آنچه دربارۀ مجوز فستیوال «کوچه» می‌دانیم و نمی‌دانیم

عاطفه جعفریدبیر گروه فرهنگ

سال گذشته وقتی خبر لغو اختتامیه فستیوال کوچه منتشر شد، گزارشی با این عنوان نوشتم: «به کوچه‌های بوشهر گوش دهید» مخاطب این گزارش، مسئولان فرهنگی بودند تا با چشمی بازتر به کاری که این رویداد هنری انجام می‌دهد، نگاه کنند. برای اینکه از اتفاقات امسال و برگزاری فستیوال کوچه بگوییم، بگذارید کمی به عقب برگردیم، به زمانی که اولین فستیوال کوچه کلید خورد. 

اگر به سراغ برگزارکنندگان این فستیوال برویم، حتماً مهم‌ترین دلیلشان برای این رویداد را شور و حرارت موسیقی این منطقه عنوان خواهند کرد. نکته دیگر اینکه مهم‌ترین دلیلِ برگزاری این جشن یا فستیوال هنرمندان بومی هستند. هنرمندانی که فرصتی چندروزه پیدا می‌کنند برای ارائه هنرشان به مردم. احسان عبدی‌پور، فیلمساز بوشهری یکی از بنیان‌گذاران فستیوال کوچه است و درباره ایده شکل‌گیری این رویداد گفت: «ایده شکل‌گیری این فستیوال از کافه لاله اسکندری در تهران شروع شد، زمانی که هنرمندان محلی هرمزگان در آنجا برنامه اجرا می‌کردند. من و ادریس برادرم همان‌جا تصمیم گرفتیم فراخوانی بدهیم تا هنرمندان مختلف را از چهارگوشه ایران جمع کنیم تا در روز بوشهر که 18 اسفند است آهنگ‌هایی محلی از نواحی مختلف ایران در بوشهر نواخته شود.» دوره اول فستیوال کوچه در سال 1396 و در کافه حاج رئیس برگزار شد. ویدئو‌ها و عکس‌های کنسرت‌های ساده، خودمانی و مهیج نظر بسیاری را جلب کرد. اسفند ۱۳۹۷ دوره دوم فستیوال کوچه برگزار شد؛ این بار مفصل‌تر و با حضور تماشاگران بیشتر، اما بازهم در همان کافه حاج رئیس. کوچه‌ای‌ها خود را برای میزبانی دوره سوم فستیوال کوچه در اسفند ۱۳۹۸ آماده کرده بودند که با شیوع کرونا، همه برنامه‌ها لغو شد. از آن سال به بعد تا اسفند ۱۴۰۱ این رویداد برگزار نشد تا اینکه سومین دوره فستیوال موسیقی کوچه بوشهر از سوم اسفندماه تا هشت اسفند 1402 در عمارت حاج رئیس برگزار شد. در روز‌هایی که برای یک حرکت پرشور و حرارت فرهنگی ایده‌ها به بن‌بستِ تکرار و کلیشه می‌افتند، فستیوال کوچه، موسیقی را بهانه کرده تا حال مردم این منطقه را خوب کند. این خوب کردن حال مردم حرف عبدی‌پور است. وی عنوان کرد: «من تنها دلم می‌خواست کوچه اتفاقی باشد که حال آدم‌ها در آن خوب باشد، هدف ما این بود که طی چند روز برگزاری، یک جشنواره تخصصی داشته باشیم و حالا این اتفاق رخ داده و شهر ما تبدیل به یک برند برای جذب گردشگر شده است. اساس این فستیوال مغایر با تجارت است و در اساس‌نامه آن این است که تجارتی رخ ندهد و ریالی از بیت‌المال وارد آن نشود. امسال تمرکز و نقطه ثقل این فستیوال را گسترده‌تر کردیم و همچنین رویداد‌های رایگانی را تدارک دیدیم زیرا می‌خواهیم همه مردم بیایند و هر کدام چند نفر همراه با خود بیاورند که این مسئله بسیار مهمی است، تشویق دیگران به حضور در این رویداد مهم موسیقی نواحی!»

همه این موارد را گفتم تا به اینجا برسیم؛ روحی که قرار است این جشن یا جشنواره داشته باشد، پررنگ‌کردن موسیقی نواحی است که حتماً کار بزرگ و ویژه‌ای است و باید از آن حمایت کرد. احیای موسیقی محلی و بومی در روزگاری که شاید خیلی‌ها به این موضوع فکر نمی‌کنند و نگاهشان به موسیقی فقط معطوف به برگزاری چند کنسرت پاپ آن هم در تهران است. برای همین استقبال از فستیوال کوچه از این منظر قابل‌دفاع است و برای برگزارشدنش باید تلاش کرد. 

چند سؤال از مدیران فرهنگی و برگزارکنندگان فستیوال کوچه

اسفند 1403، زمانی که باید این فستیوال برگزار می‌شد به دلیل همزمانی با ماه رمضان به فروردین امسال موکول شد. دوهفته پیش برگزارکنندگان در پستی اینستاگرامی اعلام کردند از 5 تا 10اردیبهشت در بوشهر میزبان علاقه‌مندان به این رویداد خواهند بود و از همان زمان تبلیغات شروع شد و در عرض دوهفته به گفته مقامات محلی همه هتل‌ها رزرو شده و دیگرجای خالی وجود ندارد. اما با گذشت دو هفته از آغاز تبلیغات فستیوال کوچه، همچنان بلیت‌های فستیوال منتشر نشد تا مردم بتوانند انتخاب خودشان را انجام بدهند. از یکشنبه 31 فروردین‌ماه زمزمه‌هایی شنیده شد که مجوز این فستیوال داده نشده و برگزاری در هاله‌ای از ابهام است. چندساعت بعد نادره رضایی، معاون هنری ارشاد با انتشار یک استوری خبر از لغو فستیوال کوچه در بوشهر داد و نوشت: «علی‌رغم دو ماه تلاش، کوچه بن‌بست شد.»چند دقیقه بعد هم برگزارکنندگان فستیوال متنی را منتشر کردند که در بخشی از آن آمده بود: «‌‌خانم‌ها و آقا‌ها! ‌بوشهری‌های قشنگ و مردمِ هر جای عزیز ایران! ‌ما، تا دلخوشی کوچکِ «در بوشهر در پناه هم نشستن» از دست نرود، هر چی گفتن پذیرفتیم، کما که تیم راگبی رو ببرند تو زمین بسکتبال و بگن «یالله بازی کن!» همه کاهیدن‌ها و زدودن‌ها رو پذیرفتیم. ‌پذیرفتیم اما نشد. هِی دیر شد، ولی نشد. ‌ما حالا تا آنجا که تن یک آدم جا بدهد شرمساریم...»اما صبح دیروز (سه‌شنبه) چند ساعتی پس از اعلام لغو شدن اتفاقات جدیدی افتاد و به‌یکباره اعلام شد مجوز این رویداد داده شده و در زمان اعلام شده، برگزار می‌شود. اما محمدحسین زندویان، سرپرست اداره کل فرهنگ و ارشاد استان بوشهر طی گفت‌وگویی اعلام کرد مجوز برگزاری این فستیوال صادر شده است و می‌تواند طبق قانون در تالار لیان برگزار شود. اما نکته صحبت زندویان اینجاست که اعلام می‌کند، فستیوال کوچه مجوزی نداشته که بخواهد لغو شود، او می‌گوید: «در حقیقت این فستیوال قبل‌تر اصلاً مجوزی دریافت نکرده بود که بخواهد لغو شود و اکنون پس از گذراندن مراحل قانونی توانسته است مجوز برگزاری را دریافت کند؛ به‌هرحال باید یک مجوز صادر شود که بعداً لغو شود، البته که مجوز پس از صدور لغو نمی‌شود.»حتماً برگزاری این رویداد باتوجه‌به نکاتی که در بالا ذکر شد، باعث خوشحالی و خرسندی است که موسیقی بومی درهمان شهر محل تولدش ترویج می‌شود. از طرفی دیگر می‌توان این رویداد را در شهر‌های دیگری که داعیه‌دار موسیقی بومی هستند ادامه داد. اما در این میان، چند سؤال به ذهن می‌رسد؛ زمانی که تاریخ برگزاری رویداد توسط صفحه مجازی کوچه اعلام شد، برگزارکنندگان هنوز مجوز لازم را از وزارت ارشاد نگرفته بودند؟ آیا آن‌ها با اعلام تاریخ می‌خواستند مسئولان را در عمل انجام‌شده قرار دهند؟! 

ازطرفی دیگر، معاون هنری وزارت فرهنگ و ارشاد، یک استوری می‌گذارد و از لغو این فستیوال خبر می‌دهد (مجوز را صادر کردند و در لحظه آخر لغو شده) اما آن‌طور که مدیرکل فرهنگ و ارشاد استان می‌گوید، صبح سه‌شنبه تازه مجوز برگزاری رویداد داده شده! در میان این اظهارات ضدونقیض معلوم نیست بالاخره مجوز کوچه صادر شده و لغو شده یا نه از همان ابتدا مجوزی در کار نبوده است؟ 

 طبیعتاً همه این سؤال‌ها نیاز به جوابی روشن دارد که در واقعیت چه اتفاقی رقم خورده. اینکه رسانه فضای مجازی برای برگزاری کمک کند، حتماً کار درستی است؛ اما اینکه برگزارشدن و مجوز گرفتن را شوآفی برای خودمان کنیم و روایت را به این سمت ببریم که همه کار را ما انجام دادیم، سؤال‌های بیشتری را به ذهن متبادر می‌کند. آیا مسئولان هوشمندی افکار عمومی را دست‌کم گرفته‌اند و به‌جای کار واقعی به کار‌های دیگر روی آورده‌اند؟ 

گزارش کامل را در روزنامه فرهیختگان بخوانید.