قصۀ ملی، موسیقی ملی«آریا عظیمی‌نژاد» به‌عنوان یکی از دیرپاترین همکاران مجموعه پایتخت کاملاً در خدمت حس و حال جاری در پایتخت بود و کار ساخت موسیقی‌متن برای این سریال را در قامت تجربه‌ای نسبتاً متفاوت به سامان رساند.
نقش مهم آریا عظیمی‌نژاد در موفقیت «پایتخت»
ایمان عظیمیوقتی حمید رخشانی پشت دوربین فیلم سینمایی «شب بیست‌ونهم» قرار گرفت تا اثری در ژانر وحشت بسازد کمتر کسی این فکر به ذهنش خطور می‌کرد که یک اثر از سینمای پس از انقلاب ایران بتواند این گونه سینمایی را با مختصات فرهنگ ایرانی جفت‌وجور کُند، اما رخشانی توانست از پس این کار برآمده و فیلمی استاندارد بسازد تا بقیه هم متوجه این قضیه شوند که می‌شود برای ایرانی‌جماعت با توجه به معیار‌های سنتی فرهنگش فیلمی ساخت که در القای حس ترس موفق عمل کُند.
با پخش فصل هفتم مجموعه تلویزیونی پایتخت، نگاه اغلب مردم به این سریال جلب شد و آن‌ها دریافتند که می‌توانند برای تماشای موقعیت‌های طنازانه از حریم امن آثاری که وقایع آن‌ها در تهران می‌گذرد عبور کُنند و برای مدت زمان کوتاهی هم که شده به شمال ایران و «شیرگاه» بروند و به اتفاقات ریز و درشت زندگی خانواده «معمولی» بخندند. امّا این فقط عوامل جلوی دوربین نبودند که کارشان را تقریباً به‌شکلی نُرمال و استاندارد به پایان رساندند، بلکه «آریا عظیمی‌نژاد» به‌عنوان یکی از دیرپاترین همکاران این مجموعه نیز کاملاً در خدمت حس و حال جاری در پایتخت بود و کار ساخت موسیقی‌متن برای این سریال را در قامت تجربه‌ای نسبتاً متفاوت به سامان رساند؛ متفاوت از این بابت که بیشتر همکاران این آهنگ‌ساز از گذشته تاکنون سعی می‌کنند کار خود را بیشتر براساس مودها و مُدل‌های غربی پیش ببرند و علاقه‌ای به استفاده از ظرفیت‌های بومی موسیقی ایران ندارند.
دستاورد آریا عظیمی‌نژاد را از این بابت می‌توان با حمید رخشانی در سینمای ایران مقایسه کرد. رخشانی برای ساختن یک «هارور ایرانی» و عظیمی‌نژاد برای خلق موسیقی‌متن یکی از سریال‌های مهم رسانه ملی از امکان‌هایی بهره بردند که کمتر کسی خودش را برای انجام این امور به زحمت می‌اندازد. در گزارش پیش رو تصمیم داریم تا با وارسی کارنامه آریا عظیمی‌نژاد به فراز‌های مهم زندگی هنری این آهنگ‌ساز و نگرش متفاوت او نسبت به مقوله موسیقی‌متن اشاره کنیم.
پایتخت 1
فصل اوّل سریال پایتخت در نوروز 1390 نگاه‌ها را به سمت خود دوخت و به یکی از نقاط عطف تلویزیون در سال‌های پایانی مدیریت عزت‌الله ضرغامی بدل شد. اما پیش از هرچیز، این موسیقی‌متن عنوان‌بندی نخست این سریال بود که بسیار در نظر مخاطبان جلب توجه می‌کرد. در واقع، امتزاج و همپوشانی موسیقی پایتخت با تصاویر تیتراژ باعث می‌شد تا تماشاگر بتواند به پیش‌زمینه لازم برای تماشای اثر جدید رسانه ملی دست پیدا کند و با ایده کلی قصه خو بگیرد.
آریا عظیمی‌نژاد در گفت‌وگو با خبرگزاری مهر از شروع کارش در پایتخت و نقش وی در جغرافیایی که ماجرای اصلی در آن می‌گذرد، گفت: «روز اوّل که درباره پایتخت صحبت شد، قرار بود موضوع این سریال حول خانواده‌ای باشد که از شهرستان و پس از اتفاق‌های بسیار به تهران می‌آیند. بحث بر سر این بود که این خانواده اهل کجا باشند؛ من سیستان و علی‌آباد کتول را پیشنهاد دادم که در نتیجه علی‌آباد و گلستان انتخاب شد. در ابتدا ما از موسیقی کتولی بهره بردیم، اما محدودیت‌هایی در این موسیقی داشتیم که باعث شد به سمت مازندران و موسیقی محلی این استان حرکت کنیم.»
در همین راستا، از «سیدمطلب حسینی» و «سیدحسن حسینی» به‌عنوان دو تن از خوانندگان موسیقی کتولی (موسیقی نواحی شرق مازندران) دعوت به عمل آمد تا آن‌ها براساس تم‌های شناخته شده مازندرانی وظیفه خوانندگی پایتخت در فصل اول آن را با هدایت آریا عظیمی‌نژاد برعهده بگیرند. براساس گفته‌های آهنگ‌ساز پایتخت، ظرفیت‌های موسیقی کتولی محدود بود و آن‌ها نمی‌توانستند در مسیر ساخت فضا برای ماجرای خانواده نقی معمولی و بسط و گسترش قصه با توجه به ظرفیت‌های دراماتیک در فصل‌های بعد، تنها به موسیقی این بخش از طبرستان اکتفا کنند؛ بر همین مبنا بود که با ادامه سریال در فصل‌های بعد، پای مودها، مدل‌ها و تم‌های شناخته‌شده موسیقی ایرانی به پایتخت باز شد.
پایتخت 2
استفاده از صدای سیدمطلب حسینی در فصل‌های دوّم، سوم، چهارم و پنجم پایتخت هم به فراخور نیازهای دراماتیک سریال در بزنگاه‌هایی ادامه پیدا کرد، اما ورود به فصل دوّم پایتخت و مسافرت خانواده معمولی به جنوب، باعث شد تا موسیقی محلی مردم جنوب هم در هم‌آوایی با طنین خوش آواهای محلی شنیده شود و در حاشیه و زیر سایه نیز باقی نماند.
در همین راستا بود که قنبر راستگو و علی عرب، آوازخوانان شمالی، چون سیدحسن حسینی، سیدمطلب حسینی، محمّدرضا اسحاقی گرجی و زنده‌یاد ارزمون شکارچیان را همراهی کردند و در قالب قطعات مختلف به کمک سریال آمدند. موسیقی هویتمند آریا عظیمی‌نژاد در پایتخت به‌هیچ‌وجه زینت‌المجلس و دکوری نبود و او با هدف کمک به ساخت موقعیت، درصدد شناساندن موسیقی ملی ایران به نسل‌های جدید و قدیمی بود که آشنایی چندانی با سازهای ایرانی نداشتند، چه رسد به اینکه بتوانند از زبان آوازخوان میان لهجه‌ها و گویش‌های متفاوت تمایز قائل شوند؛ این هدف ثانویه عظیمی‌نژاد بود که به‌خوبی محقق شد و این آهنگ‌ساز توانست کارش را به خوبی و خوشی به سرانجام برساند.
در این بین، نباید نقش هوشنگ جاوید به‌عنوان پژوهشگر موسیقی نواحی و آیینی ایران را در فصل دوم سریال پایتخت فراموش کنیم. او با معرفی دو قطعه از ارزمون و زمان شکارچیان به کمک عظیمی‌نژاد آمد و در مسیر شناساندن موسیقی شرق مازندران به آهنگ‌ساز «میم مثل مادر» کمک کرد. مردم مازندران از خانواده شکارچیان به‌عنوان راویان موسیقی «گداری» یاد می‌کنند؛ موسیقی‌ای که از مرکز استان تا غرب گلستان جریان دارد و این خانواده همچنان بر ادامه حیات آن اصرار می‌ورزند.
پایتخت 3
«یکی از اتفاق‌های مهم در این مجموعه (پایتخت)، بخش موسیقی است تا بتوانیم ریشه‌های موسیقی اصیل ایران را در قالب این سریال به مخاطب معرفی کنیم.» آریا عظیمی‌نژاد این عبارات را وقتی به زبان آورد که مردم دیگر حسابی با ترانه‌ها و موسیقی‌متن و تیتراژ پایتخت عادت کرده بودند و حضور این آهنگ‌ساز و نوای دلنشین ملودی‌های او را به‌عنوان یکی از ارکان اصلی سریال قلمداد می‌کردند. در فصل سوم پایتخت، سودای قهرمانی مسابقات کُشتی پیشکسوتان جهان حسابی هوش از سر نقی می‌بَرد و باعث می‌شود تا او برای حضور در این بازی‌ها سر از تهران بیاورد. موسیقی در این فصل هم مانند فصل‌های قبل و پس از خود کاملاً در خدمت قصه است و در مسیر پرداخت شخصیت و موقعیتی که افراد در آن‌ها قرار می‌گیرند به ایفای نقش می‌پردازد.
در این فصل، آریا عظیمی‌نژاد علاوه بر استفاده از صدای محمّدرضا اسحاقی‌گرجی در ترانه عروسی در سفر دارم خدایا، با دعوت از سیدعباد محمّدی رنگ و روی دیگری به اثر می‌بخشد؛ به‌طوری‌که پژواک پُرطنین صدای خوش‌آهنگ این خواننده در قسمت‌های پایانی مجموعه و در بخش‌های مربوط به مسابقات کُشتی در یاد مخاطبان می‌ماند. عباد محمّدی موسیقی را از سال 1370 با نواختن سازهای کوبه‌ای همچون «دف» و «نقاره» آغاز کرد و در ادامه با خوانندگی‌اش به شهرت رسید.
ملودی آریا عظیمی‌نژاد هارمونی ویژه‌ای با صدای محمّدی برقرار می‌کرد و در نتیجه باعث می‌شد تا انتقال حس به مخاطب کار چندان سختی به‌نظر نرسد. از این‌ها گذشته، تلفیق ملودی ترجیع‌بند قطعه «می‌خواهم پرواز کنم» در فیلم سینمایی «راکی» از ساخته‌های مطرح آهنگ‌ساز آمریکایی «بیل کانتی» با صدای «عباد محمّدی» از نکات قابل توجه موسیقی متن سریال پایتخت در فصل سوم آن بود.
متن کامل این گزارش ایمان عظیمی، خبرنگار گروه فرهنگ را در روزنامه فرهیختگان بخوانید
مطالب پیشنهادی
