ شیرین‌کن به پایین‌ترین سطح خود رسیده و دلیل آن بمباران‌های پی‌درپی، نبود برق و کمبود سوخت است.

در نتیجه، منابع آبی موجود برای مردم غزه تا ۹۵ درصد کاهش یافته‌اند و میانگین مصرف روزانه آب به ازای هر نفر به تنها ۳ تا ۵ لیتر رسیده، که بسیار پایین‌تر از حداقل اضطراری ۱۵ لیتر در روز تعیین‌ شده از سوی سازمان ملل است.

صف‌های طولانی و سفرهای طاقت‌فرسا برای چند قطره آب
از آغاز تشدید جنگ، هزاران نفر از ساکنان غزه با تراژدی آوارگی روبرو شده‌اند که رنج روزانه آنان را دوچندان کرده است. صدها خانواده که زیر بمباران شدید مجبور به ترک خانه‌های خود شده‌اند، اکنون با چالش طاقت‌ فرسای جست‌وجوی آب در مناطق دورافتاده یا پناهگاه‌های پرازدحام و فاقد ابتدایی‌ترین امکانات زندگی مواجه‌اند. صف‌های طولانی در نقاط توزیع آب و چاه‌ها، به بخشی از واقعیت روزمره تبدیل شده‌اند، در حالی که همواره خطر حملات هوایی، ترس و مرگ در کمین است.

آب آلوده، تهدیدی فوری و بلندمدت برای سلامت
شرایط بهداشتی در غزه به دلیل کمبود شدید آب پاکیزه و وابستگی اجباری به منابع آلوده برای نوشیدن و بهداشت فاجعه‌بار شده است. این موضوع موجب شیوع گسترده‌ بیماری‌هایی مانند اسهال شدید، عفونت‌های کلیه، مجاری ادراری، بیماری‌های ناشی از آب آلوده و همچنین عفونت‌های پوستی به دلیل شرایط بهداشتی ضعیف یا استفاده از آب آلوده برای نظافت شخصی شده است.

این خطرات بهداشتی برای کودکان زیر پنج سال بسیار شدیدتر است، کودکانی که به شدت در معرض سوءتغذیه، عفونت‌های روده‌ای و اسهال شدید قرار دارند؛ مشکلاتی که می‌توانند منجر به کم‌ آبی شدید یا حتی مرگ شوند. زنان باردار هم با خطراتی مثل سقط زودرس، زایمان زودرس و کاهش تولید شیر مواجه‌اند و دلیل آن کم‌ آبی بدن و تماس با آب آلوده است. سالمندان هم از این شرایط در امان نیستند، چرا که با خطرات بیشتری برای ابتلا به بیماری‌های کلیوی، نارسایی کلیه و دشواری در کنترل بیماری‌های مزمن مواجه‌اند.

تاثیر بحران آب بر امنیت غذایی و آوارگی اجباری
بحران آب در غزه تنها یک وضعیت اضطراری بهداشتی نیست، بلکه تهدیدی فزاینده برای امنیت غذایی هم به‌ شمار می‌رود. تخریب شبکه‌های آبیاری کشاورزی، وضعیت اقتصادی شکننده را وخیم‌تر کرده و باعث افزایش فقر و گرسنگی در سراسر نوار غزه شده است. تولید کشاورزی در زمین‌های محدود باقی‌ مانده به دلیل استفاده از آب آلوده، ۶۰ درصد کاهش یافته و بسیاری از زمین‌ها یا قابل کشت نیستند یا به دلیل درگیری‌های مداوم در مناطق ناامن واقع شده‌اند. علاوه بر این، کمبود آب پاکیزه باعث افزایش آوارگی اجباری شده، به طوری که بسیاری از ساکنان برای یافتن آب آشامیدنی مجبور به ترک خانه‌های خود شده‌اند.

محروم کردن مردم از حق حیات
هدف قرار دادن و تخریب منابع و زیرساخت‌های آب در غزه، نقضی فاحش حقوق بشردوستانه بین‌المللی به شمار می‌رود.

براساس پروتکل الحاقی اول سال ۱۹۷۷ به کنوانسیون‌های ژنو، حمله به منابعی که برای بقای غیرنظامیان حیاتی هستند مانند منابع آبی، ممنوع است. محروم کردن مردم از دسترسی به آب، یک جنایت جنگی طبق کنوانسیون چهارم ژنو محسوب می‌شود و نقض آشکار ماده ۲۵ اعلامیه جهانی حقوق بشر است. این اقدامات همچنین ممکن است به عنوان جنایت علیه بشریت در اساسنامه رم دادگاه کیفری بین‌المللی تلقی شوند.

فراخوانی فوری برای اقدام
در این واقعیت غم‌انگیز، نیاز فوری به اقدام هماهنگ و سریع وجود دارد. در سطح بین‌المللی، سازمان ملل باید مکانیسم‌های حفاظت اضطراری را فعال کند و سازمان‌هایی مانند سازمان همکاری اسلامی و اتحادیه عرب باید نقش کلیدی در تشدید فشارهای سیاسی بر آمریکا ایفا کنند تا رژیم را به توقف جنگ، قطع ارسال سلاح به نظامیان اشغالگر و تضمین ورود فوری کمک‌های بشردوستانه به غزه وادار سازند. همچنین شورای حقوق بشر باید گزارش‌های تحقیقی درباره این نقض‌ها منتشر کرده و دادگاه کیفری بین‌المللی تحقیقات فوری در مورد این جنایات را آغاز کند.

در سطح انسانی، سازمان‌های امدادی باید تلاش‌های خود را برای یافتن راه‌ حل‌های اضطراری جهت تامین آب پاکیزه در غزه تشدید کنند، از جمله تعمیر شبکه‌های آب آسیب‌ دیده، نگهداری چاه‌ها و کارخانه‌های آب‌ شیرین‌کن با منابع محلی، به‌کارگیری واحدهای آب‌ شیرین‌کن سیار با انرژی خورشیدی، گسترش توزیع آب از طریق تانکرها به پناهگاه‌ها و اردوگاه‌های آوارگان و تهیه ابزارهای ساده تصفیه و شیرین‌سازی آب برای خانواده‌ها.

در سطح امدادرسانی، لازم است تجهیزات مربوط به آب، از جمله لوازم چاه‌ها، دستگاه‌های آب‌ شیرین‌کن ثابت و سیار، ژنراتورها، سامانه‌های انرژی خورشیدی، قطعات یدکی شبکه‌های آبرسانی و سوخت، در مصر و اردن ذخیره شوند تا بلافاصله پس از باز شدن مرزها برای ارسال کمک‌ها آماده‌ تحویل باشند.

برای بازسازی و توسعه سیستم آبی غزه، نباید تا پایان جنگ منتظر ماند. تاخیر در بازسازی این بخش، تنها رنج مردمی را که بیش از ۱۷ ماه درد غیرقابل تصور را تحمل کرده‌اند، طولانی‌تر خواهد کرد. باید همین حالا، با طراحی یک برنامه جامع بازیابی، تامین زنجیره‌های تدارکات، تامین منابع مالی و آماده‌ سازی تیم‌های فنی آغاز به کار کرد تا پاسخ به نیاز حیاتی آب بدون تاخیر انجام شود.

در میان محاصره‌ای خفه‌ کننده و بمباران بی‌ وقفه، مردم غزه برای هر قطره آب می‌جنگند، همچون کسی که در حال غرق شدن، برای آخرین نفس دست و پا می‌زند. آنها آب می‌خواهند اما هیچ نمی‌یابند؛ فریاد کمک سر می‌دهند، اما کسی نمی‌شنود.