تحلیل جدیدترین رتبه‌بندی دانشگاه‌ها در ISC

زهرا رمضانیخبرنگار

نتایج چهارمین رتبه‌بندی دانشگاه‌ها و مؤسسات آموزشی ISC منتشر شد تا از این طریق وضعیت مراکز آموزش عالی در حوزه‌های مختلف آموزش، پژوهش، فناوری و نوآوری، مرجعیت و دیپلماسی علمی و فناوری، فرهنگی و اجتماعی و دانشجویی و مدیریت و بهره‌وری مشخص شود. این رتبه‌بندی نسبت به دوره‌های قبلی خود یک تفاوت اساسی داشت و آن هم اضافه شدن شاخص فرهنگی و اجتماعی و دانشجویی بود.
معیاری که همانند دو معیار مرجعیت و دیپلماسی علمی و فناوری و فرهنگی-اجتماعی و دانشجویی برای آن نیز 15 امتیاز تعیین شده بود. در این میان، بالاترین امتیاز به حوزه آموزش با 25 امتیاز و پس از آن پژوهش با 20 امتیاز تعلق دارد. امتیاز مدیریت و بهره‌وری نیز 10 در نظر گرفته شده است. در این ارزیابی، در مجموع 136 دانشگاه مورد ارزیابی قرار گرفتند که برای اولین بار 21 دانشگاه غیرانتفاعی هم در آن حضور دارند. در این میان، سهم دانشگاه‌های جامع 69، صنعتی 24، هنر، علوم کشاورزی و زیرنظام‌های مختلف 4، و دانشگاه‌های وابسته به دستگاه‌های اجرایی 10 بوده است. بررسی دانشگاه‌های برتر این رتبه‌بندی نشان می‌دهد که رتبه اول این رتبه‌بندی همانند سال 1400-1401 در اختیار دانشگاه تهران است. اما رتبه دوم امسال برخلاف سال گذشته از دانشگاه جامع امام حسین(ع) به دانشگاه تربیت مدرس رسیده است. سکوی سوم و چهارم هم مانند قبل در اختیار فردوسی مشهد و صنعتی شریف قرار گرفته و دانشگاه علم و صنعت نیز توانسته یک پله نسبت به سال گذشته ارتقا یابد.
با وجود اینکه اصل انجام رتبه‌بندی داخلی و داشتن کفه ترازو برای سنجش عملکرد مراکز آموزش عالی داخلی اتفاق مبارکی است، اما نمی‌توان این مسئله را هم نادیده گرفت که رتبه‌بندی جدید با اطلاعاتی منتشر شده که طبق اعلام سایت‌ISC، اطلاعات آن بر اساس پرسشنامه سال 1399-1401 ملاک قرار گرفته است. بیش از دو سال فاصله و قدیمی بودن داده‌های رتبه‌بندی باعث می‌شود تا نتوان آن را به عنوان مرجع تصمیم‌گیری در حوزه‌های مختلف مرتبط با آموزش عالی قلمداد کرد و انتظار می‌رود در عصر تحولات دیجیتال، متولیان امر با درک بهتر اهمیت جایگاه رتبه‌بندی، همت خود را برای سنجش دانشگاه‌ها بر اساس اطلاعات به‌روز بگذارند.

تهران همچنان برترین دانشگاه در آموزش
در رتبه‌بندی ISC آموزش امتیاز 25درصدی دارد و در آن شاخص‌هایی مانند هرم هیئت علمی، محقق پسادکتری، هرم دانشجویی، نوآوری در آموزش، اشتغال دانش‌آموختگان، تعداد پایان‌نامه‌های دفاع‌شده، کیفیت دانشجویان ورودی، تدوین و بازنگری برنامه‌های درسی، کیفیت و اثرگذاری علمی دانش‌آموختگان، شاگردپروری، هدایت شغلی و مهارت‌افزایی، تعداد پروفایل فعال اعضای هیئت علمی در سامانه دانا و پیاده‌سازی برنامه آمایش آموزش عالی ملاک ارزیابی قرار می‌گیرد.
در این معیار همانند دوره قبل دانشگاه تهران جایگاه اول را از آن خود کرده است. بعد از آن دانشگاه فردوسی مشهد، تربیت مدرس، شهید بهشتی و علم و صنعت قرار می‌گیرند. وضعیت برترین‌ها در این معیار نشان می‌دهد دانشگاه‌های تهرانی، همچنان پرچمدار معیار آموزشی هستند. موضوعی که نشان‌دهنده کیفیت بالای آموزش‌ها و قطعاً خروجی باکیفیت‌تر این دانشگاه‌ها است. 

شیرازی‌ها در جمع برترین‌های پژوهشی
معیار پژوهش هم به عنوان دومین معیار این ارزیابی به شمار می‌رود که در آن کمیت مدارک علمی، کیفیت مدارک علمی، بهره‌وری کمی و کیفی اعضای هیئت علمی، انتشارات، کرسی‌های نظریه‌پردازی‌ نقد و ترویجی، همایش‌های علمی، پارسا‌های تقاضامحور، اثربخشی برون‌داد‌های پژوهشی در جامعه، ارتباط با صنعت فناور محور و جامعه، خدمات تخصصی به عنوان شاخص‌های معیار و مقالات سلب اعتبار شده به عنوان امتیاز منفی تلقی می‌شود. در این معیار هم به ترتیب جایگاه‌های اول تا پنجم به دانشگاه‌های تهران، علم وصنعت ایران، صنعتی شریف، تربیت مدرس و شیراز می‌رسد. موضوع قابل توجه دراین میان آن است که نام دانشگاه شیراز به عنوان پنجمین دانشگاه برتر این حوزه قرار می‌گیرد. موضوعی که نشان می‌دهد کیفیت پژوهش‌ها در این دانشگاه همپای دانشگاه‌های برتر کشور بوده است. 

تنها 2 دانشگاه تهرانی در بین برترین‌های دیپلماسی علمی 
مرجعیت و دیپلماسی علمی و فناوری هم که یکی از کارکرد‌های مهم دانشگاه‌ها در دنیای امروز به شمار می‌رود، معیار دیگری است که وزن 15 درصدی در امتیازات دارد. در این معیار شاخص‌هایی نظیر انتشارات، تعاملات بین‌المللی، پژوهشگران پراستناد، دانشجویان خارجی، دوره‌های آموزشی مشترک بین‌المللی، پروژه‌های مشترک و پژوهانه‌های بین‌المللی، جوایز معتبر ملی و بین‌المللی، ارتباطات با سازمان‌های تخصصی بین‌المللی، حضور در نظام‌های رتبه‌بندی معتبر بین‌المللی به عنوان محک زدن دانشگاه‌ها محسوب می‌شوند.
در این بخش هم دانشگاه اول رتبه‌بندی ISC، در اختیار دانشگاه تهران است، اما موضوع زمانی جالب می‌شود که بدانیم در سکوی دوم دانشگاه فردوسی مشهد قرار می‌گیرد. بعد از آن دانشگاه تبریز و شیراز حضور دارند و سکوی پنجم هم به دانشگاه تربیت مدرس می‌رسد. این اسامی نشان می‌دهد که دانشگاه‌های تهرانی آنطور که انتظار می‌رود نتوانسته‌اند از حیث دیپلماسی علمی جایگاه خوبی را در کشور به دست آورند و به نظر می‌رسد دانشگاه‌های استانی همت بیشتری برای برقراری ارتباط با دانشگاه‌های خارج و جذب دانشجویان خارجی به عنوان دو شاخص این معیار دارند. 

شریف در بهره‌وری اول شد؛ تهران یازدهم
موضوع مهم نسبت به مراکز دانشگاهی کشور، افزایش بهره‌وری آن‌ها است، معیاری که هر چند سهم 10 درصدی در امتیازات رتبه‌بندی ISC دارد و در آن شاخص‌هایی مانند بودجه، درآمد، برنامه راهبردی، پژوهانه، هوشمندسازی و امنیت، برنامه‌های بهره‌وری، آموزش (سرانه آموزش کارکنان و آموزش مدیران)، سازمان‌های مردم نهاد و خیریه ملاک قرار گرفته است، اما وقتی به 10دانشگاه برتر در این معیار نگاه می‌کنیم، خبری از دانشگاه تهران نیست! مسئله‌ای که نشان می‌دهد مهم‌ترین دانشگاه کشور از حیث مدیریت و بهره‌وری در جایگاه یازدهم قرار می‌گیرد. نگاهی به 5 دانشگاه برتر این حوزه نشان می‌دهد که به ترتیب صنعتی شریف، فردوسی مشهد، علم وصنعت ایران، سمنان و صنعتی خواجه نصیرالدین طوسی توانسته‌اند در زمره برترین‌ها قرار بگیرند، اما سؤال اصلی این است که چگونه دانشگاه‌ استانی مانند سمنان می‌تواند خود را در بین برترین‌ها قرار دهد، اما دانشگاه مطرحی مانند تهران نه! 

دانشگاه‌های مهم کشور؛ غایب معیار فرهنگی و دانشجویی
معیار فرهنگی- اجتماعی و دانشجویی با سهم امتیاز 15 درصدی، 12 شاخص دارد که هر کدام از آن‌ها نیز خود زیرشاخص‌های متفاوتی را شامل می‌شود و رویکرد‌ها و اهداف مهم فرهنگی و اجتماعی، برنامه‌ها و رویداد‌های فرهنگی و اجتماعی، تولی‌گری گروه‌های دانشجویی در اجرای برنامه‌های فرهنگی اجتماعی، گروه‌های فعال فرهنگی اجتماعی دانشگاهی، تولیدات محتوایی، رسانه‌ای و فضای مجازی، فعالیت‌ها و برنامه‌های ویژه اساتید و کارکنان، نظام مدیریت و برنامه‌ریزی فرهنگی اجتماعی، زیرساخت‌ها، امکانات و تجهیزات فرهنگی و اجتماعی، خوابگاه‌های دانشجویی، رویداد‌ها و فضای ورزشی و خدمات مشاوره و سبک زندگی دانشجویی است. معیاری جدیدی که بررسی 5 جایگاه اول آن، نکات قابل توجهی دارد؛ به طوری که رتبه اول به دانشگاه فردوسی مشهد رسیده و بعد از آن مرکز آموزش عالی اقلید قرار دارد! دانشگاه‌های ملایر، شهرکرد و سیستان‌وبلوچستان نیز در رتبه‌های سوم تا پنجم قرار می‌گیرند. قطعاً نگاهی به این اسامی نشان می‌دهد که خبری از دانشگاه‌های مطرح و پایتخت‌نشین کشور نه‌تنها در بین 5 دانشگاه برتر قرار ندارد، در رتبه چهل و دوم قرار می‌گیرد؛ جایگاهی که به خاطر کسب امتیاز 42 از رده امتیاز‌های 95-33 قرار یافته است! این در حالی است که تهران و دیگر دانشگاه‌های پایتخت، بیشترین جمعیت دانشجویی را در خود جا داده‌اند! و قطعاً وضعیت فرهنگی چنین دانشگاه‌هایی نشان می‌دهد وضعیت فرهنگی در مراکز آموزش عالی مهم کشور چندان تعریفی ندارد؛ آن هم وقتی مرکزی مانند اقلید با 580 دانشجو‌ می‌تواند در جایگاه دوم قرار بگیرد. 

متن کامل گزارش زهرا رمضانی، خبرنگار گروه دانشگاه را در روزنامه فرهیختگان بخوانید